Ang Pagpangita Sa Langit Ug Ang Mga Barbaro
(Anib 5) Ang Piging Sa Mga Datu
NAKIGSULTI si Tuhan uban ni Subangon ug karon miisa sa iyang kamot. Dayon gipakang sunod-sunod ang agong. Ug upat ka tigtawag o tigbalita minggula sa kota, dayong hunat og dagan, dala ang linukot kawayan diin nahasulat ang pagdapit ngadto sa mga datu. Nagsablay sa mga abaga og bawon kay layo ang sugo.
“Hoy! Unsa na?” singgit ni Latik. Siya ang nag-una sa panon sa mga lalaki nga nagpas-an og mga tungan sa baboy-ihalas ug alat sa mga bungahoy nga ilang naipo sa lasang. “Mantala ni Gat Tuhan Kripa!” Samtang ang biyolahasan o mayordomo naglibot gawas sa kota pagbalita sa kabalayan bahin sa umaabot nga hitabo. “Piging!” singgit niya. “Dakong piging sa sunod takdol! Patambongon ang tanan!” Unya nag-abot-abot ang mga tampo sa ginsakopan. Pag-abot sa gitakdang adlaw sa kota, daghan ang luto nga gihimo. Mga binuhi nga baboy, manok, kabaw ang gipang-ihaw. Babaye ug lalaki daghan og mga buhat sa nanag-aso nga mga kulon ug kawa sa dagkong sug-ang ug abohan nga bato. Ang mahumot nga aso misulbong sa kahitas-an.
Nangabot ang mga dinapit gikan sa halayong mga lugar ug isla. Ang mga datu nanagsul-ob og mabulokong mga purong, siding dyaket ug pantalon, ug dili mataligam-ang mga kris ug pinuti. Ang ilang mga asawa sa mabulokon usab nga mga sarong ug sab-ag ug may lingkoranang giyayongan sa mga ulipon. Ang pagyayong sa mga agalon dili lang paglikay kanila sa kakapoy sa paglakaw, apan usab pagpaila sa ilang hataas nga luna sa katilingban. Ang mga ulitawo labaw pang mabulokon sa ilang mga sinina. Si Gat Tuhan Kripa, tarong naglingkod sa iyang habog nga lingkoranang kamagong o gahing itom nga kahoy, uban ni Dayang Alimonsay sa iyang tuo ug ang ikaduha ug ikatulong mga asawa nga sila si Mayda ug Isang sa iyang wala, mingdawat sa mga dinapit sa dakong lawak. Sul-ob ni Tuhan Kripa ang cabaya o pulang kalupo nga may halapad nga manggas hangtod sa siko, nahawiran sa bulawang mga pugong. Ang iyang panit sa sawa nga bakos may gamayng botelya sa lana panagang sa ngil-ad nga mga drayad. Ang iyang kris may puan linubngan og perlas ug bulawan. Ang iyang sapin handomanan sa iyang mga panimpalad sa dagat. Ang iyang kampilan nga may
puan linasohan sa mga buhok sa tawo, gigunitan sa usa ka ulipong manggugubat, nga usab nagsul-ob og pulang saliko. Sila si Takmo, Latik, ug ubang mga manggugubat nagliyok sa trono, nagdala og mga bangkaw. Nagsinaw ang baraw nga bulawan sa hawak ni Takmo. Kini ang iyang garbo. Siya ang naghulma niini sa mga bulawang bahin niya sa mga pangayaw. Timaan niya sa iyang kaugalingon. Kaluhang espiritu.
Way makalupig kang Tuhan sa eskrima, arte sa kombate nga nakatukod kaniya isip punoan sa kap-atan ka datu.
Sa kadaplinan sa dakong lawak nanagbarog usab ang mga sinaligan o mga manggugubat nga may panaad nga magpakamatay alang kang Tuhan. Sila nanagbahag og puti sangyad sa tuhod.
Kay ang pagka inila gisukod man sa kaluho o pagawal, maoy pasundayag sulod sa tibuok palasyo ang mga tadyaw gikan sa Tsina, mga hinagibang linubngan og bulawan, mga kaban gilubngan og mga perlas, bulawang kahon ug hapag; timawa, gintobo, ug sakop sul-ob sa ilang tinipigang mga sinina.
Tagsa-tagsa, ang mga dinapit mingtunol sa ilang mga gasa ngadto sa mga sinaligan nga usab may gitunol balos nga handomanan.
Tapos sa seremonyal nga baslanay sa gasa, tulo ka tawo nag-ulhosulhos pagsaysay sa mitolohiya— sa unang pagbuhat sa babaye ug lalaki sa liki sa kawayan, giunsa sila paghuyop og kinabuhi ni Bathla ug ang kagubot nga gihimo ni Demonyong Makinid, nganong ang langit nagkalayo tungod sa kanunayng pagsangko sa mga alho sa naglubok nga mga babaye sa humay— ug nasagol gilayon ang mapagarbohong mga sugilanon sa ilang rasa, gikan sa naggilaw nga mga isla. Kini ang nagpaila sa ilang harianong dugo.
Hinuon, ang tumong nga hinungdanon sa mga datu mao ang pinandongang si Bugbung Humasanun nga way timik nga naglingkod tupad kang Tuhan.
Tuyhad mitindog si Tuhan. Ang tanan mingpaubos sa ilang mga ulo ug ming-iway. Milakaw si Tuhan, sinunod sa iyang mga sinaligan, ug mga dinapit. Misaka siya sa dais nga daghan og pantay o patag. Ang mga paragahin o tigdawat sa buhis ug tiggahin sa pagkaon diha sa unang pantay; ang mga atubang sa datu ug babaylan sa ikaduhang pantay; ang mga sandig sa datu o lumalaban ug pangabaga ug bilanggo o kusganong tawo nga maoy mopahamtang og silot sa ikatulong pantay.
Nanaog ang paragahin ug gigiyahan ang mga bisita, ang mga tumao o halangdon ug kadatuan o bughawg dugo ngadto sa ilang mga lamesa nga gitalay segun sa ilang puwesto sa katilingban. Ngadto sa hinungdanong mga tawo dagkong mga pinggan ug kopa, ug sa uban mga kinulit sa kahoy ug panagsang kulon.
Gidagpi ni Tuhan ang iyang mga palad, ug ang mga ulipon mingtungha nga nanagdala og dagko pang mga plato sa kan-on, karne sa kanding, baboy ug manok sa lainlaing pagkaluto.
May lagda sa pag-apod sa karne, ang ulo ug sulod sa ginhawaan ngadto nilang Tuhan ug pamilya, ang tiyan ug tambok nga bahin ngadto sa mga datu ug ilang pamilya, ang ulahing bahin ug mga tiil ngadto sa mga manggugubat, ug ang liog ug bukubuko ngadto sa uban. Kining pagbahin-bahin sa pagkaon maoy pagpaila sa puwesto sa mga nanambong ug ilang relasyon sa nagtanyag sa bangkete. Kini gihimo sa binantayang paagi, tungod kay ang kasaypanan isipon nga insulto o panamastamas sa pagka tawo atubangan sa kadaghanan— kadaghanan sa kagubot mosangko sa dugoong away.
Ulahing nahiabot si Datu Igon ug siya milingkod sa iyang talay. Lahi sa uban ang iyang panapot. May gasa siya. “Unsay tawag niana?” sukot sa laing datu. “Ang umaabot,” mitubag sa Igon dalang kidhat. Sa ilawom sa gasa mao ang iyang puntil ug baraw.
Ang bangkete kinahanglan maghinobra, dili makulangan, kay kini ang pagpasundayag sa kaadunahan ug gahom ni Tuhan.
Dihay kasamok sa nanaglingkod sa dihang ang taas og bungot nga Datu Harun buot manag-iya sa sakbang talad ni Datu Bantug. Ang duha dugay nang may away; matag usa nagpasiatab nga siya adunahan kaysa lain. Kining palabwanay sa mga datu hapit kanunay. Misenyas si Punoan Tuhan kang Datu Harun sa dili lang paglangas.
“Magsukod ta sa sunod higayon,” bahad ni Datu Harun, sa dihang ang paragahin miduol pagpuypoy kaniya.
Sa hugna sa mga pamulong, pinyatas ang iyang purong, si Datu Harun dali nga misaka sa pantay sa dais, sinugat sa masipang suliyaw sa iyang kaubanan ug sa maisogong tingog, miingon: “Inila kami sa pangayaw ug bangkete. Matag suok sa kadagatan ug kabaybayonan among giasdang. Kining mga patik sa akong dughan, bukubuko, mga bukton ug tiil nagsaysay sa akong pangayaw. Kon ang akong mga pulong bakak, likayan ako sa mga babaye ug akong ilabay ang akong lawas ngadto sa mga buaya aron ilang kan-on. Kon ang akong dungog gihagit, dili ako moatras. Tamdan ang akong pulong. Nagpasalamat ako sa buhi kong dugo sa pagdapit sa bantogang Tuhan Kripa!”
Sa wala pa mosaka sa dais, giayo una ni Datu Bantug ang iyang pulang putong, ug gipaatubang sa dapit ni Datu Harun ang nagsiga niining brilyante. Mingpagakpak ang iyang kaubanan ug ming-isa sa ilang mga hinagiban.
Gihapuhap ni Datu Bantug ang iyang bulawang kalumbigas ug namulong: “Wala akoy gamay nga kaikag. Naggama ug namaligya kami og mga sakahayan. Naghimo kami og biroco, nga kasudlan og virey, nga kasudlan og binitan. Tulo ka sakahayan sa usa. Sa among gam-anan, kon habwaon namo ang gagmayng mga sakahayan sa biroco, mahibulong ang mga tawo nganong usa lamang ka sakahayan ang ilang nakita apan unya midaghan ang igbabaligya. Aduna kamiy mahait nga kahimanan sa pagputol og lag-it nga mga kahoy, apan wala pa namo kasulayi sa mahilabtanong mga tawo.” Miyukbo siya kang Tuhan.
Bisan wala pa makabalik si Datu Bantug sa iyang lingkoranan, miagahad ug miisa si Datu Harun sa iyang wala-nay-sulod nga imnanan ug sa masipa nga tingog nangayo og tuba. “Tuba sa pagpainit sa dugo!” miingon siya sa pagpasabot nga ang pamulong ni Datu Bantug nakapauhaw kaniya. Higayon usab sa iyang mga pangabaga pag-isa sa ilang hinagiban ug pagpangluwa. Mitungab siya sa dagkong lad-ok, ug ang tuba midagayday sa iyang liog. Nanug-ab siya ug nangluwa. Ug misinggit: “Sama kang Tuhan, ako usa ka nakuda. Siya sabali.” Ang nakuda maoy pangulo sa mga pirata nga makatawag og mga sumusunod ug kaubanan. Ang sabali mao kanang napataas ang iyang kahimtang tungod kay nakapangasawa og adunahan.
“Tan-awon nato kinsay gahig utog!” tubag ni Datu Bantug nga mora og santik. Nangatawa ang mga babaye. “Gihilabtan ko ba ikaw?” Mihikap si Datu Harun sa iyang baraw. “Karon, karon.”
“Mamatay ka nga natulog!” matod ni Datu Bantug. Kini ang labing ngil-ad nga tunglo.
Sila ang tinuod nga mga lalaki, tinuod sa garbo. Dihay hunghongay sa kalisang mapaabot. Milukso si Datu Harun ug may nanglanit sa mga hinagiban.
“Pagtarong, Datu Harun! Kitang mga halangdon usab may pagtahoray!” singka ni Tuhan, bisan nasayod nga malisod sa mga datu usahay ang pagtahoray niadtong panahon nga ang pagpamihag uso ug ang kusog mao ang husto. Ang usa ka tawo dili mailhan hangtod siya may butang o buhat nga ikapasigarbo ug ikawara-wara.
Ang pagka mapangahason ug pagpanghulga maoy mga matang sa hinagiban. Kini mapait nga butang diin ang langit ray makasumpo.
Ug karon si Datu Harun ug Datu Bantug maglabwanay sa kabangis. Ang duha ug ilang mga sinaligan kupot sa mga puan sa hinagiban. (PADAYONON)
Sa ilang panahon, ang dungog labanan nila bisan hangtod sa kamatayon…