Panagbagat
INIT ang kaudtohon sa pag-abot sa gisakyan kong mini-bus sa north terminal. Namahid ko sa akong singot sa labakara. Nagkutoy ang akong tiyan. Igo lang kong miinom og kape sa paggikan ko sa among balay sa Sogod.
“Di ko mahimutang, Samuel, kon di mi magkitag usab sa imong amahan sa akong pangedaron ron, wa koy laing gihandom kon di siya lang.”
Di mahanaw sa akong handurawan ang gisulti ni Mama. Sukad sa akong pagkamatngon og buot, wa ko siya makita nga nagmalipayon. Kanunay siyang nanambo sa bentana sa among balay. Kanunayng naglantaw sa unahan. Nahibulong ko niya. Apan karon nga dako na ko, nasabtan ko na siya. Naghuwat siya sa akong amahan. Sa dugay nga panahon, ingon siya niini. Ug natugkad ko ang giladmon sa iyang gibati kang Papa. Sangko sa langit ang iyang pahigugma sa akong amahan.
Nakapanug-ab ko sa kabusog paggawas ko na sa usa ka karenderiya sa terminal nga akong gikan-an. Tiaw moy linatang baka ang akong gisuwa sa kan-ong mais? Nag-aso-aso ang namituon nga sabaw nga init pa. Unya miinom pa gyod kog Coke.
Nakahunong ko paglakaw dihang mogawas na unta ko sa terminal aron pag-adto sa huwatanan og dyip nga akong kasakyan paingon sa Colon dihang gisugat ko sa tawo nga pungkol ang duha ka tiil nga nagkratses. “Palimos, Dong.” Lapas sa singkuwenta ang edad sa tawo. Kini ang akong tan-aw niya. Yagpis ang iyang lawas. Bulingon ang gisiong biste nga gisul-ob. Sa laktod, kuwang siya sa maayong pag-atiman. Bisag siya mismo, tingali, wa na magpakabana sa pag-atiman sa iyang kaugalingon. Ang iyang giseguro mao ang tambal sa iyang kagutom. Makita sa iyang hitsura ang miserableng pagpuyo.
Mikuot kog sensilyo sa bolsa sa akong karsones nga maong. Apan ang nadala mao ang tibuok usa ka gatos. Gitutokan ko ang kuwarta. Nakahukom ko nga kini ang ihatag ko niya. “Salamat kaayo, Dong, ha!” Nasihag ko sa nawong sa tawo ang gibating kalipay. Gipahiyoman ko siya. Natagbaw ko sa iyang kamalipayon. “Kining, Noy, taga dinhi ka ba gyod sa siyudad?” “Di, Dong, uy. Taga Sogod ko. Nanimpalad ko dinhi sa siyudad tungod sa taas nga damgo. Gisaad ko sa bugtong babaye nga akong gimahal nga manarbaho ko dinhi aron sa pagpakita sa iyang mga ginikanan nga mapahitas-on nga naningkamot ko aron makabuhig pamilya.”
Dugay kong gitutokan ang tawo. Morag dunay di makitang mga kamot nga nagtulod kanako nga pakigsultihan ko siya pag-ayo. Gidala ko ang tawo sa usa ka karenderiya sa terminal. Gipakaon. Gihilap ang akong kasingkasing sa kaluoy nga nagtanaw kaniya. Hapit di na lang siya moundang sa paghungit sa mga pagkaon. Gigutom gyod siya kaayo.
“Unsay nahitabo nimo dinhi, Noy, nga naingon ka man ana?” Gitan-aw ko ang duha niya ka tiil nga pungkol. Mihunong siya pagkaon. Miinom og softdrinks. Gihurot niya pagtungab ang sulod sa botelya. Nakapanug-ab siya. Gipahiran niya sa iyang palad ang basa niyang simod.
“Nadisgrasya ko, Dong. Nahulgan og dagkong puthaw ang duha ko ka paa samtang nagtrabaho ko sa piyer. Kuwang man ko sa grado. Di ko makapangitag maayong trabaho. Nalata ang akong mga paa. Kinahanglang pamutlon.” “Unya, Noy, unsa may sulti sa babaye nga imong gimahal?” “Wa ko siya pahibaw-a sa nahitabo nako, Dong. Gisuwatan ko siya ug gibakakan nako nga naminyo na ko dinhi sa siyudad. Sukad niadto, wa na miy komunikasyon.”
Nahilom ko. Nagsige kog tan-aw sa tawo. Duna koy gustong tugkaron sa iyang pagka tawo. “Ikaw, Dong, nag-unsa ka man dinhi sa siyudad?” “Duna koy gipangita, Noy. Usa ka amahan. Gibiyaan niya si Mama nga nagmabdos nako. Gisugo ko ni Mama sa pagpangita kaniya dinhi. Di siya motuo nga naminyo kini.” “Dalaga gihapon ang imong Mama, Dong?” “Wa siya magminyo, Noy. Bugtong niyang gihigugma ang maong lalaki nga nanimpalad dinhi sa siyudad tungod ug alang sa ilang gugma ug panumpa. Patay na ang iyang mga ginikanan. Ug kay bugtong anak, siya ang nakasunod sa dakong kalubian ug kamaisan. Misaad siya nga kon makita ko ang akong amahan, papaulion siya sa Sogod aron sumpayon ang naputol nilang gugma.” “Bisag inutil na siya karon, Dong?” “Oo, Noy. Andam si Mama ug ako nga modawat kaniya aron matibuok ang among pamilya.”
Mihilak ang tawo. Wa sab ko makapugong sa akong kaugalingon. Mitulo ang akong mga luha. (KATAPOSAN)
Sa wala tuyoang pagkahiatol, nahitabo ang ilang panagbagat…