Mga Hudyaka Sa Likha-an Ug Ang Hilomong Kabakaba Sa Kadaogan
(Unang Bahin)
NAG- WINDOW shopping ka kauban ang imong mga amiga. Nakaagi mog magnet sa refrigerator nga disenyog hablonan. Nahunong ka. Ikaw nga usa ka mapinanggaon sa arte— sa pagmugna. Gibira-bira nimo ang blouse nga Penshoppe sa usa sa imong miga. Gipilpil sa imong amiga ang imong kamot kay magum-os unya ang iyang sinina nga gi-PO pa niya sa Metro Gaisano. Apan wala ka mainsulto kay mas lami man ang imong pamati nga morag nakakitag Legolas nga imong crush. Ug mipaduol kas samin sa stall sa mall diin nimo nakita ang hablonan.
Gipaduol nimo ang imong mga amiga sa imong gitindogan. Nag-iniktin nimong gisugid ang makapanganghang kahibalo kabahin sa kasaysayan sa weaving sa Pilipinas. Mingyango-yango sila. Ug minglakaw palayo. Sa ilang thought balloon imong nabasa ang ilang impresyon kanimo: Weirdo!
Nagpadayon ka sa imong pagsud-ong sa hablonan. Ang imong kalipay nagpadayon. Nagpadayon pod ang imong kahibulong kon nganong sila dili interesado. Ikaw na lang ba ang nagpabiling bili b buang sa i inyong k kaliwat? li ?A Angay mo na lang l bang b ihilom ang maong kalipay?
Miluom ka. Natak-om. Nahilom. Nagpabuta-buta na lang ka aron di mahimong sumsoman sa estorya sa mga amiga nga ikaw buang. Buang ka kay nganong maglisod-lisod man kag taka, subok, puni, kayas, habol, kulit og prutas ug papel nga anaa na may mga makina nga mohimo ana? Mas dali, ug mas daghan ang mabuhat, ug mas barato. Tan-awa ra gani ang mga made in China. Nasulod kas panan-aw sa nagpaila nga praktikal nga mga tawo. Ahente na kas globalisasyon. Iningles ang mando sa imong edukasyon. Nahimong search for a green pasture ang imong Filipino Dream. Snow. Time Square. Big Ben. Eiffel Tower. Northern Lights. And so on and so forth... Imo na lang gibolsa ang imong pangandoy nga makaabot og lugar nga sama sa Baguio City kay... that is just so basic.
Agosto 15, 2019. Gibira kas imong editor kay mag- cover mog cultural event. Empleyada na kas usa ka newspaper company karon. Nadawat ka kay morag mingbelib man to silas imong
American A sa interview.
Unsa kaha na nga panagtapok? Unsay bili? Apan, nahilom ra pod kas maong mga pangutana kay basig ingnon kang ignoy. Imong kaugalingon ray nakadungog sa imong tingog. Ug nagpadayon kag pamati sa imong kaugalingon. Namati, ug namati, ug namati. “Ang mga Ilokano, kapag may manganganak na nanay sa bahay, naglalagay sila ng tinirintas na cotton. Itoy isang senyales na may nagaganap na proseso ng panganganak.” Kadtong mga pulonga! Nakaabiba kag pinahunghong. Mao man kadto ang imong gipaambit nga kaalam sa imong mga amiga sa dihang ila kang gibiyaan. Apan, wala man mibuka ang imong baba. Labaw na nga wala na man ka amigaha sa imong mga amiga. Nahibulong ka. Mitan-aw kas imong atubangan. Si Dr. Cecilia de la Paz man diay ang nag-estorya, ang curator sa Likha-an. Siya pod diay, parehas nimo! Ug nabati nimo ang panimalay sa iyang kasingkasing. Ang iyang pasyon sa arte, pagmugna ug pagbuhi niini, ang nakahatag kanimog kalipay.
Nabuhian ka sa paglaom nga ikaw makapabuhagay sa imong pagdayeg sa arte. Niadtong higayona, imong gi- play ang imong nabidyohan nga unang parte sa programa nga wala ra kaayo nimo baleha kaganina. Ug gikan sa emcee, imong nahibaw-an nga ang NCCA (National Commission for Culture and the Arts) maoy nangulo sa pag-abli sa Likha-an: Lunduyan ng Tradisyonal na Likhang Sining at Kultura (Resource Center for Philippine Living Traditions) sa Puerta Real G Gardens sa Intramuros, Manila.
Ang Likha-an mao na unyay mamahimong sabakan sa buhi nga arte. Kini mao ang bisyon sa kanhi senadora ug karon deputy d speaker sa Kamara Baha n nga ni Cong. Loren Legarda. Si Halangdon Legarda maoy unang nakahunahuna sa paggamit sa gikalimtan nang espasyo sa Puerta Real aron magamit sa arte ug pagmantala sa artworks. Lami nga huni sa langgam ang imong nadungog sa iyang pulong diin siya miingon nga ang hinablon dili lang mugna sa tela aron pangdisplay kondi parte kadto sa DNA sa usa ka magmumugna. Lawom a ang salabotan sa deputy speaker.
Nadasig ka. Nakita nimo sa imong kasingkasing ang matinud-anong pagsuporta ni Nasodnong Alagad sa Arte ug Tagsiya sa NCCA Dr. Virgilio S. Almario. Nag-ingon siya nga tumong nilang buhion og balik ang mga living tradition sa Pilipinas. Gusto nimong lamanohon si Dr. Almario ug ingnong: “Kauban ko ninyo, Sir!” Apan, gipili nimo ang hilom mong pagsuporta ug pag-abiba.
Labaw kang nalipay sa dihang imong nailhan ang mga napasidunggan sa Gawad Manlilikha ng Bayan nga sila si Magdalena Gamayo ( inabel weaver sa Pinili, Ilocos Norte), Ambalang Ausalin ( tennun weaver sa Lamitan, Basilan), Yabing Masalon Dulo ( mabal tabih weaver sa Polomolok, South Cotabato) ug Estelita Tumandan-Bantilan ( igem mat weaver sa
Daw nabati mo ang mga anito. Mingtabang silag panglimpiyo aron mas masabtan mo ang maong panagtapok...
Malapatan, Sarangani).
Giagni sa emcee ang mga mingtambong sa pagbisita sa Likha-an Center. Dili na makahuwat ang tanan. Mipakpak pod ka aron makighiusa sa hudyaka. Maayo na lang gani nga nasawo sa imong busloton nga doll shoes ang imong cellphone nga nabuhian. Wala kini mabuak. Apan, mi- play ang ganina imong nabidyohang pang hawan-hawan ritwal ni Rolinda Gilbaliga gikan sa Panay Bukidnon. Daw nabati mo ang mga anito. Mingtabang silag panglimpiyo aron mas masabtan mo ang maong panagtapok. Ug dinhi nagsugod ang estorya… (PADAYONON)