HEYOGRAPIYA PANIT: SA ATONG
Pagtadlas Sa Kabukiran Sa Cagay
WALA ka lang masayod sa nag-aliwaros kong mga kagabhion. Mao ganing gikahinaman ko ang atong subling panagtagbo. Buot akong mahimong matinud-anon kanimo. Buot kong itugyan kanimo ang tanang kamatuoran nga gihiposan lang ning dughan. Nga gawas sa atong mga naandan, adunay laing matang sa pagbati nga langyaw ug saag kay dili lagi naandang teritoryo sa tawhanong panikaysikay. Buslotong sakayan ang akong lawas nga naglawig tadlas sa kinabuhi.
Nasayod ko, lahi kining matanga sa lamat. Tam-is apan sakit. Lalim apan makalilisang. Palihog luwasa ako niining maong balatian. Ang daghang gabii sa pagduhiraw nakapasamot man hinuon sa kahaw-ang ug ingon sa nakapahimo kanakong minatay nga wala ikalubong. Sa kagabhion, ang mga kalibog nanalingsing og mga pagduda. Ang mga pagduda nahimong mga multo. Unsa kining pagbatia? Saulogon ko ba lang kini sa kahilom ug pag-inusara?
Napukan ako ning gubat nga gipakigbisogan. Oo, namatay ako. Apan namatay ako nga malipayon. HASKANG hugyawa pag-abot namo. Nahisama ra mi sa lumadnong taga Cagay nga bakyano na kaayong nakighimamat sa mga tawo. Diha sila si Dodong Nany ug Inday Lisa, mga anak, mga apo, katigulangan, mga silingan. Apan hain si Mitch?
Pastilan, mitugbong diay sa lungsod aron pagbatawbataw kanamo kay lagi nahadlok nga magabhian mi pagayo. Daginoton kaayo ang signal sa komunikasyon sa Cagay
ug nag-agad sa suwerte ang mga mensahe sa text o unsa pa dihang panalangin sa modernong panahon.
Wala madugay, naabot na pod si Mitch nga naghangos nga nagbiking sa iyang mga pinalit ha? didto diay mos pikas karsada inaog sa mga buang? kulatahan ko man gyod ning mga draybera ba, giingnan nga diri inaog sa pikas akong mga bisita, bantay lang gyod ning mga tawhana.
Sus, ning bataa... paspasa molihok, uy. Mora siyag tabanog nga sapisapi nga naglutaw ra sa hangin sa sigeng dagan-dagan aron lang mi mamahimong komportable. Ahh, garaa namo og tig-alagad, uy... mantenel man lag manedyer sa Jollibee. Di ba kaha tawon mi gabaan aning kalakiha.
Sa among pagpanihapon, sige mig pangatawa nga nagsinubayay sa kasinatian sa biyahe gikan sa siyudad paingon sa bukid. Aw, gilingaw-lingaw man lang nako sila pero wa na... puwerte na nakong habhab sa lamian kaayong panihapon nga buwad-pinikas nga gikamatisan nga gilamay-lamayan og pansit.
Ang among dugang pakatok nga estorya sa talad-kan-anan gibakgrawnan sa iwik sa duha ka baboy didto sa nataran nga gihalad sa pamilyang Centurias alang sa ilang kapistahan— isip pasalamat sa Magbubuhat sa mga maayong ani sa kaumahan ug maayong panglawas sa mga nahitungdan.
Lamia sa akong tug-ab, uy. Morag kining busoga dili ni mahingpit kon dili pinisingan og pulang kabayo, tibway. Mao tong nagpasugo dayon mig uska kahon. Aw, bahal gyod unta toy maayo pero morag gabii na man god, basig mabag-ohan unya among tiyan. Kini ra bang bahal kay mangtas pod ning makighimamat labi nag taudtaod na tang wang katubil ini. Kayawa na nuon og magpurigit ta dinhis bukid.
Gipaandar dayon ni Mitch ang pinahambon nilang bidyoke. Dagkoa ra ba sa bapols, uy. Kon yabag tag tingog, aw, dili gyod madala og huhom-huhom lang kay manganawkanaw man gyod sa kalawran sa kagabhion labi na kay way laing makasanta sa sound wave ining dapita gawas sa layog nga kalubihan, mga guk-ong, kawalogan, mga tulawog sa kawayanan nga makapasamot lang hinuon sa kaespeso sa emosyon nga duyog sa pag-awit; di parehas sa siyudad nga bisan ang atong singgaak kuwang rang lumsan sa abog, bosina, ug nanagdaling mga lakang sa paninguha.
Naglami gyod ang among kinantahay labi na kay dihay nahagsa sa lamesa nga uska babhir nga ginabot.
Dihang natagbaw nag kanta, nagkasabot ang grupo nga maghimog bonfire sa usa ka muto ibabaw sa balay nilang Mitch. Kadali rang natigom ang sugnod nga, ambot, diin tong silonga pamiraha sa mga bata. Ang kagabhion napuno dayon sa aligato. Ang kahayag sa mga bituon minghatag og luna sa among personal nga mga sugilanon. Karaang tradisyon atubangan sa dilaab. Taga langob kaming nag-asoyay sa lainlaing panikaysikay. Dili kabahin sa gigukod nga lagsaw o baboyng ihalas nga nalit-ag sa miaging tingpangayam kondili sa gilakag nga gugma, panimpalad, ug pag-ipsot sa laberinto ning kinabuhi. Kon makalingaw ug makahuloganon man ang sinulat sa mga magsusulat, mas interesado sab ang personal nilang mga sugilanon. Dinhi, mas buhi ug mas unodnon ang kinabuhi. Tanan pabuhagay, tanan tinuod, tanan malumo sama sa yamog sa kagabhion. Apan amoa na lang kadto, pasayloa. Sagdi na lang. Katipik niini mabasa man sa mga balak ug panugid. Bahala na ang mabuot nga magbabasa nga motugkad sa psyche sa usa ka magsusulat, bahala na silang moutingkay sa tinagong tubod sa pagka malalangon sa usa ka alagad sa arte. Tawo ra man sab ang magsusulat, dili sila lahi sa uban. Mohilak ug masakitan ra gihapon sila sa mga dagmal sa kapalaran.
BUOT ko ikawng hikapon ug tatawon ang imong katinuod. Basin hinulma ka lang sa panganod. Buot kong subayon ang dili maihap nga mga agianan sa imong panit. Maong sa usa ka bug-os nga pangahas, gikuptan tika. Akong gipusta ang tanang baraha. Mahimong moabot ang akong gikahadlokan nga hingpit ka nang mawala. Apan bahala na. Kadto ang gipangayo sa higayon. Gikuptan tika. Hugot kaayo. Duol sama sa pakighilawas. Hingpit sama sa Diyos. Buot nimong lunggobon ang imong kamot. Buot nimong ipahilayo kini kanako. Apan dili tika buhian hangtod malukmay ka ug mosulti sa hinungdan sa imong tinuyong pagpalayo. Gilangkatan tika sa katungod nga mokuha sa imong kamot kay kining mga kamota ako man usab nga kamot. Ikaw. Ako. Ako. Ikaw. Usa ra. Usa ra lagi ang heyograpiya sa atong mga panit.
(SUMPAYAN)