PAGLAOM ALANG SA MGA BATA NGA ADUNAY NAGKADAIYANG KAKULIAN
KATKAT didto, layat diri, dagan ngadto ug nganhi, tuyok na sab nga daw nalupigan pa si Superman. Kini ang inadlaw-adlawng lihok sa akong kamaguwangang anak nga si Dado. Maluya gyod intawon ko og binadlong niya apan haskang paita, daw sama man sa maya, maminaw kadiyot apan dangtag pila ka segundo nibalik na sab sa iyang opisyo.
“Siawa nang imong anak, Yam, uy!” matod pa sa mga tawo nga makasaksi sa kakiat ni Dado.
“Natural, bata siaw gyod,” naho pa.
Apan sa tinuod lang, kahilakon na gyod ko og popcorn sa hilabihan gyong kasipat sa akong anak. Tiaw mo nang dos anyos pa siya sa una nakamatikod na man ko og talagsaon kaayo niyang mga kinaiya— mogara og naay daghang tawo, usahay manluwa pa gyod sa mga bisita. Haskang hasola! Pero hinuon, gawas ning iyang kasiaw, labihan sad gyod niyang brayta. Usa ka tuig pa lang siya kapin maayo na man kaayo siya mobasa, mo- spelling ug uban pa.
“Mabut-an ra ni og madako na puhon,” pu’ng pa sa akong bana.
Pero layo ra man sa kamatuoran ang nahitabo. Samtang nagkadako ang among anak, inay nga mabutan, nisamot man nuon kasipat. Kuwatro anyos akong anak sa dihang amo siyang gipaeskuyla og nursery diri sa among dapit. Tuod man, mag- excel gyod siya sa klase. Dili sa pagpanghambog, maski walay tuon-tuon, pirme siyang perfect sa tanang exams. Haskang beliba sa mga tawo, samot na ang mga maestra. Apan taliwala sa ilang pagdayeg sa talagsaong pangutok sa akong anak, mao usab ang ilang kahinaway sa labihan gyod intawon niya nga kasipat.
“Ma’m, gisu’d ra ba sa toilet bowl ni Dado ang tanan niyang crayons
ganiha.” Usa lang kini sa daghan sumbong sa iyang magtutudlo matag kuha nako sa tunghaan. “Dado, pag- behave na, ha!” am-am nako sa akong anak. “Yes, Mommy, promise… mag- behave na lagi ko,” tubag pod sa akong anak nga pina- cross my heart pa kaayo. Pero hai ba lagi behave nga mao man lang gihapon iyang buhaton sa sunod adlaw.
“Yam, morag hyper man na si Dado,” matod pa sa akong ugangan.
“Dah, Nay, hyper ba uy! Mas siaw pa ko ana adtong gamay pa ko,” tubag ko sab sa akong ugangan, nga ang tinuod maglagot ko maminaw nga ingon pa nila lahi gyod si Dado sa ubang bata nga magkasiaw-siaw man, maminaw gyod og badlongon ug naa poy kahadlok sa dagkong tawo.
Dinhing bahina, nagsugod na ko og kaalarma labi na adtong ni- kinder na si Dado kay adlaw-adlaw magbaha sila sa eskuylahan kay iya mang isablig ang iyang bawon nga tubig sa iyang mga classmate. Unya gawas pa gyod ani, samtang mag- discuss ang maestra, gitik-gitikon usab ni Dado ang iyang lapalapa.
Sa kadaghan og milagro nga gihimo sa akong anak, morag hinay-hinay na nakong gidawat sa akong kaugalingon nga lahi gyod siya sa uban. Isip usa ka inahan, sakit hunahunaon nga posibleng aduna gyoy kakulian ang akong anak.
“Asa man ko nagkuwang? Nganong naingani man?” Kini ang pipila sa mga pangutana nako sa akong kaugalingon.
Sa tinguha nga matabangan ang among anak, nakahukom mi nga mangita og usa ka Occupational Therapy o O.T. nga matod pa sa akong research, mao kuno ni ang saktong awtoridad nga makatabang sa akong anak nga adunay sama niini nga problema. Sa among pagpangutana sa mga kaila nga adunay susamang problema ni Dado, girekomendar nila ang ngalan nga Roger Marson sa Ormoc City. Bugtong ngalan lang, walay eksaktong adres o bisan cellphone number man lang. Pero kon ginikanan ka, andam nimong buhaton ang tanang butang alang sa kaayohan sa imong anak. Hinungdan nga nalukop namog pangutana sa akong bana ang tibuok Ormoc kon asa ni si Roger makit-an.
Gikapoy na mi og tinuyok-tuyok sa tibuok siyudad ug hapit na lang mosawop ang Adlaw, apan wala gyod mi mosurender. Hangtod nga sa kaluoy sa Ginoo, duna gyoy nakatug-an namo kon asa mapalgi ang among gipangita.
Ningsugat sa among panan-aw ang lapad ug tulo ka andana nga edipisyo nga adunay nahisuwat sa gawas nga PEDIA CARE Occupational Therapy and Special Education Center. Labihan nakong lipaya nga sa kataposan nakita gyod namo ning lugara. Apan tungod lagi kay hapon na man, igo na lang mi nga nagpaappointment alang sa sunod adlaw.
Pagkaugma, alas otso pa lang sa buntag, didto na mi sa Ormoc ug nakig-atubang sa O.T. nga si Sir Roger. Sa pagsulod ko pa lang sa Center ni Mr. Marson, nahimuot ko kay labihan man kadako ang iyang pasilidad— ang lawak nga akong nakita daghan kaayo og nagkadaiyang matang sa mga duwaan ug lainlaing kahimanan. Nanaka mi sa ikaduhang andana diin nahimutang ang iyang opisina. Sa gihapon, anindot kaayo kini. Nagsugod mi sa pagestorya kabahin sa among problema kang Dado. Daghan ko og mga butang nga nasayran sa among panag-estoryahay. Wala madugay, nanganaog mi ug nanulod sa O.T. room ug didto iyang giobserbahan ang akong anak ug iya gayod nga nakompirmar nga si Dado usa kuno ka bata nga hyper-active with manipulative behavior.
“Dali ra kaayo ni nga kaso, Mommy, ayaw kabalaka,” matod pa ni Sir Roger.
Segun usab ni Roger, dili lang ang ilang mga programa sa Center ang makatabang sa mga ginikanan nga adunay ingon aning mga kaso apan lakip na usab ang “PILLS” o Parents Involvement Life Long Support. Kining maong butang ang labing gikinahanglan duyog sa ilang mga programa aron hingpit nga maangkon sa mga bata ang kausaban. Tungod kay dinhi sa Sentro giandam ang mga bata aron ma- improve ang ilang social ug interpersonal skills.
Nasayran sab nako sa padayon nga pakighinabi sa direktor sa Pedia Care nga daghan na sa iyang mga tinun-an ang anaa na sa regular school nagtungha. May mga bata pa gani kuno nga adunay kaso sa autism nga na- honor sa regular class. Kini gyod
maoy tumong ug tuyo ni Sir Roger sa pagtukod sa Sentro— nga matabangan ang mga bata nga adunay kakulian ug makabaton og normal nga kinabuhi, makat-on og nagkadaiyang vocational skills aron ugma damlag makabaton og regular nga trabaho taliwala sa ilang mga kakulian.
Tuod man, tungod kay layo ang Hilongos sa Ormoc, nangita gilayon mi og balay nga among kapuy-an sa Ormoc ug sulod sa pito ka buwan nahimo namo nga pinuy-anan ang maong dakbayan. Sakripisyo kini alang kanamo apan wala namo ni igsapayan sa ngalan sa kaayohan sa among anak.
Sa adlaw-adlaw kong paghatod ni Dado sa Center, daghan ko og mga ginikanan nga nahinabi. Akong nasayran nga dili lang diay ang sama sa mga kaso ni Dado ang gihatagan og pagtagad sa Pedia Care apan lakip na ang nagkadaiyang matang sa espesyal nga panginahanglan sama sa Autism, Attention Deficit Hyperactive Disorder (ADHD) Speech Delay, Global Developmental Delay (GDD) Intellectual Disability ug uban pang learning disorder.
“Nah, Mommy, antosi lang nang imong anak diri, kay makatabang gyod na og dako niya, kay maayo gyod na si Sir Roger.”
“Bitaw, Mommy, ang ako ganing anak nga sa una labihan kakungas, karon pormal na bisan og daghang tawo.” Kini ang pipila lamang sa mga nadungog ko, sa mga sama nakong ginikanan nga ningpatungha sa ilang anak sa Center ni Mr. Marson.
Gawas sa anindot nga mga pasilidad, nakita ko usab ang mga magtutudlo sa tunghaan nga maayo kaayo ang pagdala nila sa mga bata. Daghan kaayo ang nagkalainlaing aktibidad nga ilang ginahimo sa matag adlaw: horticulture, simple cooking, arts & craft, piano lesson ug uban pang gimbuhaton nga makapalambo sa mga bata nga adunay espesyal nga panginahanglan.
Sulod sa pito ka buwan nga pagtungha sa akong anak sa Centro, ubay-ubay gyod ang mga kausaban nga akong nakita: molingkod na si Dado kon naa sa laing lugar, maminaw na kon badlongon, nakat-on sa pagkaon og iya nga dili na kinahanglan hungitan, maligo og iya, mag-ilis nga siya ra, ug uban pa. Sayod mi sa akong bana nga taas pa kaayo mi og labangon alang sa among anak apan sa pagka karon igo na kanamo nga nakita namo nga adunay improvement si Dado.
Ang paghigugma ug pagsalig sa Diyos ang numero uno namong leksiyon nga buot namo nga motatak sa huyang nga pangedaron sa among anak. Dili lalim mahimong usa ka ginikanan ug labaw nga usa ka hagit ang makabaton og anak nga guwapo na, siaw pa! (hehe). Panganak pa more!
Ang Pedia Care Occupational Therapy and Special Education Center gipanag-iya ug gidumala ni Roger Lou Marson, usa ka certified Occupational Therapist, diin didto sa Estados Unidos nagpadayon pagpalampo sa iyang propesyon. Kamanghoran nga anak sa usa sa mga banggiitan nga doktor sa Dakbayan sa Ormoc nga si Dr. Rogelio Marson.
Ang Centro gipatukod niadtong 2005 sa inahan ni Mr. Marson nga si Lourdes agig suporta sa bokasyon sa iyang anak. Temporaryong giserad-an niadtong 2008 dihang nipaubos og training si Sir Roger sa laing nasod. Apan niadtong Agosto 2014 subli kining gibuksan aron padayon nga makahatag og paglaom sa mga ginikanan nga sama nako.
Mahimong matawagan si Mr. Marson ani mga numero: 0921598 2488 o kaha sa 530-55-51. Mahimo sab ninyo siyang i- add sa Facebook— Roger Lou Marson.—