Ernesto D. Lariosa:
Usa Ka Agila Sa Sugboanong Pamalak
SA batan-on pa siya ug mao pay pagsugod og kudlit og mga tudling sa balak damgo na ni Ernesto Lariosa nga makatampo sa pagtikad sa Sugboanong pamalak aron kini molambo ug ikaindig sa pamalak sa kalibotan.
Usa siya ka lig-ong haligi sa ALBICALARIVI Poetry Group sa Southwestern University ug sa Bathalan-ong Halad sa Dagang, Inc. (BATHALAD-Sugbo) nga nagsaulog sa ika-50 nga sumad ning tuig 2019.
Sa nag-alagad pa siya sa usa ka ahensiya sa gobyerno (NFA) isip public information officer, kanunay ming magkita sa downtown Cebu. Anha mi mag-abot halos kada Biyernes sa gabii sa among paborito nga restawran, Snow Sheen, nga nahimutang sa Jones Ave. (karon Don Sergio Osmeña Blvd.). Mag-inom mig beer sinumsoman og pansit-gisado samtang maghisgot mi kabahin sa panulat nga Sugboanon, labi na sa balak ug sugilanon. Dili namo malimtan ang paghisgot kabahin sa katunhayan sa BATHALADSugbo. Iyang sugyot nga dasigon ang mga batan-on ug makigsandurot sa Akademya. Mao kadto nga niadtong dekada ’90 nahimong sakop sila si Myke Obenieta, Adonis Durado, Januar Yap, Cora Almerino, Delora Sales, ubp. Gikan sa Akademya, misuporta sila Dr. Resil B. Mojares (National Artist for Literature, 2018), Dr. Erlinda K. Alburo, ug sa bag-ong panahon, si Dr. Hope Sabanpan-Yu, direktor sa Cebuano Studies Center, University of San Carlos. Ang Cebu Normal University, University of San JoseRecoletos, University of Cebu ug Cebu State College of Science & Technology (karon Cebu Technological University) nakatabang kaayo sa kapunongan pinaagi sa pagtugot nga makagamit sa ilang tunghaan isip venue sa kalihokan sa kapunongan.
Sa tuig 1991, midaog si Lariosa og grant for Cebuano poetry gikan sa Cultural Center of the Philippines. Sa iyang mga balak, gipaila niya ang four ‘S’ sa pamalak nga Sugboanon: social sense, sound and story; yano ang mga pulong nga naglikay sa hugot nga metapora. Ug niadtong 1993, nagkakuyog mi sa CCP. Gidawat niya ang grant alang sa paghukngay sa Sugboanong pamalak gikan sa panahon ni Vicente Ranudo hangtod sa bag-ong panahon. Ang iyang hukngay nag-ulohan og “Mga Habo-Habo sa Sapa-Sapa”. Akong gidawat ang grant for Cebuano poetry niadtong tuiga alang sa “Ang mga Batang Libud-suroy sa Dalan Colon ug Ubang mga Balak.”
Niay akong nahagdaw gikan sa mga hinipos, gikan sa papel nga gibasa ni Vicente ‘Butch’ Bandillo (kasamtangang embahador sa Bangladesh karon) niadtong Mayo 29-30, 1982, first chapter conference, PEN International-Cebu, USC Audio-Visual room. Ang ulohan sa papel, “Cebu Poetry in English Since 1972.” Matod ni
Bandillo, “Ernesto Lariosa’s poems remind me of later Roethke: the irregular line length, the Hopkinsian eye that is able to discern singularities and essence of a poetry of objects and real world arranged by a sympathetic intelligence.”
Mananaog si Lariosa sa daghang tigi sa sinulatay sa sugilanon ug balak nga gipasiugdahan sa nagkalainlaing pundok sa mga magsusulat, sama sa LUDABI, BATHALAD-Sugbo, BATHALAD-Mindanao, Dagang Foundation, ubp. Mananaog pod siya sa tigi sa balak nga gipasiugdahan sa Komisyon sa Wikang Filipino. Siya ang unang mananaog sa unang ganti sa tigi sa sugilanong Sugboanon nga gisugdan paglakip sa Palanca literary contest niadtong tuig 1997 pinaagi sa iyang sugilanong “Bugti.”
Niadtong 1975 usa siya sa mga national awardee sa Focus Philippines tungod sa iyang mga balak nga Iningles. Napatikan pod siyag mga poem sa Philippine Free Press. Sa tuig 1972, writing fellow siya National Writers Summer Workshop sa Silliman University ubos sa pagdumala nilang Dr. Edilberto Tiempo ug Dr. Edith Tiempo. Ug niadtong 2004, national fellow siya sa University of the Philippines-Diliman para sa Likhaan Regional Literature. Ang resulta: nasuwat niya ang unang Sugboanong epiko nga nagulohag “Kalisub” sa duha ka tomo. Ang unang tomo napatik sa Bisaya Magasin. Ning maong tuig sab gipasidunggan siya sa SWU isip Most Outstanding Alumnus for Literature and Journalism.
Sa tuig 2003, nadawat ni Lariosa ang Gawad Pambansang Alagad ni Balagtas sa pamalak ug panugilanong Sugboanon gikan sa Unyon ng mga Manunulat sa Pilipinas (UMPIL). Ug niadtong 2013, gitunol ngadto kaniya ang Taboan Literary Award gikan sa National Commission for Culture and the Arts/National Committee on Literary Arts (NCCA/NCLA).
Usa siya ka kolumnista ug kaduha niya madawat ang pasidungog nga Best in Column Writing (2010 & 2013) gikan sa Cebu Archdiocesan Mass Media Award. Kaduha siya nahimong Writer of the Year sa BAHALAD-Sugbo sa tuig 1993 ug 2005. Gituboy siya sa Hawanan sa Kabantog (Hall of Fame) sa maong kapunongan sa tuig 2006.
Tulo ka kurso ang nahuman ni Lariosa: Bachelor of Arts (AB), BSE-major in English & History ug Bachelor of Laws (LLB).
May mga sugilanong Sinugboanon si Lariosa nga gipunpon sa Cebuano Studies Center ug gihubad ni Dr. Hope Sabanpan-Yu ngadto sa Iningles ug gipatik sa University of San Carlos Press sa tuig 2010 ubos sa ulohang “Crack Shot and Other Short Stories.”
Natawo si Ernesto Lariosa sa Disyembre 11, 1944, sa Tabionan, bukirang bahin sa San Fernando, Cebu, apan didto siya magtubo ug magdako sa Panadtaran sa maong lungsod. Giuli niya ang hinulaman niyang kinabuhi ngadto sa Labawng Magbubuhat adtong Agusto 20, 2019 sa alas 4:30 sa kaadlawon sa edad nga 74.
Usa siya ka agila sa Sugboanong pamalak. Ug ang iyang mga balak mao ang mga pako nga mopadayon paglupad sa kasaysayan sa Katitikang Sugboanon. Tagay, mga balakero! Tagay ta pasidungog kang Ernesto! —