Ani
INGNA ko nga bakakon apan usa sa gipangandoy sa usa ka magsusulat mao nga mapatik ang iyang mugna sa usa ka basahon. Ug kon dili man, buot lang niyang dunay kapahungawan sa iyang gibati, gihunahuna, gituhoan ug gilumloman nga kahigwaos nga naumol sa iyang kasinatian sa way tumbas niyang uniberso.
Niadtong 2017, kon wala ko masayop, akong nabasahan sa akong facebook timeline ang post o anunsiyo ni Dr. Christine Godinez- Ortega kalabot sa pagtampo og mga balak, sugilanon, ug uban pang genre sa sinulat aron punponon sa Mindanao Harvest 4 nga libro. Daw naukay ang kahinam sa akong kahiladman, kay sa tinuoray hagbay ra kong gahinam- hinam, nangandoy nga mapatik niining libroha kay isip usa ka magsusulat nga nahimugso ug namatuto sa Mindanaw, usa ka dakong garbo kini nga ang akong sinulat mamantala sa inilang manuskrito sa
Mindanaw. Ug alang nako, nagmatuod kini nga ako giila ug gidawat ( sa mga tinahod sa katitikan) isip kaupod nila nga lumadnong anak sa Mindanaw.
Sama sa nasinati sa uban nga mingtampo, kulbahinam nga gapaabot ko nga makadawat og mensahe o balos sa mga editor samtang nagkaduol ang pag- anunsiyo sa mga nangapili. Ug nahunong ra ang alingasa sa akong galamhan dihang nakadawat kog e- mail gikan sa banggiitang magbabalak nga si Mr. Ricky de Ungria nga nagsanong nga ang akong sugilanon nga “Bunok” ( Unang Ganti sa Carlos Palanca Memorial Awards for Literature niadtong 2017), usa sa napili sa saysentay tres ka magsusulat sa nagkalainlaing dapit sa Mindanaw.
Dili sayon o paspas ang pagmugna og usa ka libro. Usa kini ka makuti ug budlay nga proseso nga daghag maagian. Paglabay sa usa ka tuig nga pagpaabot, nahimugso ra gyod ang librong Mindanao Harvest 4: A 21st Century Literary Anthology ubos sa Far Eastern University
( FEU) Publications. Kining maong libro gi- edit sa inila ug banggiitang mga magsusulat nga sila si Propesor Jaime An Lim, Propesor Christine Godinez- Ortega, ug Propesor Ricardo de Ungria.
Tulo ang giplanohang paglusad niini. Ang una gihimo niadtong Septiyembre 12, dungan sa Manila International Book Fair sa SMX Convention Center, Mall of Asia Complex, Pasay City diin gipangunahan kini ni Dr. Jaime An Lim nga kasamtangang nagtudlo sa Far Eastern University. Ang ikaduhang paglusad nahitabo niadtong Septiyember 17 sa Mindanao State University- IIT sa
Iligan City diin usa ko sa imbitado nga reader kauban nilang Dr. Arlene Yandug, Mr. Hermenigildo Dico, Jr. ug Mr. Marc Anthony Daposala. Kini gipasiugdahan ni
Dr. Christine Godinez- Ortega nga retiradong propesor sa maong unibersidad ug kasamtangang tagdumala sa naginusarang nasyonal nga writing workshop sa Mindanaw ang Iligan National Writers Workshop ( INWW). Unya ang ikatulo, gipahigayon niadtong Nobiyembre sa Dakbayan sa Dabaw sa pagpamuno ni Propesor Ricardo de Ungria nga gipahigayon sa University of Southeastern University ( USeP).
Dakong garbo alang kanako nga imbitahon sa paglusad niini. Mao nga wala dayon ko gaduhaduha pag- uyon kang Ma’m Christine dihang mi- message siya nako nga patambongon ug pabasahon ko sa tipik sa akong sinuwat. Tuod man, niadtong Septiyembre 17, napahigayon gyod ang paglusad sa libro sa MSU- IIT. Diha silang tulo ka editor. Daghan ang nanambong nga magtutudlo, eskolar ug estudyante sa nagkalainlaing tulunghaan sa Mindanaw tungod kay duha ang tumong sa maong okasyon: ang paglusad sa libro ug ang seminar sa pagtudlo sa Katitikan. Ang mga imbitadong mamumulong, pulos mga eksperto ug magtutudlo nga sila si Propesor Ralph S. Galan nga nagtudlo sa University of Sto. Tomas, Manila; sila si Dr. Lilia A. Cotejar ug Dr. Arlene J. Yandug, mga propesor sa Xavier University sa Siyudad sa Cagayan de Oro.
Human sa pagbasa sa mga ekserp, paglusad ug uban pang bahin sa programa, gisunod dayon ang open forum. Ubay- ubay pod ang mingpaambit ug mingpadayag sa ilang mga impresyon ug pangutana. Apan ang labing nakapahagit nako nga mohatag sa akong panahom, ang pangutana nga gikan sa usa ka eskolar ug magbabalak nga si Amado C. Guinto, Jr. nga kasamtangang nagtungha karon sa kursong Doctor of Philosophy in Creative Writing sa University of the Philippines- Diliman. Pangutana niya: Unsa man gyod
diay ang ( mga) timailhan aron matawag nga Mindanawnon ang usa ka Mindanawnon writer bisag dili ta mosangpot og esensiyalismo?
Kining pangutana ni Mahds, usa ka dakong isyu dili lamang sa mga magsusulat nga mulupyo sa Mindanaw kondili lakip pod sa ubang dapit sa Pilipinas. May kalabotan kini sa giingon nga diaspora. Ang diaspora gagikan sa Greyigo nga pulong nga nagbulag- bulag. Ang diaspora, kon atong i- contextualize aning isyuha, may kalambigitan sa mga magsusulat nga nangatawo sa Mindanaw apan dugay nang nanarbaho sa laing dapit ug mga magsusulat nga nangatawo sa laing dapit unya dugay nang nanarbaho o mingpuyo sa Mindanaw. Ang isyu: matawag ba gihapon silag mga Mindanawnon writer lakip na kadtong nahimugso ug nagpuyo hangtod karon sa Mindanaw?
Alang nako, makonsiderar gihapon silang mga Mindanawnon writer kay alang nako, kon diin ang usa ka magsusulat makasinati og “significant transformational development” sa iyang kinabuhi isip magsusulat ug mulupyo sa maong lugar, mamahimo kining sumbanan sa iyang gikalangkoban nga kaliwatan, kultura ug katilingban nga Mindanawnon. Sa laktod nga pagkasulti, iyang gidawat sa iyang kinabuhi ang pagka Mindanawnon. Ug ako, mipakapin og pangutana: “Unsa man pod ang mga ilhanan nga ang usa ka sinuwat Mindanawnon?” Ug kini ako ra pong gitubag pinaagi sa pagpatin- aw nga ang tema sama sa kagubot ug kalinaw, maanindot ug yunik nga kultura, nahitaboan ( setting) ug nagkalainlaing lengguwahe ang molutaw ug mopatin- aw nga kini mugna sa usa ka Mindanawnon.
Human sa akong pagpadayag, midugang pod og patin- aw si Dr. Jaime An Lim. Segun niya, isip usa ka magsusulat sa Mindanaw dakong hagit ug responsabilidad nila ang pagsaysay sa ilang katilingban ilabi na gyod ang pagpadayag sa kamatuoran. Isip lumulupyo nga nakasinati sa mga panghitabo, angay lang gyod nga saulogon nila ang kaadunahan sa ilang kultura ug uniberso. Kay kon ang tinuod nga Mindanawnon writer adunay katakos nga sagubangon ang hagit sa iyang pagka tadiyandi ug lumadnong katitikan, iya pong gihagit ang mga nanambong nga ila pong suportaran o mahalon ang mga ugmad sa mga magsusulat sa Mindanaw pinaagi sa pagpalit sa maong libro kay sa maong pamaagi, molambo ug madasig ang mga magsusulat nga ipadayon ang ilang pag- amuma sa Katitikang Mindanawnon.
Kusog kaayo ang hapak adtong mga pulonga ni Dr.
Lim, daw natandog ang akong kalag sa iyang gisulti.
Husto kaayo ang iyang gipamulong. Kay kinsa man diay ang mobulig sa Mindanawnon writers? Di ba ang mga kaupod ra pod niya o lumulupyo sa Mindanaw? Sa akong pagbansay- bansay, bisan tuod hangtod karon dili pa gyod ko uyon aning K to 12 Program nga giimplementar sa atong Department of Education ( DepEd), dako ang mamahimong tabang niini sa mga magsusulat sa nagkalainlaing dapit sa Pilipinas ilabi na gayod sa habagatang bahin sa atong nasod diin gigasahan tag managlahing pinulongan. Kay tungod sa K to 12 Program, gi- offer sa senior high school program ang 21st Century Literature nga ang hilisgotan sa maong kurso mao ang mga mugna sa lokal o rehiyonal nga mga magsusulat. Mao nga dakong tabang gyod kini sa pagpaugmad sa Katitikang Mindanawnon ug uban pang dapit, kana pod lagi kon ang mga mamuhatay og libro nga gikomisyon sa DepEd, may pagmahal ug pagtagad pod sa pagpatik sa mga mugna sa tinuod nga mga magsusulat sa maong mga dapit. Sa akong nahibal- an, hangtod karon, dakong suliran pa gihapon sa mga magtutudlo ( sa 21st Century Literature) ang mga tinubdan sa mugna sa mga magsusulat sa ilang rehiyon. Karon nga naa na ning libro sa Katitikang Mindanawnon, unta irekomendar kini sa DepEd nga maoy gamiton sa ilang mga magtutudlo.
Segun pa ni Dr. Christine GodinezOrtega, kining Mindanao Harvest 4, ang labing komprehensibong libro o bolyum sa Mindanao Harvest sukad sa unang isyu niini adtong 1993. Gipunpon sa maong libro ang piniling mga obra sa tres sentos trayntay tres ( 333) ka premyado o inilang mga awtor sa lainlaing dapit sa Mindanaw. Sa laktod ug lain pang pamaagi sa pagsulti: ang “Mindanao Harvest 4: A 21st Century Literary Anthology” pa ang kinaabundahang ani gikan sa mga maguugmad sa Katitikan sa Mindanaw—