Ug Akong Na-miss Ang Isla Camotes
“Paradise isn’t a place. It’s a feeling.” -- L L. Boyer ( Ikaupat nga Bahin)
PASADO na alas 5: 00 sa hapon pagbiya namo sa Lake Danao Park. Hapo ang mga lawas nga namalik ming tanan sa giestarang hotel. Kinsa man lagiy di maluya adtong lakawa nga puwerte man gyong lingawag dayak didtos linaw. Sa bugsay- bugsay lang daan sakay atong sakayan nga yunik kaayog mga disenyo, di gyod ka magsapayan bahalag inigkahuman pamiangan sa pamaol ang tibuok kalawasan.
Sa among pagpanamilit sa Lake Danao, nagpanglingi ming tanan nga daw di kabiyaon didto sa matahom ug romantikong linaw nga alang kanako usa ka tinagong bahandi nga iya lang sa Isla sa Camotes. Ang lapoy namong mga lawas naabot man tuod sa hotel pero ang akong hunahuna nahabilin gyod didto sa paraisong dapit sa Lake Danao.
Samtang naghuwat- huwat sa giorder nga pagkaon alang sa among panihapon, kasagaran sa among mga kauban ilabi na sa mga babaye namahuway usa sa ilang lawak. Pero para nako, laag man kahay gianhi sa isla, kausik ba sa higayon nga palabyon lang pinaagi sa pagluob- luob o pagkatulog sa sulod. Puslan man, aron matagbaw, nagpalahi kog ako ug miadto sa gamayng imnanan sa hotel ug nangayog bugnawng beer.
“Kanang puwang kabayo, Day, aron mamatid dayon,” giingnan nako ang hitsuraang batan- ong babaye nga mapahiyomong nagbantay sa bar counter. Mipahiluna kog lingkod sa usas mga lingkoranan nga nagliyok sa bakanteng lamesa nga nahimutang simpig sa bildong bungbong kilid sa swimming pool pool. Ang ubang staff sa hotel nakita kong linga kaayong nagtikawtikaw alang sa dinaliang mga buluhaton didto sa kosina sa luyong bahin sa bar distansiyag diyotay gikan sa counter. May duha sab ka paresan nga langyawng ugis nga nagkalingawg tungab- tungab og botelya samtang maila nga parayganay kaayo ang ilang panag- estorya.
“Ikaw rang usa mag- inom, Sir? Kuyawa god, solo playt ra man, Sir” daw gimino kog kadiyot nga nagsud- ong sa matinud- anong ngisi sa maanyag nga batan- ong miduol sa lamesa ug midunol kanako sa inablihang botelya sa strong beer. Sa akong banabana, mao pa gyoy pagtangkod o lapas ba kahag diyotay sa 20 anyos ang pangedaron sa mapahiyomong batan- on. Nakaingon ko sa hilom nga mao gyod niy usas nakanindot sa probinsiya kay naghambin gyod ang mga tawo og pyur nga kinaiya.
“O, ako rang usa, Day. Saong nangatulog man nuon tong akong mga kauban,” giganahan kog ngisi nga mitubag sa batan- on. “Aw, kamo, basin ganahan mo moinom, Day. Ako ray bayad pero okey ra ba sa inyong amo nga duty pa man mo?” wa ko kapugong sa pag- agda.
“Hmm… moinom man mi, Sir, pero gamay lang, San Mig Light ra god. Unya di lang pakita kay duty pa man mi. Pero sahay, mosabot ra na among amo labi na sama aron nga dili kaayo daghan og guests ang hotel.”
“Sige, Day, pag- apod mog tagsa ka botelya. Tingbon ko ra unyag bayad.”
Nagbilin og tam- is kaayong pahiyom ang maanyag human magpasalamat. Mikuhag upat ka San Mig sulod sa ref duol sa
may counter ug giablihan ang botelya dayong tawag sa mga kauban niini. Nag- ulhosayg panggawas gikan sa kosina ang duha ka babaye ug usa ka lalaki. Halos magkaedad ra silang upat. Paminaw nako puwerte gyod nilang himuota. Unya nagdungan kinig tan- aw sa akong gilingkoran nga nasabtan kong nagpasalamat sa akong gitanyag. Igo ko lang giwarahan sa tuong kamot ang upat nga diha sa bar counter nagpunsisok og kadiyot.
Wa madugay namalik sa kosina ang tulo nga sekreto nang nanagbitbit og botelya. Ang maanyag nga nahabilin sa counter nalingaw sad sa kawat- kawat niyang tungab- tungab matag karon ug unya samtang linga pod usahay pag- atiman sa ubang guest nga nangabot sulod sa imnanan.
Samtang nagkalingaw kog tungab- tungab sa botelya, giliwag ko ang akong panan- aw didto sa unahag diyotay sa hunatanan sa swimming pool nga nagsilbi usab nga ambakanan lugsong ngadto sa baybayon. Ang kahapo sa akong lawas inanayng nahanaw niadtong kahaponon nga ang akong kaugalingon nalingaw kaayog sud- ong atong mga bata nga walay pakabana sa kalibotan nga nagdakop- dakop sa puting sidsid sa baybayon. Ang nanagduwang mga bata mailang kuyog sa ilang mga ginikanang mananagat nga matag karon ug unya mag- ulhosay lang pagdunggo- biya ang de makina niining mga sakayan nga maoy gisaligan nilang behikulo sa ilang panginabuhi sa dagat.
Dihang nakatumba na kog duha ka botelya sa puwang kabayo ug mao nay gisugdan nakog tungab ang ikatulo, miabot tong ugis nga langyaw nga gikatrokis nako pag- abot namo dinhi sa hotel kaganihang buntag. Midiretso nig duol sa bar counter ug sa mamandoong tingog ngadto sa batan- ong maanyag ( nga hilom kong gitagaag mainom di pa lang dugay), masabot nga gigutom ug nangayog makaon dayong pahilunag irag sa lingkoranan atubangan sa bakanteng lamesa duol sa akong nahimutangan. Medyo init- init na ang akong dunggan pero gipili ko nga magmabugnawon. Lain sad baya ning di gyod ta malditohon pagka tawo unya mag- isog- isog kunohay aron lang gyod ingnon… hehe!
Wa madugay, gihatod sa lalaking batan- on nga miguho gikan sa kosina ang pagkaon sa langyawng agalon. Akong gipasiplatan ang ugis nga karaho. Puwerteng nakahabhab niini sa gidalit nga German food nga gilangkoban sa pomist ( susamag French fries pero dagko ang hiwa ingog tudlo), bratwurst ( susama sa atong fresh longganisa pero hapit maingog bukton sa bata ang kadako) ug beacon nga may tomato sauce. Unya imbes tubig, beer ang gipares nga pangdundon niini sa tutunlan samtang nagkaon. Wa madugay samtang naghabhab miyahat ang langyaw ug wa damhang nagkasugat ang among panan- aw.
“Hey, you’re trinkin, huh!” Maoy daling nabungat sa kanahan nga nakakita sa mga botelya diha sa akong atubangan. Ang “trinkin” maoy binugoyng Aleman nga
termino sa palahubog o manginomay.
“Just like yours, I love drinking beer, too! Anyway, beer is food, my friend,” nagngisi kong mitubag nga nagtan- aw sa langyaw dayong pataas sa gikuptan kong botelya sa Red Horse.
“Well..,” mipakibo sa iyang abaga ang langyaw dayong kawhat sa beer diha sa iyang atubangan ug giisa ang botelya pataas. “If that so… okay ‘ frost’, my friend!” Ang “frost” Aleman gihapon nga termino nga ang buot ipasabot tagay o cheers sa Iningles. “Are you a Deutsch man?” “No, I’m Slovenian but was living in Germany for almost 30 years before moving here and decided to start this business with my very lovely wife,” may salabtonong tonada paglitok niya sa ‘ very lovely wife’.
Humag kaon, miduol sa akong lamesa ang langyaw ug milingkod atbang nako ang karaho. Nakigtabi na nuon ang kagwang samtang padayon ang among paglimugmog sa ilimnong makahubog. Una siyang nangayog dispensa sa nahitabo namo kaganinang buntag mao nga nag- sorry pod ko sa akong nabuhat. Nagpaila siyang si Helmut nga nakaasawa diay og lumad nga taga isla. Anaa na sa kaping 50 anyos ang pangedaron ni Helmut sa akong banabana.
Human sa taudtaod nga kulukabildo ug pingkiay sa botelya, medyo naigo na kog diyotay sa espiritu sa Red Horse samtang nakita kong puwa na sad kaayog hasang si Helmut. Unya dihang gipangutana ko siya kon hain iyang misis, dinhi na wa kapugong ang langyaw sa iyang emosyon ug mitug- an nga gibiyaan diay siya sa iyang asawa kay mikuyog uban sa batan- on niining kulukadidang. Ang mas sakit kay gidala sa iyang asawa ang tanan nilang tinigom nga kuwarta sa banko ug mibiya uban sa lalaking taga isla ra usab ug wala na siyay balita kon hain magtaban ang duha ka maluibon.
Maayo gani kuno kay napakgang niya ang hilom nga pagbaligya unta sa iyang asawa ning napundar nilang resort hotel sa wa pa mosugpahot og ikyas ang maluibong kapikas. Kay kon nabaligya pa sa iyang ‘ very lovely wife’ ang resort hotel, matod ni Helmut, mopauli kuno tingali siyang wa nay purol balik sa nasod niyang Slovenia. Mao diay nga siya nay nangunay pagdala ug dumala niining resort hotel. Unya tapos makapahungaw sa iyang gibating kaguol, nananghid ug mibiya ang langyaw kay aduna pa kuno siyay daghang buhaton.
Nagpanglingo ko sa akong gilingkoran pagtalikod sa langyaw. Wa ko kapugong og pangutana sa akong kaugalingon ngano kaha nga naa man gyoy mga tawo nga makaako paglimbong sa ilang isigkatawo ilabi na kon babaye pa gyod ang magbuhat sa ingon. Hinuon, wa lagi pod ta masayod sa tinuod gyod nga sitwasyon tali sa langyaw ug sa iyang mibiyang asawa.
Hapit nang alas 7: 00 sa kagabhion dihang gisugdan ang tarong namong pagpanihapon. Nakaingon kong ‘ tarong’ kay ning higayona, pormal ug plastada man gyod kaayo ang among pagkaon sulod sa kan- anan nga tupad ra pod sa gamayng imnanan sa hotel. Ug kay nakainom- inom na kog diyotay, maoy naingnan nga kon lumba pa tong kaona, aw, bisag pustaan pa way nakaapas sa akong gana paghamag atong sinugbang kitong, tinuwang pugapo, tinunoang tagutongan, saang, suwaki ug uban pang pagkaon sa dagat nga preskong kuha sa mga mananagat sa isla.
Human sa panihapon, nagtapok- tapok usa kilid sa swimming pool ming tanang kaubanan nga nanguyog atong laaga. Ang mga babaye nga lingaw na kaayo sa ilang
nasugdang tabi nagkalingaw usab og tagay sa red wine nga didto ra mapalit sa gamayng bar sa hotel. Mokalit pagsibaw ang bahakhak sa mga babaye kanang mahisgotan na nila tong bahin sa ‘ karabaw’ nga gibuyag ni Jessa didto sa dalan kaganina. Kaming mga lalaki, aw, unsa pa, ‘ puwang kabayo’ gyod pod ang tirada. For the boys, ba, matod pa! Hehehe!
Pero kaingnon kog mataudtaoran tong koruma kilid sa may pool. Kay puwerte na bayang lingawa sa pundok sa bisan unsa na lang tong linibakay ug sinawayay ( bahin sa mga kill joy kuno nga kaubanan sa opisina nga wala manguyog sa laag). Apan human mahurot sa mga babaye ang usa ka botelyang red wine, nag- ulhosay lang kinig panulod sa lawak aron na modiskanso. Ang kauban kong mga lalaki tapos mabasiyo ang tagsa nila ka botelya, mingsunod ra usab sa mga babaye aron mopahuway. Naunsa na ba hinuon ni? Napingis kog gamay da! Kalit kong naminghoy nga nag- inusara na lang kilid sa swimming pool nga naingog pahoy. Hinuon, may mga langyawng hikot nga nanagdayak pagpangaligo sa pool pero lisod man sad kalingawag estorya kay kini laging Ininglesan nila nga pinaugom pod ang tonada.
Wa tuyoang nakapasiplat ko didto sa dagat. Ngadto sa layong nataran sa Sidlakan diin bisan sa kagabhion matataw ang badlis sa panag- abot sa lawod ug langit. Pastilan, morag talisubang man diay tingali ang Buwan. Kaanugon sa romantikong panahon kon igo rang usikan ug palabyon. Daw may di makitang kusog nga mibitad ug nanental nako pagduol didto sa sidsid sa baybayon.
Way langay, dali kong gikuha didto sa lawak sa hotel ang dalang sista ug miadto daplin sa dagat dayong lingkod sa puting lapyahan. Dihadiha giabi- abi paghapuhap sa bugnawng huros sa hangin ang akong nawong nga mihingilin sa gibati ko ganinang kaalimuot. Wa ko kapugngi ang pagbuhig usa ka lawom nga ginhawa. Hay, pagkanindot gyod sa palibot!
Mitungab usa kog kausa sa wa ibuwag nga botelya sa Red Horse dayong sugod pagsing- al sa linya sa awit “Harana” ( sa Missing Felimon) dinuyogan sa kaskas sa sista nga haom gyod kaayo adtong talagsaong higayon sa kagabhion…
“Lawom nang gabii / Mangitngit ang langit / Nagmata ka pa ba / Oh, akong pinangga..”
“Hala! Nindota diay nimo mokanta, Sir…” paraygong tingog sa usa ka babaye.
Napukwat ug nahunong ko pag- awit. Daw naamang ug naestatuwa kog kadiyot. Sa akong paglingi aron pagsuhid kinsay nagsangpit, sus, mor pa, kros may to pinggers, hapit nako mabuhii ang sista dihang maoy mibantang sa akong panan- aw ang batan- ong maanyag nga gitanyagan nakog San Mig Light didto sa may bar counter kaganina.
Padu’ng nang mohunas ang dagat ug ang mga agukoy nangandam na sa binugoy nilang pamagdoy sa halapad nga nataran sa hunasan.—
(TIBAWASON SUNOD GULA)