Kulukabildo Bandillo
Sa arte walay essential merit ang innovation, ilabi na kon kini gituyo aron lang maalagaran kining makadismaya nga universal dumping down of human sensibility.
SA usa ka magbabalak, ang balak moabot sa bisan unsang paagi. Adunay balak nga mobisita sa damgo; madungog sa hagawhaw sa hangin; masinati atol sa bagyo; makita sa maanyag nga linalang; mabatyagan sa kahapdos sa kasingkasing; masud-ong sa bulingit nga bata nga nagtila-tila sa iyang candy. Naa poy mga balak sa mga balita; sa ordinaryong mga esena sa kinabuhi. Ang pangutana, unsa ba kaigmat ang magbabalak aron makaalinggat sa balak? Aduna poy higayon nga ang magbabalak mismo ang mangita sa iyang balak. Suhiron niya ang tanang suok sa iyang imahinasyon ug galamhan, pangitaon ang tipik sa kasaysayan sa iyang kaugalingon nga posibleng makapamugna niya og balak. Ang magbabalak usa na ka metapisiko kon ning higayona dili na kinahanglan nga maigmat siya. Motidlom sa iyang kaugalingon ug kinahanglan tin-aw ang panan-aw sa iyang paghinuklog. Ning interbyo kang Magbabalak Vicente Vivencio Bandillo, iyang gituki ang arte sa pagmugna og balak ug ang anatomiya sa inspirasyon sa usa ka magbabalak. Sa tuig 2018, si Bandillo mipagawas sa iyang duha ka librobalak. Unang gilusad ang “Damgo Ug Alimungaw” kaniadtong Abril ug misunod ang guwatsinanggong kaluha, “Ang Musimos Mismo”, kaniadtong Agosto. Si Bandillo ang kasamtangang Philippine Ambassador to Bangladesh, ug usab sa Sri Lanka ug Maldives ( concurrent jurisdictions). ---Isip usa ka magbabalak, tigpaniid lang ba
ka sa mga panghitabo sa imong palibot ug sulod sa imong kahiladman?
Tigpaniid, oo. Apan dili tigpaniid lang. Bisan kinsa naa man gyoy reaksiyon. Malagmit ang paniid saktan og saway, o pagmahay, o unsa ba. Naay mapanid-an nga makaugtas, naa poy makabayaw. Tigpaniid dili lang isip usa ka magbabalak. Isip linalang ubos sa landong sa langit. Kay matag usa kanato maniid, sa iyang palibot ug sa iyang kahiladman. Magbabalak man o dili. Naa koy mga kaila nga walay alamag sa arte apan daghag nakatonan o nahiamgohan tungod sa ilang kamapaniiron, o kaha pagka himantayon.
---Kabahin sa imong pamalak, ikaw ba ang mipili sa mga imahe? O ang mga imahe na ang misakop sa imong hunahuna? Kon ang mga imahe misulong nimo, unsa ang kasagaran nimong buhaton? Suwaton ba dayon nimo? O magpaabot pa ka sa ubang mga imahe nga moatake sa imong handurawan? O magpaabot ka sa tukma nga panahon kon duna man galing?
Mag-una ang imahe. Miubog man ang magbabalak sa lubog nga lim-aw sa panumdoman aron manikop og mga imahe o gihugpaan man ang gapabantang niyang handurawan og dili dinapit nga mga imahe, mao ra nang estoryaha.
Basta hingsakpan, liogon gyod dayon ang imahe. Pero daghan gihapon ang makaipsot. Naa poy mga imahe nga magpabiling biyuos hangtod malawos na lang. Naay magpahipi hangtod sa kahangtoran sa likod sa salamin sa kahimungawong. Naa poy higayon nga mahinagboan nato sila sa aseras sa kalaay— unya makalitan ta, unya sa ikaduha natong pagtan-aw mahisagmuyo ta kay sa ilang pagyanghag dili diay sila ingon kaguwapa.
Nota bene: Kon ang usa ka tawo nga mahiligon sa panulat adunay ideya ang kinahanglan dayan-dayanan og imahe aron mahimo kining balak, sa akong paminaw hanap ang iyang kaugmaon sa natad sa literatura. Mas angay siya sa politika.
---Aduna bay mga tipaka sa imong kaugalingon sa imong mga balak? Kadaghanan ba sa imong mga balak maingon bang autorretrato?
Dili lang mga tipaka, kondili nagbuntaog nga mga parte. Autorretrato, maskara, takoban, anino, kaluha. Apan sa laing bahin, maingon nga wala koy kalainan sa ubang tawo, sa tanang mga tawo, buhi o patay. Maingon nga ako mao ikaw, mao siya, sila, nga sama ni Haring David ug Søren Kierkegaard gihakop sa kahadlok ug pagpangurog ( frygt og bæven), nga sama ni Blaise Pascal natahap nga malagmit ang kaugalingon angay kasilagan ( le moi est haïssable).
---Sa imong kabatan-on, giunsa nimo paghulma ang imong pamalak? Gawas sa pagbasa sa mga libro sa library sa imong tunghaan, unsa pa ang laing mga pamaagi nga mihulma, mipalambo nimo isip usa ka magbabalak? Paigo na ba ang pagpuyo sa kinabuhi?
Wala koy artipisyal nga pamaagi aron makasulat, dili sama ni Friedrich Schiller pananglit nga kinahanglan mohanggap og dunot nga mansanas aron makatagik og balak. Para nako, ang pagpuyo sa kinabuhi bastante na. Ang matag gutlo sa kinabuhi malamaton. Mapasalamaton na kaayo ko sa gasa sa kinabuhi. Timan-i: dili sine qua non sa pamalak ang pagsaksi sa mga panghitabo nga makapakitbi sa atay o pag-agi sa mga kasinatian nga makapusgay sa kasingkasing. (Kabahin nako hinuon, sa akong pangedaron karon, dili ikalimod nga napiyapi na ang akong atay ug naotso na ang akong kasingkasing.)
---Motuo ba ka nga kinahanglan nga kanunay mag-usab o mag- innovate ang pamalak aron dili kini mauwahi sa bag-ong mga teknolohiya ug sa giingong kamubo sa attention span sa magbabasa karon?
Ang pag-apas sa mga bag-ong teknolohiya maoy lingaw sa mga magbabalak kunohay nga kabos sa talento. Sorry lang, ha? Sa arte walay essential merit ang innovation, ilabi na kon kini gituyo aron lang maalagaran kining makadismaya nga universal dumping down of human sensibility.
---Isip balik-lantaw, unsay masulti nimo sa mga kausaban nga nanghitabo sa imong pamalak?
Kon unsa man ugaling ang buot nimong ipasabot sa “kausaban”, kon anaa man ugaling, wala kini tuyoa. Dili ta makaingon, pananglit sa dayon natong katulog, nga sa akong pagmata lahi na ang akong estilo sa pamalak. Sama nga dili ta makaingon nga ugma puhon I will see to it that I will fall in love. ---Unsay gitan-aw nimo sa unahan isip usa ka magbabalak? Isip magbabalak gitan-aw nako sa unahan ang sunod nakong balak— gitan-aw, gisuhid, gitutokan bisan tuod dili ko kini makita.
Hinuon, daghan ang akong gitan-aw ug labaw pang mas daghan ang akong nakit-an isip tawo—lakip na ang dayag ug tinago nga mga talan-awon, ug usab mga tinan-awan nga kusganong mitamay sa haguka kong garbo isip magbabalak.—