ANG GIDANGATAN SA GUWAPO
(Anib 12)
UG miingon si Mano Isok: “Puyde mong magkaestorya ron. Pero ibilin siya kay sugod ugma, Biyernes, magpenitensiya siya. Siyam ka Biyernes. Ug sugod ugma, dili mo na siya ikaestorya, hangtod matapos ang ikasiyam nga Biyernes.” “Pero, Mano, puydeng dad-on ko siya sa balay ron?” “Aw, oo. Pero ugma tibuok adlaw, magsugod na siya sa iyang tulumanon. Paarion gyod nimo siya karong gabii diri.” Ug una manaog, gitawag si Mana Dora aron ipakuha ang basket nga dala ni Elisa nga gibutang niyas hawanan atubangan sa mga pasyente.
Nanaog si Mano Isok samtang nagsunod niini si Elisa. Nagkayab-kayab ang sotana niini sa dihang didto na sila sa silong. Kusog ang huros sa amihan.
“Aysag saka ha, kay taposon ko una ang penitensiya niya. Ayg balda, tan-aw lang kay ablihan kong pultahan.” Ug human kaablihi ug matukori ang sera, misaka si Mano Isok.
Nakita ni Elisa samtang nagtindog gawas sa inablihang pultahan ang siyam ka dagkong kandela nga giugbok sa mubong tabla dihas atubangan sa krus gawas sa usa ka dakong kandela nga gisulod sa dakong baso. Si Tisoy nagkulob nga dinupa ang mga kamot samas krus.
Miluhod ang meriko sa tiilang Tisoy ug midupa sa iyang mga kamot. Naklaro ni Elisa bisan nagtalikod kini gikan sa iyang nahimutangan nga may giyamyam kay mikibot man ang iyang suwang. Dayon ang duha ka palad niini gihaklap sa ulo ni Tisoy nga ang buhok nga buwagaw nagkalkag. Way pomada.
Taudtaod, mitindog ang meriko ug gipatindog si Tisoy.
Mibakod si Tisoy ug gisugat siyag gakos ni Elisa nga nakasaka na.
“Dong… Dong…!” Gihapwag sa inahan ang anak ug giumod ni Tisoy sa dughan sa iyang inahan ang iyang nawong.
“Mama…Mama… naunsa ba ko? Nganong nia ko dinhi? Nganong may krus man sa akong atubangan?”
Milugak sa paggakos si Elisa. Ingog di na niya masabot kon unsay baho ni Tisoy. Gituboan nag bungot. Kaspag ang tag-as nga buwagawng buhok. Gikinahanglan na ang pagkaligo niini aron mobalik ang iyang hitsura. Hinuon, ang kaputi ingog wa molubad.
“Gitambalan ka kay nawad-an sa kabuot. Nabuang ka gyod.” Ug nanganaog sila sa mubog silong nga payag. Matikang lang.
Gilingi ni Elisa ang meriko ug miingon: “Mano, iuli ko una sa balay. Pakaligoon ko una kini ug pailison. Naa untay ilisan nga among dala nga atua sa akong kauban nga atua maglingkod sa nataran apan gikinahanglan unang maligo.” Miyango ang meriko. “Apan paaria gyod karong hapon kon gusto ninyo siyang mameriko.”
“Magmeriko ko, Ma?” Naisang tingog ni Tisoy.
Ug mitangdo si Elisa ug mipuno: “Sunod tuig ka na balik pag-eskuyla bisag usa na ka meriko.”
“Aron di ka na balikag gukod sa maligno,” mubong sulti sa meriko nga mipaingon sa pikas balay.
Mingsunod sila si Elisa ug Tisoy sa meriko ug miduol sa nahimutangan ni Maricar nga nagngisi nga mitindog ug miatubang kanila. Milahos ang meriko ngadtos itaas.
Bitbit gihapon ang bag nga gisudlan sa mga ilisan untang Tisoy, nag-atang na silag sakyanan pauli.
Wala si Tisoy magtingog samtang miapil pagtindog sa gawas sa nataran, tipon sa iyang inahan ug ni Nang Maricar. Didto lang ang mga mata ni Tisoy sa mga tawong dihas nataran nga nagpaabot nga matambalan ni Mano Isok.
Lutaw gihapon ang kaguwapo niini bisag way hilam-os, kalkag ang buwagaw nga buhok, ug ang gitas-on ug kadak-on sa lawas ikaamgid sa mga guwapong artista sama nilang Piolo Pascual, Gerald Anderson, Enrique Gil, ug kinsa pa tong gituohang kinaguwapohang artista. Kon manghindik lang si Tisoy, ilang gituohang hilabwan pas kaguwapo ang naasoy nga mga artista.
Apan si Tisoy ingog wa magtagad sa mga tawong didto ang panan-aw kaniya. Naanad na siya ug di siya buot nga tagdon pa sila kay ingog gisamokan siyang naghunahuna.
Gikagul-an niya karon nga naundang na siya sa klase. Nagpanglingo siya sa kaguol nga naghunahuna sa nahitabo kaniya. Naundang siya sa klase tungod sa amahan ni Milagros kay gipabuang gyod siya. Natinuod gyod ang bahad niini kaniya bisag wala siyay sala sa pagkahitabo nilang Milagros. Maong naglagot siya pag-ayo sa amahan ni Milagros. Unsa kahay gibuhat niya sa iyang pagkabuang? Giunsa pod niini pagpabuang kaniya? Kinahanglang makabawos siya niini. Iya kining pangitaag paagi nga makabawos siya.
“Ma, puslan mang naingon ko niini, kinahanglang panimaslan ko ang nagdaot kanako.”
“Oo. Pero ayaw lag sultihi ang meriko bahin sa pagbawos kay di siya mosugot. Ako na siyang nasultihan nga panimaslan pero di siya mosugot. Pareho man mo adtong babayeng imong napamabdosan. Naundang sab sa pag-eskuyla.”
Nahaisang tingog ni Tisoy. “Nya, kay iya man kong gitental! Siyay sad-an!”
“A… sige… ayna lag langas diha kay gipaminaw kas mga tawo.” Nakita nilang may nahikatawa sa mga tawong naminaw nga ang kadaghanan mga babaye.
Ug dihay traysikol nga miabot nga naghatod og duha ka tawo, babayeg lalaki. Mga hamtong na ug ang babaye maoy nagpakanaog sa bana nga didto maglingkod sa pangunahang lingkoranan. Naghubag ang pikas tiil. Hupong ang pikas bitiis ug ang tiil niini binugkosag hinawob nga dahon, ambot kon unsang dahona.
Giagak sa babaye nga gituohang asawa ug ang lalaki maoy bana niini. Dihay mga batan-ong lalaking mingsugat ug ming-abay pagagak ngadto sa bangko sa may tolda.
Silang tulo maoy mingpuli sa pagsakay. Si Elisa ug Tisoy sa pangunahang lingkoranan ug si Nang Maricar niya sa luyo, bitbit ang bag nga gisudlan sa ilisang Tisoy.
“Di lang kaha ko modayon sa pagmeriko kon di mosugot si Mano Isok nga panimaslan ko ang nakasala nako. Naundang god ko.”
“Ayna lag langas. Didto tas balay magtiwas og estorya,” badlong sa inahan tungod kay di siya gustong hibatian sa drayber, ilabi na kay may laing babaye nga di nila kaila nga nagbakrayd sa drayber.
Wa na lang magtingog si Tisoy apan nagpanglingo nga naghunahuna sa iyang gidangatan. Wa siyay nahinumdoman bisag gamay kon naunsa siya, ug nganong naundang siya. Nabuang gyod diay siya? Apan nganong wa man siya pandogi? Kasagaran basta may mabuang kaniadto, ang mga tiil ibalhog sa linungagang kahoy. Kadto lang si Pacito, anak ni Mano Eping, ilang silingan, ilang gibalhog ang duha ka bitiis sa kahoyng duldol ug ang mga kamot gihigot sa haligi.
Apan wa pa hinuon si Mano Isok niadtong panahona. Wa pay nailhang meriko sa ilang dapit. Pipila pa lang ka tuig nga nabalhin si No Isok gikan sa Zamboanga sa Mindanao. Taga Sta. Cruz si No Isok pero si Mana Dora taga Zamboanga. Ug nagkaminyo silas Mano Isok kay sa dalaga pa si Mana Dora nakapuyo sa iyaan niini nga namuyo sa Sta. Cruz. Sa ilang pagkaminyo, didto una sila mopuyo sa Zamboanga hangtod nga namalhin sila diri sa Sta. Cruz nga silingang baryo nilang Tisoy ug nahibaw-ang meriko na si Mano Isok sa paghiuli gikan sa Zamboanga.
Pag-abot nila sa ilang ba’y, si Tisoy maoy miunag kanaog ug gipangayo ang yawe gikan kang Nang Maricar niya. Giablihan niya ang serang hinimo sa sinikat nga lipak sa kawayan ug dayong sulod. Hapit nang kaudtohon silang ming-abot.
“Kaligo una, Tisoy, kay lain ka nag baho.” Ug giukab ang bag nga gitunol ni Nang Maricar niya sa dihang didto na sila sa sala.
Dala ang ilisan, nagdali si Tisoy nga misulod sa kaligoanan nga didto ra sa kilid sa nataran, pipila da ka dupa gikan sa dakong pultahan. Didto ang mga sabong humot sa kilid nga bungbong sa banyo.
Bugnaw ang paminaw niya sa tubig nga ingog nanuhot-suhot sa iyang kaunoran nga dugay nang wa makakaligo. Apan wala siya malimot sa tinguhang mobawos.
Maayo untag mosugot ang meriko aron katudloan ko niini kon unsaon pagbawos sa amahan ni Milagros nga maoy nagpabuang nako, nagkanayon ang iyang kaugalingon. Sa ilang pagpaniudto, milingkod siya atubangan sa gamayng lamesa atbang nilang Mama niya Elisa ug Nang Maricar. Inun-onang lagaw ang ilang sud-an. Hilom silang tulo hangtod nga mibalda sa kahilom si Mama niya. “Mosayo tag panihapon karong gabii aron makabalik ka kay maoy tugon ni No Isok. Ihatod ka namo ni Maricar.”
“Maayo untag mosugot si Mano Isok nga panimaslan ang amahan ni Milagros, Ma. Apan kon di mosugot, isekreto ko lang sa pag-ampo.”
“Isekreto lang. Ayaw lang pahibaw-a kay di siya mosugot ana. Ang tuyo nga di ka makabig sa tental. Pareho mog gusto sa imong apohan nga imong panimawsan. Isekreto lang sa imong pag-ampo nga makabawos.” (PADAYONON)
Karon nga nahibalik na si Tisoy sa hustong kahimtang sa salabotan, buot niyang panimaslan ang amahan ni Milagros…