KING & QUEEN sa SANDUGO FESTIVAL
DUNGAN sa pagkahimong Sandugo Grandslam Champions sa Lumad Napoanon diin sila nahisakop, ang managpares nga Jojo ug Julie nagpabilin sa gihapong mananaog sa “Best in Kuradang Pair” sa tulo na ka managsunod nga tuig.
Atong mahinumdoman nga sa unang kuradangbased street dancing competition niadtong 2016, sila ang mingdaog sa “Best in Kuradang Pair” samtang nadaog usab sa ilang bahan, Lumad Napoanon, ang kampeyonato sa Sandugo Festival Street Dancing Competition.
Ang karon 67-anyos na nga si Juliet “Ate Julie” RebucasMurcia, naila nang daan nga mananayaw ug mag-aawit sukad sa bata pa. Kanunay na siyang makita nga mosayaw sa mga programa sa eskuylahan ug komunidad diha sa Moto Norte, ang sentro nga barangay sa lungsod sa Loon. Sa iyang kabatan-on, tigkadaog na usab siya sa mga amateur singing contest dili lang sa Loon kondili hasta sa silingang mga lungsod, lakip na sa Dakbayan sa Tagbilaran. Gani, lakip sa iyang mga kahanas sa natad sa pagsayaw ug pagkanta mao ang pagbalitaw, ang pag-awit-asoy sa usa ka sugilanon samtang magsayaw.
Si Ate Julie, interpreter sa usa sa napulo ka finalist songs sa Musikang Loonanon, usa ka songwriting contest nga gihimo niadtong 2009. Narekord ang maong mga kanta sa usa ka CD, “Musikang Loonanon: The Finalists”.
Aktibong artista usab sa tablado si Ate Julie. Sukad sa bata pa, apil na siya sa mga drama nga himoon sa Barangay Moto Norte diin si anhing Atty. Melchor Monreal, Sr. pa ang magsusulat sa eskrip. Adto nila ipahigayon ang drama sa tugkaran sa karaang munisipyo sa Loon o kaha dapit sa eskina sa daang merkado nga karon gibunyagang Loon Town Square. Kauban pa niya niadto ang amahan ug mga uyoan sa iyang kapares karon nga si Jojo, sila si Dingkay Lugo, ug ang magsoong Bontoy ug Inting Zuasola.
“Kana si Jojo,” matod ni Ate Jul, “akoy tiglingaw anang bataa og magpahilot sa ahong inahan ang ilang Mama. Gagmay pa na silang mga managsoona.”
Unang nakita ang iyang talagsaong sinayawan sa kuradang
niadtong 2011 atol sa pagsaulog sa Ubi Festival sa Bohol. Nahimo siyang kampeyon uban ni Eddie Polan, ang iyang kapares adtong tungora. Sila ang nagrepresentar sa lungsod sa Loon niadtong maong panglalawigang tigi. Sukad niadto naandan nang pasayawon si Ate Julie og kuradang matag adunay dagkong programa.
Lubas ug lig-on gyod ang paglaban ni Ate Julie sa natad sa mapasundayagong alampat. Gani, sa dihang gikatakda siyang mosayaw niadtong Mayo 27 ning tuiga, atol sa gihimong culmination program sa Bohol School of Living Traditions nga nagbase sa Cabilao, ang isla nga gigikanan sa iyang bana, mitamod ug mituman gyod siya sa maong tahas bisan og gihaya pa ang iyang bana, si anhing Canuto.
“Alang kini sa atong paglaban sa kultura ug kapasundayagan,” matod pa niya adtong tungora. Si Julie, kinsa kasamtangang kagawad sa Barangay Moto Norte, padayong nanikaysikay sa kinabuhi uban sa iyang pinalanggang mga anak nga sila si Kenneth, Jonafe, Joy, Cathy ug Oplong.
Sa pikas nga bahin, si Jose “Jojo” Zuasola Lugo, maingon ta nga dili lang sa pagsayaw sa kuradang ang iyang pagka hari. Segun sa iyang asoy, ang pagsayaw sa kuradang iyang nakat-onan gikan pa sa iyang amahan, si Simeon “Dingkay” Lugo, kinsa usaa usab ka aktor, komedyante ug direktor sa community theater sa ilang Barangay Napo. Kining maong tinuig nga pagpasundayag og drama sa maong barangay, walay bugto sukad sa wala pa ang Ikaduhang Gera sa Kalibotan. Ang nag-una sa pagsulat og mga eskrip mao ang amahan ni G. Justino Romea, ang kompositor sa Awit sa Bohol. Daghang drama ang nasulat ni G. Leon Romea nga nakapahimong inila sa Barangay Napo sukad sa una pang katuigan.
Si Jojo, kinsa gitawag sa bata pa nga “nakatunob og baga” tungod kay mag-ulpot-ulpot man dayog sayaw kon makabatig sonata, nakalubos sa lakang sa iyang amahan. Nahimo siyang aktor ug direktor usab, ug labaw pa, nahimo usab siyang manunulat og drama.
Sa nuybe anyos pa siya, lihero na siyang mokuradang. Gani, mokuradang siya bisan pag way sonata gawas sa kumpas sa pagpamakpak sa iyang mga kapamilya o uban pang kahigalaan nga gustong motan-aw sa iyang pagsayaw.
Sa iyang asoy, gawas sa mga asoy sa iyang amahan, daghan siyag nakat-onan sa natad sa arte, labi na kabahin sa kuradang, gikan sa karaang mga tawo sa iyang kabatan-on. Iyang gitipon kining maong mga kasayoran gikan sa iyang Lolo, si Proseso Zuasola nga taga Ronda, Cebu ug kang Eleuterio “Ulok” Piscos, usa ka karaang kuradangista nga taga Barangay Canmanoc, Loon.
Sumala pa ni Jojo, ang kuradang nagsugdan sa unang panahon matag higayon nga ang katawhan magkatapok ug adunay salusalo nga himoon. Ang maong sayaw usa ka pagpadayag sa kalipay, sa kalamposan o kadaogan, sa pagpasalamat, ug bisan sa pagbangotan.
Kasagaran, himoon kini panahon sa pagpangani o sa pagtukod og balay. Ang magtinabangay nga mga silingan, human sa kakapoy sa pag-ani, mamahulay ug magtagay og tuba. Kon makainom-inom na gani, dinhi na dayon masugdan ang pagkuradang.
Kon magtambayayong usab sila sa pagtukod og balay, inigkahuman, magkuradang usab sila sa taas sa balay aron pagsukod sa kalig-on sa ilang hinimo. Kini, human unya sa salusalo ug tagay.
Sa sinugdan, ang kumpas ra pinaagi sa pagdukdok sa kahoy o butong o unsa mang butang nga adunay tingog mao ray silbing duyog sa pagsayaw. Wala kiniy nalatid nga tukmang mga lakang tungod kay kini hinukad man gikan sa pagbati sa mismong nagsayaw ug ang tumong mao man ang pagpadayag ug pagpaabot sa mensahe pinaagi sa lihok-sayaw. Usa ka kinasingkasing ug kinaugalingong pagpahungaw sa kalipay o pasalamat; usa ka paghalad.
Sa pagpangligid sa panahon, kay ang kuradang sayaw man nga hinukad gikan sa dughan, kini nahimo nang sayaw sa gugma. Ang paglihok-sayaw sa usa ka lalaki, himoon aron mapadayag ang iyang gugma alang sa usa ka babaye. Iya gayong paningkamotan nga makahir o madani niya ang dalaga. Ang dalaga usab mohimo sa iyang mga lakang aron masabot sa lalaki ang iyang pagdumili o kaha pagdilidili una sa dili pa lantad nga mopadayag sa samang pag-angay.
Si Jojo, sa pangedaron nga 53 anyos, retirado na gikan sa 27 anyos nga pagsilbi sa Postal Service. Minyo siya kang Ma. Alita Diaz ug adunay usa ka dalagitang anak, si Ma. Kristiana, Grade 10.
Daghan man ang nahingangha nga silang managpares gisakay sa wheel chair una pa sila mingkuradang sa streetdancing competition ning tuiga, sukwahi gayod kadto sa ilang kasamtangang kahimsog sa lawas. Usa lang kadto ka pagpaukyab, pagpadugang sa pusta sa ilang pasundayag.
“Nagpakita kadto nga ang kuradang adunay hiyas nga makapabata ug makapaaskil ni kinsa mang magkalingaw og sayaw niini,” matod pa ni Jojo.—