ILHA ANG MGA 300 LAINLAING ISDA SA ATONG KADAGATAN
(Kini nga sinulat napatik kanhi sa Bisaya sa Enero 7, 1935 nga gula. Bisan lahi na ang sumbanang gitamdan karon sa Bisaya partikular sa Ortograpiya, subli namo kining gipatik nga walay giusab sa mga espeling aron pagpakita sa ila kanhing sinulatan ug sa ingon ato kining matandi sa karon.)
ANG panagway sa matag usa ka butang sa kalibutan nagaagad sa dapit diin siya mahimutang— malanggam, matawo, matanum, maisda kun sa bisan unsang butanga. Ang hisgutan karon mao ang sa mahitungod sa isda.
Ang isda sa kadagatan sa Amerika, Uropa, Asia, Aprika, sa Pilipinas ug sa uban pang dapit, dunay nagkalainlaing panagway, lami ug ngalan. Ang hinungdan niining tanan mao ang dapit diin sila magapuyo ug madaku.
Ang isda, sahi sa tawo, magapaapaa usab— magapundok kun magapunsisok sa usa ka dapit sa dagat diin sila magakuhaan sa ilang matag-adlaw nga panginabuhi. Maoy hinungdan usab nga dunay isda nga kanunay lang nato makita sa usa ka dapit sa kadagatan. Dunay anha sa sawang, hunasan kun kabatoan, kalapukan, kadaplinan ug sa diin pang dapit sa dagat.
Ang Pilipinas usa sa mga maayong pangisdaan sa kalibutan, ugaling kitang mga pilipinhon wala magapahimulos kanila pinaagi sa usa ka pagpangisda nga sila dili mapuo ug mangagiw sama sa mga paaging Amerikanhon. Ginagamit nato ang dautang paagi sama sa dinamita, bungkaang, ug tubli nga kining tanan maoy mga paaging makasanat sa pagsanay sa atong mga isda. Labaw sa tanan, wala lamang usab kitay batakan kun panahon sa pagpanagat sa atong mga isda. Sa panahon sa pamihud kun dili adlaw tanan managat ang atong mga kaigsuonan.
Ang Istansiya sa Iloilo, mga kadaplinan sa Masbate, Mindoro, Palawan, Sugbo, Bohol, Samar, Leyte ug hapit tanang kadagatan
sa mga pulo sa Pilipinas mga maayong pangisdaan. Apan karon, unsay nahitabo? Ingon nagkabahas ug nagkahanaw na ang mga isda ning mga dapita tungod sa mga paaging hiwi sa atong pila ka mananagat.
MGA NGALAN SA PANAGAT PILIPINHON
Sa tibuok kalibutan, ang Hapon da tingali maoy nasud nga dunay tulonghaan sa panagat. Busa, karong panahona ang mga haponanon maoy hari sa mga maayong mangisda. Apan kitang mga pilipinhon nagauliuli lang gihapon ning mga paaging kinaraan ug usahay makadaut hinoon sa atong isda.
Ang atong mga paagi sa panagat mao kining mosunod: dinamita, tubli, bungkaang, pasul, baling, palagdas, hampas, bubu, kitang kun palangri, bungsod, laya, sagiwsiw, subid, hiwihiw kun bingwit, kab-it, sudsud, basnig, kubkub, patuloy, pana, taksay, panggal, taming, kayagkag, paanud, pabatang, tunghiya kun bintul ug uban pa.
MGA ISDA SA LAWOD
Tuloy, pawikan, tangigi, iho, malasugi, pangalwan, layagay buhotan, lumod, pantihan, mamsa, bansikol, urok, kumi, pagi, mayamaya, daut, gutob, sagisihon, gunoguno, lambian, tulingan, lawayan, kawayanon, badlon, barilison, panit, hawolhawol, kugtong, pugapo, duyung, pamingkongan, milomilo, malapinya, tagutungan, taungan, marabilyas, lingko, buwatok, malapati, gangisgangis, pantaan, tadlungan, salanga, dapaw, mantaga, lali, lumoylumoy, batuanon, tingawog, pagapa, budloy, bilawbilaw, gapang, dahondahon, dapak, tangtang, rompe-kandado, ihongpating kadlitan, tagiwalo, baksaybaksay, anunupot, kiyampi, sunghan, dugso, ananakay, malapu, ingatan, sulid, mangko.
ISDA SA KABATUAN KUN HUNASAN
Pata, alibangbang, bakasi, anay-anay, labayan, talinis, suno, pugot, bungawo, sunogan, gawot, mulmul, ito, kilkilo, bigsiw, bagabaga, bantaybantay, baklid, gatasan, talingtingon, dugso, pakul, bantul, bakan, lawong, uwanuwan, kilimintigon, saguksuk, tabugok, kugita, kubutan, silay, tagbago, bunog, bilason, duyong, tikos, talibuyos, kapal, latab, kitong, tubotubo, kulkug-buaya, kabayokabayo, bakabaka, pinyapinya, kuhitbuto, mubgas, lingkod, pansat, sawasid, banagan, kompitis, dahug-tubo, lumayagan, buntugon, wapay, lap, danggit, tingub, adlawadlaw, nuognuog, kapal indangan, kamang upos-upos, musi, adlo, ilak, bahobaho, katiwkatiw, kulansing,
tangigihon, suwasuwa, gawot, ipus-ipus, hilakagbanog, lapis, muong, gaodgaod, alibaas, katambak, katambak-bulak, buntulon, lapug, tigitigi, uwan-uwanon, maming, itong-tambangongo, sigarilyo, lagan, tulungkasi, kubalkubal.
ISDA SA KALAPUKAN Lubaylubay, pingapinga, banghutin, bakay, kutot, pad, mahinlo, malatindok, samook, kamuhoy, busaing, anduhaw, banak, bul-a, halwan, ubod (buwawan ug indong), alimango, tingatinga, bakan, bugo, buntis, bangos, buwan-buwan, lagaw, hiringgero, lison, tambangongo, panabugan, butiti, sikohan, lipti, langhuan, ulibalay, gapasgapas, bag-angan, islawan, butigan, manggibuwaoo, barkobarko, kanuo, patlakan, barangbarang, buriring, tamarong, ngisingisi, tilikitiki, nipanipa, kandingkanding, hipon, kambiray, uyabang, utdan, balyena, kugaw, sulidmangilawod, salindato, tambaisang, lampiros.
ISDA SA KADAPLINAN Bugaong, gonggong, balila, nukos, subadsubad, kubalkubal, asuos, buliyos, hiloshilos, tabudyos, tabangko, hinok, dagubdub, banugon, pulahan, bawo, uwang, diwdiw, sapsap, palidpalid, tamban, tigi, bugarot, bangrot, bangsi, mangsi, saminsamin, gisaw, buwabud, guno, kamuhoy, libgaw, tabawong, tikong, diwitdiwit, ibis, hagongan, bilongbilong, guyud, takumbaw, langgamlanggam, mungaw, bilawbilaw, bayang, sipisipi, tikab, bulinaw (tambaghon, bangawan, hagongan), kilawan, bungotbungot, tambasakan, bakuko, tabilos, burod, miyaos, bakulan, burongoy, tudlo-dato, dangili, guban, amamaspas, pangis, dangay, bulinaw-bugakayon (turnos, bilabid), amomongko, pasayan, manila, mapunti, gabon, puyo, tuliloy, anunugku, dulirag, baliling, bangkulisan, mingokmingok.
Mao da kini ang tanan nga ngalan sa isda nga naabut ug nahipus sa akong ubus apan makuti nga pagpaniid ug panusisusi. Ug sumala sa akong hunahuna duna pay daghan kaayo nga wala nako kanganli. Kini nagapaila nga ang Pilipinas dasok gayud kaayo sa nagkalainlain ug dumagsang nga isda.—