Si Nong Garoy Ug ang Kataposan Niyang Sinulat Sa Bisaya
BISAN og ang uban mosangpit kaniyag “gar” apan ang iyang dagangalan nga nagbansiwag sa mga mantalaang lokal sa Misamis Oriental labi na sa Dakbayan sa Gingoog, mao gayoy mabasa ang Gar T. Ayensa Sr. Mao sab ni ang alyas nga gigamit niya kaniadto sa magazine nga Salaysayon, Bag-ong Suga, Alimyon ug bisan na dinhi sa Bisaya Magazine. Apan sa mga silingan niya ug sa suod nga mga higala labi na sa mga sama kanako nga manghod na kaniyag edad, mosangpit gyod kaniyag Nong Garoy nga maoy among naandan.
Usa ka magsusulat si Nong Garoy, orador, magbabalak, magsisibya, dramaturgo ug labaw sa tanan usa ka politiko nga nangalagad sa katawhan sa Dakbayan sa Gingoog sulod sa daghang katuigan. Sa wala pa siya mobiya kanato daghan siyag gibilin nga mga handomanan nga takos ug angay usab panaminan. Ihikling ta na lang ang napatuman niyang mga proyekto ug naimplementar nga mga ordinansa ug resolusyon sa panahon sa iyang pagka kapitan sa among barangay sa Mangiskis labi na sa iyang pagkapili nga kagawad sa Sangguniang Panglunsod Gingoog City.
Ang kataposang sinulat ni Nong Garoy nga napatik ning magasing Bisaya niadtong Septiyembre 15, 1999 usa ka artikulo nga nag-ulohan: “Ang Lengguwahe Bay Sagabal Sa Kalamboan Sa Usa Ka nasod?” Halandomon kaayo ug dili ko malimtan ang mao niyang sinulat sanglit nahimo man kong kabahin kon nganong ingon niadto ang dugokan sa iyang obra. Dili na gyod unta siya mosulat sa Bismag niadtong panahona apan tungod sa akong pagsigeg dasig kaniya hinungdan nga natagik niya ang maong tema. Naayonan kini sa kapangulohan mao kadtong gipatik kini sa naasoyng gula.
Ingon niini ang nahitabo, correspondent reporter ko ni Nong Garoy sa Mindanao Gold Star Daily Newspaper nga nagbase sa Cagayan de Oro City diin siya maoy Bureau Chief sa dakbayan sa Gingoog. Sa dili pa moabot ang MGSD Newspaper sa among dapit magsultihanay sa mi sa iyang buhatan bahin sa iyang kagahapon lakip na ang kasinatian sa iyang panulat. Nasayran ko nga magsusulat diay siya sa Salaysayon,
Alimyon ug Bag-ong Suga labi na sa magasing Bisaya kaniadto apan dili permanente kay tapolan kuno siya nga writer. Gawas pa niana, daghan sab kuno siyag mga gimbuhaton isip pinili nga konsehal sa Gingoog City.
Gawas sa iyang pagka politiko busy sab si Nong Garoy sa iyang mga programa sa radyo. May mga dula pa siya sa drama sa bantawan kaniadto nga siya ang nagsulat, siya pa gyod ang aktor ug direktor. Ang kinabuhi ni Nong Garoy napuno sa pagpangalagad labi na sa kabarangayan sa Gingoog City diin pirmeng dili malimot kaniya tungod sa iyang mga balak nga iyang gihalad sa mapurungpurongang rayna sa matag adlaw sa pangilin. Ang nakapait lang kuno palandongon kay nangawala na ang mga kopya sa iyang mga sinulat. Bisan usa wala na siyay nangapunpon sa iyang mga kopya sa Bisaya.
“Maypag mobalik kag sulat og Bisaya, Nong!” Maoy pu’ng ko usa ka higayon niana. Apan mitubag siya. “Unsaon man nako sa pagsulat, Bern, nga wa na man gani ko kakitag unsa nay dagway sa Bisaya karon ug unsa na pod kahay mga kausaban ug tema nga ilang gipanghisgotan diha!” Maoy iyang sulti nako. Wa dayon ko maglangan, gikuha nako ang bag-o nakong pinalit nga Bisaya nga gisuksok sa akong likod ug gitunol ko kini kaniya. Gidawat ni Nong Garoy ang Bisaya ug human sa taudtaod niyang pagbasa iya kining gitunol balik kanako dayong ingon: “Sige, Bern, ugma mosulat nako.” Wala ko lang to ibutang sa akong buot apan nakurat na lang ko kay wala pa gani mag-usa ka bulan gikan sa iyang pagsulti, migawas na ang iyang sinulat. Ang tema ra ba nakasakay pa gyod sa mga isyu nga gipanghisgotan ug gipanglantugian sa mga magsusulat sa Bismag— ang bahin sa talandogon nga kahimtang sa atong pinulongan. Kon ikaw dunay kopya ug nagtamod pa ning maong gula sulayi pagpangita ang sinulat ni Nong Garoy. Ug sa imong pagbasa segurado ko nga dili ka gyod mahigawad. Ang iyang mga hunahuna ug ang imong mga panlantaw basin baya og magkahiusa kon ang tumong niini mao ang pagpalambo sa atong inahang dila. Nga kon hulaman ta ang mga pulong ni Onofre Corpuz, kanhi kalihim sa Departamento sa Edukasyon, siya nagingon nga ang pagsige kunog sultig Iningles maoy makapalig-on sa colonial mentality sa atong kaliwat.
Sa mga stage drama nga iyang gipasiugdahan sa Gingoog City, gipakita ni Nong Garoy ang pagka maayong modala sa iyang papel sa bantawan. Siya maoy aktor ug direktor sa drama nga “Balaang Cruz” nga gipasundayag kaniadto atol sa gipahigayong Marian Congress sa Christ The King Academy. Mao gihapon sa drama nga nag-ulohan og “Rosalia” diin kini diha gipasundayag sa Barangay Mambitoon nga bisan gani ang drama nga “Cora Bella” nakaangkon usab og mga pagdayeg human kini saksihi sa katawhan diha sa
Magsaysay Park, Plaza sa Dakbayan sa Gingoog.
Magsisibya usab sa radyo si Nong Garoy, may programa siya kaniadto sa DXWB ang Pioneer Broadcaster Industry sa Gingoog City nga gipadagan sa Aurora Broadcasting System. Sa gobyerno nagsugod siya pagserbisyo isip polis ug market collector hangtod nga napili ug natudlo kining kagawad sa siyudad sa mga panahon nila ni Mayor Romulo S. Rodriguez Jr., Arturo S. Lugod ug Miguel P. Paderanga. Napili nga ikalimang kagawad sa Sangguniang Panglunsod niadtong 1968. Nasublian pa kini sa ikatulo na sab nga higayon nga pagkagawad niadtong 1976 ngadto na sa 1978.
Apan gipalagpot ni Presidente Ferdinand Marcos si Mayor Arturo Lugod ug gipulihan sa bag-o niining tinudlo pagka mayor nga si Atty. Miguel Paderanga nga taga Camiguin niadtong Oktubre 17, 1978. Kagawad pa siya sa panahon ni Mayor Paderanga hangtod nga nahuman kini niadtong Pebrero 28, 1980. Milaylo siya sa sunod nga mga piniliay. Apan niadtong 1986 si Nong Garoy nahibalik sa SP human kini itudlo ni kanhi Senador Aquilino Q. Pimentel Jr., isip Officer-In-Charge (OIC) sa Dakbayan sa Gingoog. Nahitabo kini sa panahon ni Presidente Corazon C. Aquino.
Wala makatunob og kolehiyo si Nong Garoy. Third year high school ra siya kutob sa Christ The King Academy. Ang iyang Grade 1 to IV gitapos niya didto sa Jandig Elementary School. Ang Grade V to VI nahuman sa Gingoog Central School. Miaplay ug nakapasar dayon sa gipahigayong eksaminasyon sa Philippine Education Placement Test (PEPT) pagka college level. Si Olegario Tabancura Ayensa Sr., nga maoy tinuod nga binunyagan ni Nong Garoy kun Gar sa uban niyang mga higala natawo niadtong Marso 6, 1932 didto sa Jandig, Maribojoc Bohol. Kamagulangan sa tulo ka anak nila Gil Ayensa ug Emiliana Tabancura.
Naminyo siya kang Juliana ‘Inday” Bariquit ug malipayong nagpakabuhi uban sa unom ka buok anak— sila si Carmelisa, Cirilo, Ose, Sarah, Lorna ug Junjun. Gibawi sa Labawng Makagagahom ang hinulaman niyang kinabuhi niadtong Enero 22, 2007 didto sa ICU Cagayan Capitol General Hospital, Cagayan de Oro City sa panuigong 74 anyos tungod sa reklamo sa iyang baga diin sa sinugdan nagsugod lamang kini sa dili masabot nga pag-atake ug pagpangluya sa kalawasan nga dugay na diay niyang gidala-dala.—