ILIGAN ETHNIC CENTER:
PORMAL NGA GISUBHAN
(Ikaduha ug Kataposang Bahin)
SA nagdagan ang mga gutlo, nagkahugot usab ang tulumanon sa pagsubo ug turn-over ceremony sa bag-ong edipisyo alang sa Iligan Ethnic Center. Ning tungora, ang inilang mananambal sa dakbayan, Dr. Melchora J. Ambalong, usa sa mga aktibong lider sa nagkalainlaing katilingbanong kalihokan, sama ning gihatagan og dakong pahat sa iyang panahon, ang Office of the Maranao, Higaonon and other Cultural Communities (OMACC) nga nagbase sa Dakbayan sa Iligan, gipaila sa emcee, Froilan D. Escalante nga maoy sunod nga mamumulong.
Maayong pagkaganid ni Doktora Ambalong ang tipik sa kasaysayan sa Dakbayan sa Iligan ug ang mga lanot sa kaagi sa siyudad nga kanunay pa niadtong gitugaw sa gitakigang mga kaguliyang, mga kakuyaw nga nagsugod sa 1968 hangtod sa pagulbo sa gubat sa Marawi nga nag-unang hinungdan sa maong kaguliyang. Detalyado ang iyang paghulagway sa tabilawan sa minoriya ug sa lainlaing tribu. Ang iyang pagbatbat tin-aw ug daling makatuhop sa salabotan niadtong nagkuwang pa sa mga kasayoran labot sa presensiya sa etnikong kaliwatan sa Mindanao. Usa sa gipatigbabaw sa tinamod nga mananambal mao ang usa ka ordinansa sa siyudad nga nagtumbok sa pagpalig-on sa relasyon ug panaghiusa sa etnikong mga grupo aron hipalgan ang takdong tubag sa hinanaling solusyon kon aduna man ing ugaling panagbangi ug paghiwasig sa pagsalig sa usag usa panahon nga adunay konplik nga mahitabo.
Ang conflict nga maoy gipanagan-an sa maong ordinansa, ming-abot gayod nga gibiking sa panahon sa matag karon ug unya. Ang kasamok mingbutho nga lugak-lugak sahi sa usa ka hilanat. Ang mga “radyo-baba” nga gisibahan sa media daw baha nga dili kapugngan. Nagkulang ug nagsobra nga mga kasayoran hangtod ang mga residente daw gipangtugkan og kugang-kugang. Apan
ang kadagkoan sa siyudad wala magpasibaya. Hugot silang nanagpuwaw aron pagpangita gayod og kongkretong sulbad sa pagkawhat sa lubos nga kalinaw. Busa nagmapuslanon gayod ang mga konsultasyon. Hangtod nga miabot kining higayona karon, nga ania na ang usa ka “pugaran sa panaghiusa” bulto na sa atong panan-aw.
Peacebuilding sa Siyudad sa Iligan maoy gisentro ngadto sa naapektahang mga dapit sa Mindanao. Usa sa mga lakang nga gihingusgan sa pagpahigayon mao ang pagsagop og polisiya sa multiculturalism nga magtugot ug modasig nga maalam-alamon pagsubay sa mga panagbangi ug sa kawalay pagsinabtanay. Dinhi hingusgan ang pag-ila sa usag usa subay sa maayong pamatasan ug pagsinabtanay, sa ingon, ang panaghiusa makamtan nga dili magkabilinggan.
Ang konsepto sa panagsabot maoy labaw nga gihatagan og gibug-aton. Kinahanglan sa walay pagpinig kun pagila sa matag usa. Walay kolor sa iyang pagkatawo ug wala mag-ilag matang sa kagikan ang husgahan. Isipon nga ang tanan managsama lamang, ug nga, sa laing paghubad, usa ray gigikanang gamot sa kaliwat Pilipinhon nga mga tribu sa Mindanao. Labaw sa tanan, ang paghatag og katungod sa tanan isip lumad sa Mindanao ug dili ipaniglain kondili usa ka kaabin sa komunidad nga malinawon ug magmauswagon.
Karon ang pangutana: Unsaon man sa pagpahigayon niining konsepto sa multiculturalism aron mokaliring kini ngadto sa unahan? Usa sa mga laraw nga gitibuok sa pagpalungtad mao: Nahauna, ang pagpalusot og usa ka Legislative Act. Sa Marso 2004, ang Gad-Iligan (Genderbased Association for Development-Iligan) usa ka affiliate NGO sa Mindanao Commission on Women (MCW) misumiter ngadto sa Sangguniang Panglungsod sa Dakbayan sa Iligan ning usa ka hangyo: “Resolution Requesting the
LGU of Iligan Thru the SP & the Office of the Mayor to Create an Office of the Maranao & the Higaonon Cultural Communities.”
Sa sinugdanan, ang duha ka gihisgotang pundok mingrebenta kay usag usa kanila minghawid man sa ilang pagtuo. Apan niadtong Hulyo 2004 dunay nagtinguhang grupo sa pagdani kanila nga mag-estoryahay kalabot sa paghusay sa gumon tali sa ilang mga kagikan kun gigikanang gamot sa ilang mga kaliwat. Ang linugdangan, human nila matuki ang kaaginhong mga kasayoran sa ilang mga kaliwat, nagkasinabtanay ra sila. Ug busa, nagselebrar sila pinaagi sa pagpalig-on sa ilang panaghiusa ug nagaisip sa pikas ug pikas nga mga manag-agaw gayod nga wala pa lang magkinit-anay sukad. Ug dinhing bahina, napalig-on ang maong tinguha sa buhatan ni Hon. Wilfredo Bacareza, Chair sa Committee IPs sa SP nga maoy nag- sponsor sa Ordinansa nga gipaagi og daghang public hearing sa SP ug kabalangayan. Dinhi nahimugso ang “Office of the Maranao, Higaonon and Other Cultural Communities (OMHCC) nga apil na ang mga migranteng etniko, sama sa Tausog, Subanen, Sama Dilaut, Iranons, Bisaya, Tagalog, Ilongos, ubp. Ang maong pakigpulong ni Dr. Melchora J. Ambalong giduyan sa lanog nga mga pagakpak.
Namulong usab ang Regional Director, Reg.10 sa Tourism nga si Director Marie Elaine S. Unchuan. Misunod sab gilayon ang mensahe ni Sec. Wanda Corazon Tulfo-Teo sa Department of Tourism.
Kining dakong okasyon nga nasaksihan sa katilingbang Iliganon ug sa taga kanait nga kalungsoran apil na ang Lanao del Norte, gilingaw sa usa ka pasundayag nga tradisyonal