Pasko Na! Ang Bolsa... Andam Na Ba?

UNANG singgit sa unang adlaw sa Septiyembre sa balay, madungog kang Lola: “Sus, batia na baya aning krismas triha!” Manghupaw dayon ang pinalanggang tiguwang, mokumot sa iyang simod samtang gabitbit sa giabog namong dekorasyong pangpasko. Igkanaog niya sa christmas tree sa sawog, manglupad ang daghang abog— morag snow.

Hapit na man pod diay ang Pasko. Tingsugod na sab og limpiyo sa sala. Hala, sige, ipang-isbog na nang mga muwebles tupad sa may TV sa sopa. Kinahanglang sa di pa mahuman ang buwan sa Septiyembre, mabati na ang kahawan ug kahaw-ang sa dapit nga butangan unya sa dakong krismas tri o ba kaha mini nga Belen. Mao niy paboritong buhaton sa mga ginikanan aron ang trabahanteng mga anak maikog ug matental sa pagpamutos og mga Pinaskohan. Kinsa bay di mahadlok sungogog tihik uyamot inig-Noche Buena? Kaulaw na man lang og mogisi kag pinutos inigpasko unya wa kay giamot intawon nga pinutos dinha. Way kuwarta? Hala, pangutang, Anak, kay pista gyod ron sa mga palautang.

Karong buntaga, ang 66 anyos kong lola moreklamo dayon: “Palit na lang tag bag-o. Gamaya lag palit ang mga pangbitay, ha. Basig daghanon na sad ni ninyo.”

Iniggawas nimos balay, ayaw na lang kahibu’ng nga adunay mga silingang magtaod og series nga gagmitoyng mga suga sa ilang bentana. Ayaw budlati sa mata ang mga masugatan mong amiga ug amigo nga gabitbit og upat ka dagkong plastik nga puno sa mga butang. O lagi, mora intawon na silag mga krismas tri nga gibug-atan sa nagkadaiyang bola nga gipangbitay sa sanga. Kon tambok, aw, morag Santa Claus. Bahalag nagkalisod nag bitbit, hala, palit. Pero wa intawon na sila makadaog sa lotto, ha. Ayaw intawon pangayo og balato. Nangandam lang na sila sa ilang kaugalingong Pasko. Pagpalit og imo.

Kon kuwentahon kuno ang magasto sa matag Pinoy panahon sa Pasko, matod pas usa ka pagtuon, di kuno ni momenos sa P20,000. Usa na na ka buwan nga suweldo alang sa uban. Ang uban pa gani nimong paryente, kinahanglan maghuwat pag duha ka buwan para lang makaangkon anang kantidara.

“Kay unsa goy gamit sa bonus nga itayming man gyod nag Pasko?” singgit pas kauban nakos trabaho nga si Winlee, working mom. “Aw, katkat to the max, mga besh!”

“Ipalit og laki!” tubag dayon sa kauban namong single mom. “Mas maayo na kay exchange gift lang. Di ka masakitan. No label, no feeling, no attachment. Siyarot!” “Mahala god sa imong laki? Baynte mil?” “Ay, da, ingon sad diay kog usa ra na ka laki?” Ang kamatuoran mao ni: dugay mahuman ang Paskong Pinoy.

Samtang naglisod pag desider ang mga tawo sa ubang nasod kon motuo ba silag Ginoo o dili, ang katawhan sa Pilipinas, ingna kog bakakon, nagpanikad na karon, nagkurogkurog pang mga ngabil ug nagsige nag pangawot sa ilang mga bukton ug kamot alang sa pag-abot sa Manunubos.

“Salamat intawon, Pasko na,” lagmit nakong madungog

sa mga manakayay sa dyip. “Matubos intawon tas kamahal sa palaliton. Makatilaw na pod tag 50% off.”

Ang mga programa sa balita sa telebisyon, radyo ug mantalaan, kon di pa kamaong mamakak, madunggan mo na segurong mokuwenta sa ilang countdown pinaingon: “Magsadya na ta! Usa ka gatos na lang ka adlaw sa di pa mabuslot tanan ninyong bolsag pitaka!”

Unya, ig-abot nakos balay, mag-atang dayon si Lola. Mag- follow up. “Wa pa lagi kay gibitbit?”

Ang tinuod nga bulahan matag Pasko, gawas sa mga bata, kining dagkong mga tindahan nga ilisdan ang presyo sa ilang baligyang sinina gikan sa orihinal ining presyo nga P500 ngadto sa P1,000 unya butngan dayog 50% off. Iapil na pod ang mga Bombay nga mamalit daan og appliances aron ipautang sa mga manindahayg sud-an, ang nagkadaiyang mga negosyante, ug ang banko nga gikuhaan nimos imong credit card. Pagkauso sa utang. Pagkataas gyod sa Pasko kay moabot pa man intawon og Pebrero, Marso, Abril ug Mayo sa sunod tuig sa di pa maimpas tanan nimong nagasto. Ang uban maabot pas korte kay wa na gyod mabayri, gipasakaan sa small claims og wala ug tuo nga mga kaso.

Mao nang labihan pod uroyng sukoa ni Lola sa dihang miuli kos balay nga daghang gibitbit nga mga dekorasyong pangbitay sa among gamayng krismas tri.

“Naunsa ka man, uy!” Giduot ni Lola ang upos sa sigarilyo sa iyang ash tray. Giduot, way binuang, morag galagot sa ash tray. “Giingnang ayaw pasobrahi, maguba gyod ning krismas triha.”

Ang ending: Igo na lang gihipos ni Lola ang hapit katunga sa napalit kong mga bolang pangbitay kay gibug-atan na kuno ang krismas tri.

Nakahinumdom na hinuon kong Manang Lingling, silingan namo kaniadtong wa pa siya magtago-tago, nga nasugatan nakong mug-ot ang dagway niadtong miaging Enero. Gibug-atan na kuno siya sa mga nautang nga pang-Noche Buena adtong Disyembre 24, pang-Media Noche pagka petsa 31 ug sa pang- birthday sa iyang ulitawong natawo sa

Samtang naglisod pag desider ang mga tawo sa ubang nasod kon motuo ba silag Ginoo o dili, ang katawhan sa Pilipinas, ingna kog bakakon, nagpanikad na karon, nagkurog-kurog pang mga ngabil ug nagsige nag pangawot sa ilang mga bukton ug kamot alang sa pag-abot sa Manunubos.

petsa 27. Wa kuno siya makakuwenta kay lahi-lahig gigikanan ang kuwartang iyang hinuwam. Iyang postura susamag christmas tree nga nabuktot. Pagkadaghan, pagkabug-at sa gipas-an niyang mga bola.

“Ayaw lagig gasto og labaw pas imong makaya,” matod pang lola kaniadtong nahibaw-an niya ang tsismis bahin kang Lingling. “Tan-awa, maglutog daghan. Igkasunod adlaw, ilabay ra gihapon sa basurahan kay wa mahurot.”

Usahay sab, no, labi nag way eksaktong pagplano, mapalabian natog palit ang di angay paliton. Mopalabi ang hunahuna og banabana. Pasobrahan aron di maulawan. Padaghanon aron di makuwangan. Palawmon ang pagkaykay sa pitaka hangtod nga mabuslot na lang ni. Padugayon ang paglakaw-lakaw sa shopping mall aron makapili og nindot, bahalag mahal, uy, Pasko bitaw. Pagka makagagahom sa hunahuna, sa kaikog ug sa kaulaw. Mas makagagahom pas kuwarta sa kabusloton mo nang pitaka.

Maong sukad niadtong nasobrahan nakog palit og bolang pangbitay ang among christmas tree, nakahukom kong samtang sayo pa, angay gyod diayng andamon ang paggasto alang sa kinadak-ang Pista sa Mga Nanag-iya og Negosyo. Kinahanglang: • Magbuhat daan og lista sa mga hataganan og Pinaskohan. Ihan-ay ang lista gikan sa labing importanteng mahatagan ngadto sa puyde rang hatagan og baratohong putos sa kending Bobot.

• Magbanabana sa imong limit nga maggasto sa tanan nimong mapalit nga Pinaskohan, kanang limit nga di pod susama kadako sa imong binuwan nga suweldo o ba kaha christmas bonus.

• Gikan sa kinatibuk-ang limit, paghatag og limit sab sa mapalit nimong regalo sa mga tawong naa sa imong listahan. Siyempre, labing mahal gyod tingali ang Pinaskohan sa mga nalistag una. Ang mga naulahi, salin na lay ila.

• Sa pagpalit og Pinaskohan, gamit og cash. Ayaw pailad sa mga promo sa credit card ug tanang matang sa utang. Kon mahimo, ibilin ang imong mga card sa balay ug pagdala lang og pitaka ug kuwarta sa tindahan.

• Kon mahimo, pag-inusara sa pagpalit nimog Pinaskohan. Lagmit man god kon aduna kay kauban, matental pod kag palit og daghan o mas mahal.

• Ayaw kaulaw sa unsay buot mong iputos. Ang importante ra man, no, nga mahibaw-an sa imong minahal sa kinabuhi nga nakahinumdom ka nila. Timan-i nga ang tawong mapasalamaton malipay ra gyod kon unsay ilang madawat. Kon di siya magmalipayon sa imong hinatag ug moreklamo gani, aw, kana nagpakita unsa siyang klaseha sa tawo ug dili unsay imong pagka tawo.

• Sa pag-andam sa hikay, ipaigo lang pod sa unsay makaya sa pitaka. Kon aduna kay buotan nga mga silingan, pagsabot mog luto og lainlaing potahe unya bahinon ninyo.

• Sa pagpamalit og dekorasyon, ayaw pasobrahi. Sakto na nang bisag gamay, mabati mo na ang Pasko sa hangin. Usahay, ang pagbati sa Pasko wala sa dekorasyon. Usahay, anaa nis pagminahalay ug lapad nga mga ngisi sa mga tawong namuyo sa balay.

Kay ang tawo, sama sa christmas tree, matod pang Lola, di maayong pasobrahan sa dekorasyon sa Pasko. Ang paggasto nga wa sa hunahuna, makabuktot. Bug-at. Makakusmod sa simod. Morag dakong bola sa snow. —