Ang Pagpangita Sa Langit Ug Ang Mga Barbaro
(Anib 4) Sa Kasakit Sa Pagtubo Kinsay Masangpit
NAGPATUSO-TUSO si Sumanga nga nangita sa iyang amahan sa palasyo. Ania karon siya sa nagmingaw nga koridor. Ang pultahan sa lawak-dawatanan og bisita mikal-ang ug siya misil-ip. Sa sulod, may ambongang batan-on nga nagkanta sa bugbung nga mapahiyomon nga naminaw. Naminaw usab sila si Tuhan, Alimonsay, ug usa ka datu. Nagbarog si Alayon sa may suok.
Sa dihang milingi si Bugbung Humasanun ug nakakita kaniya sa gamayng bukas sa pultahan, siya dali nga mibiya.
“Mao diay nga siya wala na makigkita kanako,” matod ni Sumanga sa iyang kaugalingon. Ang talan-awon sa bugbung ug sa mga bisita niini mihagsa kang Sumanga sama sa sanga nga nabali. Ang lalaking ambongan may pulseras pa ug dakong kuwentas. Pution og pamanit. Tataw nga kini wala matandangi sa Adlaw. Samtang siya, mananagat lamang. Tabunon siya, ug ang init mipapughaw sa iyang buhok.
Paglusad niya gikan sa hagdanan, gilayon midagan siya gawas sa kota, ug padayon sa pagdagan sa unahan suot sa kakugnan. Dihay binuhat nag-apas kaniya ug nagtawag kaniya. Naapsan siya ni Alayon sa lubnganan taliwala sa kakahoyan.
“Sumanga!” Gipugngan ang iyang bukton ni Alayon. “May mensahe alang kanimo ang bugbung.”
Giwakli niya ang kamot ni Alayon. “Nagbag-o na siya. Ug ako nasayod.” “Abi nimo…” “Adunahan kaayo siya. Morag datu. Dili ko mabasol ang bugbong kon siya dili na motagad kanako. Ako makalingaw kaniya sa gagmayng mga butang.”
“Paminaw kanako, Sumanga. Ayaw na pagbinata.” “Pahawa. Biyai ko dinhi.” “Ang imong nakita mao si Lumanpaon, ig-agaw sa prinsesa. Anak siya ni Datu Langob nga bisita sa palasyo.”
Gipasabot ni Alayon nga si Datu Langob igsoon sa dayang. Kaniadto, siya nawala kay gihinginlan sa ilang amahan sa usa ka salang nabuhat. Nahimo siyang lumulupyo sa mga langob, busa ang giangkon nga ngalan. Debuynas ang langob, kay sa iyang mga bato may mga bulawan. Ang langob usab may mga salag sa langgam nga kinaham sa mga Insek nga himoong sabaw. Namaligya usab siya niini.
“Maunsa? Magkaminyoay gihapon sila. Nganong gisultihan mo pa ako niini?” Kadto ang unang higayon nga nalibkas sa iyang baba ang pulong kaminyoon ug siya nahibulong. Sama siya sa hingkod. “Adunay laing hitabo nga umaabot,” matod ni Alayon. Dili na siya buot nga mamati pa sa uban. “Dili ako makatug-an kanimo karon.” Nabalisa si Alayon ug nagdali pagbalik ngadto sa palasyo.
Midangop si Sumanga kang Hayan, iyang inahan, sa lubnganan. Usa ka bungdo kinoralan og lig-ong kahoy aron dili mahilabtag tawo o mananap. Usab, pagpaila sa iyang ranggo sa katilingban. Tungod kay ang iyang inahan nasakmit ug nabihag ni Takmo gikan sa usa ka mahalong sakayan, ug giasawa. Ang patay niining lawas gipahiluna sa tadyaw nga manunggol nga giporma og sakayan ug kini pinasandigan og mga kahimanan sa pagluto. Daghang bulan sukad sa paglubong, mag-anhian ang iyang amahan magdala og alak sa lubi, mag-inom ug mangayo og pasaylo.
Si Hayan ang nagtudlo kang Sumanga sa mga letra sa abugida ug sa kudlit, pagkulit sa kawayan sa mga pulong, nagtimaan sa mga butang ug pagbati. Ang mga ginikanan ang magtutudlo, apan dili tanan makamaong motudlo. “Anak, kini mapuslanon kanimo, labi na kon ikaw madasig,” matod niya. Dalaygon ang iyang inahan, apan nalimot pagtudlo kaniya unsaon pagtambal ang paginusara. “Dunay mga kasakit lain ang makaayo. Dunay kasakit ikaw ang makaayo,” bugtong pasidaan niya.
Kining gibati karon niya, unsa? Kaniadto, kon siya mismo ug iyang inahan mag-inusara, halayo kaayo siya og pagtan-aw ug mora og may tunok.
Usa ka higayon, nasumbingay ni Sumanga ang lungon nga sakayan sa iyang halayong panan-aw. Tingali ang sakayan nga lungon maoy pagpaila sa iyang amahan sa pagbasol niini. Gitugtan kini niya sa pagpanaw pauli. Unsa kaayo ang iyang amahan!
Dayon miduaw siya sa sapa sa dapit diin ang bugbung ug siya magkanunayan. Apan ang mga langgam ug unggoy wala na makalingaw kaniya.
Sumasalop na ang Adlaw sa iyang pag-uli sa balay. Ang iyang amahan naglana sa dakong sundang sad-ay sa iyang mga paa. Gisud-ong siya.
Miretiro na ang iyang amahan sa pangayaw. Si Takmo Hasan kontento na sa mamala. May mga lagda siya bahin sa eskrima ug ingon man sa mga tapolan nga mag-uuma. Ang pahamtang sa tapolan makalilisang— igaid sa tulo ka gabii sa dakit, ang pinuyanan sa mga mangtas ug maitom nga drayad. “Diin ka?” “Diha lang.” “Wala ka na magbansay. Kon wala kay kaabtik sa pinuti, unsaon mo paglampos sa kinabuhi?” Mitindog ang iyang amahan ug gisab-it ang hinagiban sa bungbong uban sa mga sundang sa lainlaing hulagway, mga bangkaw, ang wala na magamit nga pana ug mga udyong. Gilapoy, miligid si Sumanga sa sawog sa may pultahan. “Gisaad ko sa lubnganan sa imong inahan nga himoon ko ikawng maayong tawo.” “Bata pa ako, amahan ko.” “Hingkod na.” “Ayaw kabalaka, amahan ko. Maninguha akong mamaayo.” “Maninguha sa kaayohan. Himoon ta kini nga regla. Nalipay mo ako, Sumanga... Karon si Gat Tuhan ug Dayang Alimonsay nakahukom nga ang bugbung himoong binukot.”
Maoy karaang batasan sa mga adunahan ang pagtago sa kuwarto sa ilang labing maanyag nga anak, makita lamang sa talagsaon uyamot nga higayon, ang katarongan mao nga sila dili mahisagol sa mga timawa ug komun nga mga tawo.
Nakapiyong si Sumanga. Mikusog pagpitik ang iyang kasingkasing. Natugkad niya ang kahulogan niini. Ang kasakit sa pagtubo diha sa iyang dughan. Mitakilid siya ug mihilak. Sa unang higayon gibati niya ang hataas nga paghandom— ang pagbati nga mag-aghat sa mga tawo sa pagpangasawa.
Mga piniling tawo lamang ang gitugtan sa palasyo sa sunod adlaw. Mibarog si Lihangin sa dakong pultahan ug gitan-aw ang makasulod, nagpangyamyam ug naggulong-gulong sa paglinis sa mga bisita. Tanang butang— kayo, tubig, alimyon sa mga buwak, mahumot nga mga tanom, pahumot, ug pagkaon— nag-agi sa wara-wara ug yamyam sa babaylan.
Ang mga pangulo ug pangabaga nangyaka sa mga daplin sa lawak ug gidalitan sa mga pagkaon ug prutas. Sa bantawan, naglingkod sila si Tuhan ug Alimonsay. Sul-ob nila ang mga sapot ug alahas alang sa seremonya.
Ang subing gikaskas, ang mga plahota gihuyop ug migula si Bugbung Humasanun, nagsul-ob sa iyang inadlawng sapot sa iyang pakigdula uban kang Sumanga. Mituyok siya ug mibalik sa laing sinina nga binurdahan og naggilak-gilak. Kapito siya mag-ilis og sinina nga nagkataas ang sangyad. Kining pasundayag nakalingaw sa mga dinapit, ug naghatag kanila og kahulogan nga makaguol.
Unya migula siya sa sapot sa hingkod nga prinsesa, puti nga sinina, nga may manangyad o kinadena nga bulawan, ug mga mutya pagtimaan sa iyang pagka putli. Gibuksan ang mga bentana aron ang silaw sa kabuntagon mohayag kaniya. Karon, dili supak sa maayong pamatasan ang pagtutok kaniya og dugay.
Miduol ang babaylan nga may brunda ug tapos sa iyang mga pulong-mahika, iyang gitakpan ang bugbung aron dili na makita sa mga bisita sukad niadto. Gitukas sa bugbung og diyotay ang brunda ug mipahiyom labi na gayod ngadto kang Sumanga, ug dali, giniyahan sa babaylan, siya mibiya ngadto sa iyang lawak aron dili na makita sa gawas hangtod siya maminyo.
Dili na makita ni Sumanga ang iyang hataas nga paghandom. Apan ang pahiyom sa bugbung mipuyo sa iyang kasingkasing.
Ang kaanyag ni Bugbung Humasanun maoy magdadasig sa ginsakopan ni Tuhan. Ilang giawit ang korte sa iyang mga ngabil sa pagpahiyom kanila, ug ang kaayo sa bigot niyang panglawas, ug siya ang ilang gituohan nga maghatag kanila og kauswagan ug kahusay sa kalibotan. Kini ang mga butang nga balonon sa mga mananagat sa ilang panagat ug pagbola kang Tuhan kon sila magkapundok sa kota. Kaguol nila nga sila dili na makasud-ong kaniya sa personal. Sila si Tuhan ug Alimonsay ang wala makahilak.
(PADAYONON)
Nahimong inspirasyon sa tanan ang gibiling pahiyom ni Bugbong Humasanun…