Basaha Pilipinas / Basa, ha, Pilipinas!
SAMTANG nag- scroll ko sa internet aron mapalawman ang tapik nga angay unta nakong hisgotan ning kolum, diyot ko hikalimti nga may dakong selebrasyon ang bulan sa Septiyembre. Karong bulana atong gisaulog ang International Literacy Day (matag Septiyembre 8 kada tuig). Kini gideklarar sa UNESCO aron maumentohan ang atong kaamgohan sa mga isyu nga naglambigit sa kahibawo sa pagbasa sa tibuok kalibotan.
Nahukman sa UNESCO niadtong Oktubre 26, 1966 nga matag Septiyembre 8 selebrahon ang International Literacy Day. Gunad pa niadtong tuig 1967, ang International Literacy Day gisaulog na matag tuig sa tibuok kalibotan aron pahinumdoman ang katawhan sa importansiya sa pagkat-on og basa aron mapalambo ang dignidad ug katungod isip usa ka tawo, ug aron maduso ang literacy agenda alang sa paglambo sa mga magbabasa alayon sa malahutayon nga katilingban. Sa tibuok kalibotan, dul-an sa 800 milyon ka tawo ang matawag nga illiterate. Ug 75 milyon niini ang kabataan nga wala sa tulunghaan ug adunay daghan pa nga dili kanunay motungha o drop-outs. Karong tuiga, ang tema gipukos sa “Literacy and Multilingualism”. Bisan pa man sa kauswagan nga nahimo, aduna gihapoy mga hagit nga giatubang ang mga nasod sa tibuok kalibotan. Ug aron mahatagan og pagtagad kining problemaha ug makab-ot ang mga katuyoan nga gisangon, usa sa mga solusyon mao ang paghangop sa nagkadaiyang mga sinuwat, sa edukasyon, ug literacy development.
Tungod sa akong paghikalimot niining petsaha, dugay nakong nakonektar ang kasamtangan namong buluhaton isip magtutudlo. Nahaom ang among gibuhat niining buwana sa dugay nang giimplementar sa DepEd nga nakapaukay gayod pag-ayo sa among salabotan kay karon lamang tuiga giimplementar nga naapil na ang high school. Kini gibase sa DO 14, s. 2018 – Policy Guidelines on the Administration of the Revised Philippine Informal Reading Inventory. Kini nga memorandum nagpakita sa pagsuporta sa DepEd sa “Every Child a Reader Program” nga nagtinguha nga himoon ang matag Pilipinong bata nga usa ka magbabasa ug magsusulat sa iyang greyd lebel. Gilangkoban lamang unta niini sa elementary schools apan karong tuiga, gilakip na ang high school.
Sa akong banabana, ang bugtong hinungdan niini mao ang pagsaka sa gidaghanon sa mga estudyante nga miabot sa high school nga kuwang ang kahibawo o dili kahibawo mobasa. Ang Philippine Informal Reading Inventory (PHIL-IRI) gigamit isip usa ka classroom-based assessment tool nga ang tumong mao ang pagsukod ug paghubit sa gipasundayag nga pagbasa sa usa ka estudyante sa Iningles ug Pilipino sa oral reading, silent reading ug listening comprehension. Kining tulo ka klase sa ebalwesyon nagpunting sa pagdeterminar sa independent, instructional ug frustration level sa usa ka tinun-an. Ang mga datos nga makuha gikan niini maoy magsilbing basehan sa pagplano, pagdisenyo/ redesinyo sa instraksiyon sa pagbasa sa mga maestra ug mga programa nga pabasa o mga kalihokan nga makapauswag sa kinatibuk-ang kahimoan sa pagbasa sa usa ka eskuylahan.
Tuod man, gipangandaman gayod namo kini pag-ayo kay kalit lamang kini ug wala namo maagii sa miaging tuig. Ang among subject coordinator sa English ug Filipino mao gyod tawon ang labing una nga misusi ug nagtuon kabahin niini ug mao usab ang nagpahibawo kanamo kon unsay angayng buhaton. Baga-baga ang manual nga among gi- scan ug gitun-an ug migahin kami og
usa ka semana alang lamang sa pag-andam sa mga materyales sa mga tinun-an.
Usa kami mipahigayon sa pagpabasa, adunay usa ka pasulit sa English ug Filipino nga gigamitan og silent reading sa tibuok klase. Aduna kiniy mga lakbit nga pangutana kabahin sa mubo ra nga basahon. Ang dili makapasar sa unang lebel sa test nga gitawag og group reading level maoy matino isip mga tinun-an nga nanginahanglan og panabang sa pagbasa. Dungan ang usa ka semana nga pagpabasa ngadto sa mga grade 7 ug elementary students sa tibuok nasod, didto nako masuta ang makalilisang nga kamatuoran sa akong komunidad. Sa inisyal pa lamang nga resulta sa unang lebel, 6% lang sa among mga tinun-an ang nakapasar. Malagmit unom lang ka porsento ang nakasabot sa ilang gibasa. Ang nagpabilin gawas sa unom ka porsento maoy mopadayon sa individual reading level.
Dili gayod angay ikahimuot ang ilang estado ug kalidad. Dako man unta ang akong kalipay kay lagi tungod sa teknolohiya dali na ang paghimo o pagkab-ot sa mga butang nga atong gipangandoy. Dili sama nako sa una nga nagsugod ang akong pagka kuryoso sa mga libro sa dihang grade 3 pa lang ako kay dalhan man ko sa una sa akong maguwang nga nagtungha sa kolehiyo sa Siyudad sa Sugbo og mga pambata nga libro sa Disney nga daghan kaayog kolor. Dako ang akong kasina niining kabatan-onan karon kay dali na kanila ang pag- search aron makabasa samtang ako kaniadto magpaabot pa kon kanus-a mag- semestral break ang akong maguwang aron madalhan og mabulokon nga mga libro nga makadani kaayo ang mga pulong. Apan ngano man karon?
Nakapanghupaw ko sa unang adlaw sa akong pagpabasa ngadto sa mga wala makapasar. Nakaingon ko sa akong kaugalingon: basin madala pa kinig gamayng hilot. Apan grabe gayod ang akong pagkadismaya paglabay sa pipila ka adlaw sa akong pagpabasa. Wala ko man tuyoa apan daw hagip-ot ang hangin sa akong tutunlan niadtong tungora tungod sa nag-aginod nga pagbasa ug lisod nga paglitok sa sayon kaayong mga pulong o wala gayoy ideya kon unsaon paglitok ang mga titik sa pulong nga pang-elementarya nga lebel man unta. Ngano man ni? Unsa man ang hinungdan niining tanan? Angay ko bang mahayan ang kabag-ohan nga atong gipangindahay ug gikahinaman kaniadto? Angay ba nga ibato sa teknolohiya ang pagbasol sa mga naglatagaw nga pangisip sa kabatan-onan karon? O dili ba kaha sobra na ang atong pagpaanod nga gihikyad sa atong katilingban nga bisan ang pagbasa ug pagsabot kapoy na, makatapol na? O dili ba kaha ang nagkadunot nato nga sistema? Nga wala nato mapalawmi ang pagsabot sa mass promotion nga gipamu’ng nila sa una? O dili ba kaha ang atong kaugalingong sistema sa edukasyon? Sa tumang pagpangandoy nga mamahimong globally competitive ug good quality students, daghang kabagohan ang gipanghimo apan nahabilin o nagkahinay ang pagkaton sa kabataan kay dugay ang pagpahiuyon sa ilang kahibawo? O anhi ba kaha sa mga magtutudlo nga maoy nagmaneho sa timon sa kaalam nga wala makagiya pagtarong tungod sa kadaghag report o ancillary service nga angay unta magpukos lang sila sa pagtudlo?
Kahibawo ko nga dili lang kami ang nahiagom niining pait nga kamatuoran. Ang tibuok Pilipinas angay untang magsubo kay dili na maayo nga kulang kita sa kaalam. Ang pagbasa maoy bugtong makabadbad sa atong gapos sa pagka ignorante ilabi na nga gisangon ta sa kabataan ang paglambo niining atong nasod. Apan unsaon man pag-uswag kon wala nato mahatagig pagtagad kining mga problemaha nga tipik lang sa atong katilingban? Gikutasan na man gani ko nga naglingkod lang ko, naggunit sa papel nga ipabasa sa mga estudyante. Pila ka metro na kaha ang inat sa akong panghupaw kon ako pa kining gisukod?
Dili na lang ko molalis o mangutana. Mitindog ko sa akong gilingkoran ug mihangyo sa akong gipabasa nga mohunong una kay mopahuway sa kog kadiyot. Nakaamgo na lang ko nga sa kadaghang isyu nga giatubang sa Pilipinas, lisod na ang pagtulisok kon kinsay angayng basolon.
Mibalik ko sa akong klasrum kay nahinumdom nga dako pa ang hagit sa trabaho nga angay nakong atubangon. Kay inighuman pagpabasa, amo pa man tsekan ang mga tubag ug ag-agon kon independent reader, instructional reader o frustrated reader ba ang matag estudyante. Kay kon instructional o frustrated reader man siya, mohimo na man sad kami og intervention nga pagpabasa aron mahulipan ang mga pagkuwang o kahuyangan aron among monitoron kanunay ang ilang kahibawo.
Sa sulod sa akong hunahuna, angay na man lang unta nga maglingaw ning mga bataa sa pagbasa agig pagselebrar sa Literacy Month. Pero ang nakapait: mipatigbabaw man nga ang uban mao pay pagkat-on sa pagbasa. Apan morag ako ra ang giilad ining akong pagbati. Dili ko angay magpadala niini kay lamas ug mga pagsuway lang kini sa akong bokasyon nga gipili. Hunahunaon ko na lang kon unsay mga lakang nga angay namong buhaton aron mapaubsan ang problema sa literacy rate nga sa taliwa sa pagkadani sa mga progreso gikan sa digitalized world, mas mopatigbabaw pa ang mga tinun-an nga maayog kalidad ug adunay igong kahanas sa pag-atubang sa mga hagit sa kinabuhi.—
Angay ba nga ibato sa teknolohiya ang pagbasol sa mga naglatagaw nga pangisip sa kabatan-onan karon? O dili ba kaha sobra na ang atong pagpaanod nga gihikyad sa atong katilingban nga bisan ang pagbasa ug pagsabot kapoy na, makatapol na?