TAWAG ALANG SA PASINATI
Sulat-Ensiklikal Ni Santo Papa Francisco Kabahin Sa Pagpakabana Sa Atong Usa Ka Puy-anan
KADAGHANAN sa mga magsusulat ang gilaay. Ang ilang mga kalag nanaglagataw karon sa biniyaang kadalanan ug nanagkamang sa bugnaw nga mga bungbong sa panahon niining panahon sa pandemya.
Duyog niini, ang Sunday Club nahimugso aron giyahan ang maalamong mga espiritu sa mingtumaw nga mga magsusulat lukop-nasod ug niadto kansang mga kasingkasing nadihogan sa Sugbnoanong yuta diha kanila aron mamahimong tipik niining Unang Nasodnong Pasinati sa mga Magsusulat sa Sunday Club.
Kining maong pasinati sa mga magsusulat himoon lamang sa birtuwal nga pamaagi ug ipahigayon sulod sa tulo ka Domingo sa Septiyembre: Septiyembre 5, 12 ug 19 niining tuiga.
Napulog duha (12) ka fellowship ang gitanyag ngadto sa sumusubang nga mga magsusulat ug limitado lamang niadtong wala pa sukad makatambong og nasodnong pasinati sa magsusulat. Kini aron pagduso sa katikaran taliwa sa mga magsusulat nga nagtinguha nga mamahimong masaligon sa ilang mga kaugalingon sa usa ka nasodnong pasinati sa panulat. Ang Komite sa Tigsag-a mopili usab og napulo (10) ka tigpaniid gikan sa pinakupsang listahan sa mga aplikante nga mahatagag kahigayonan sa pagsaksi sa diskusyon.
Ang mga panelista sa Unang Nasodnong Pasinati sa mga Magsusulat sa Sunday Club mao ang tigpalambo sa komunidad ug magbabalak nga si Ester Tapia; magbabalak ug magsusugilanon nga si CD Borden; edukador ug magbabalak nga si Desiree Balota; magsusugilanon, magbabalak, maghuhubad nga si Omar Khalid; ug magbabalak ug eskolar nga si Erlinda Alburo.
Ang pasinati sa Sunday Club pagatambongan usab sa usa ka propesor emeritus, magbabalak, tigpanukiduki, ug eskolar nga si Merlie Alunan isip pangabling mamumulong. Ang eskolar, edukador ug magbabalak nga si Marjorie Evasco ingon man ang magbabalak ug dyurnalista nga si Michael Obenieta motanyag sa ilang mga lektura.
Ang pasinati dumalahon sa maggugumalaysay ug magbabalak nga si Richellet P. Chan ug sa magbabalak ug magtitigmo nga si Carl Mantua.
Sa pagkonsiderar, ang mga submisyon sa pinulongang Binisayang Sinugboanon ug/o Tinagalog ug/o Iningles maglangkob sa bisan hain ning mosunod:
Balak: tulo (3) ka balak;
Sugilanon: usa (1) ka mubong sugilanon o duha (2) ka sugikiblat;
Malalangon Dilipiksiyon: usa (1) ka malalangong dilipiksiyon;
Drama: usa (1) ka usa-ka-akto nga dula;
Nobela: usa (1) ka nobela uban ang linaktod niini.
Ang tanang manuskrito kinahanglan nga wala pa mapatik. Ang komite sa Sunday Club nga gitahasan pagpili nagkasabot nga dili moimposar og bisan unsang tema o topiko alang sa isumiter niining tuiga.
Ang nagtinguha nga mga magsusulat mahimong mopadala sa ilang manuskrito (1) sa MS Word format (font: Arial o Times New Roman, gidak-on 12, duha ka giblang sa 8.5 x 11 nga bond paper), (2) komprehensibong kasaysayan sa kaugalingon, (3) ug usa ka pahinang gumalaysay nga mag-asoy nganong buot mosalmot sa pasinati.
Ipadala ang mga tampo uban ang subject “(Genre): (Apilyedo), (Ngalan) (Tunga-tungang Apilyedo, kon aduna man).” ngadto sa scnww2021@gmail.com atol o sa dili pa ang Hunyo 30, 2021.
Alang sa dugang pakisayod, ang mga pangutana ipasupot ngadto kang John Danté, ang tagdumala sa pasinati, pinaagi sa email address sa ibabaw.
Padayon. Dayon. Magmabungahon.
(Sa atong mainitong pagdawat ning labing ulahing ensiklikal ni Papa Francisco, nahunahunaan nako nga mapaambit kini sa hinay-hinay diha sa ato mismong pinulongan. Dili ko makaingon nga mao gayod kini ang tukmang hubad sa Binisaya apan sa akong makaya akong gipaningkamotan nga makuha ang unod niini. Ang nakanindot sa estilo ni Papa Francisco mao nga migamit siyag lengguwahe nga masabtan sa mga tawo. Hinaot unta nga pinaagi niini makalambigit kita sa ubang hugpong nga nagpadayon sa paglihok alang sa pagpakabana sa atong usa lamang ka puy-anan. – Taghubad)
(Ika-22 nga Gula)
II. Edukasyon Alang Sa Pagtinabangay Tali Sa Katawhan Ug Sa Kalikopan
2 09. Ang kaamgohan sa gibug-aton sa krisis sa kultura ug ekolohiya karong panahona kinahanglang hubaron ngadto sa bag-ong mga gawi. Daghan ang nakahibalo nga ang atong kalamboan karon ug ang pagtigom og mga butang ug ang lumalabay nga kalipay dili igo sa paghatag og kahulogan ug tinuod nga kalipay sa kasingkasing sa tawo, apan dili sila makahimo sa paghunong sa unsa may giladlad sa merkado diha sa ilang atubangan. Sa mga nasod nga kinahanglang mohimo og dagkong kausaban sa paggamit og mga butang, ang mga batan-on duna nay bag-ong pagpakabana ug diwa sa kaayo alang sa kalikopan, ug ang uban kanila naghimo na og dalaygong mga paningkamot sa pagpanalipod sa kalikopan. Sa samang higayon, nagatubo sila sa kahimtang diin anaa ang naghinobrang paggamit sa mga butang ug kaabunda nga nakalisod sa pagpalambo sa laing mga gawi. Nag-atubang kitag hagit diha sa edukasyon.
210. Nagkalapad ang tumong sa edukasyon kabahin sa kalikopan. Samtang sa sinugdan kabahin lamang kini sa paghatag og siyentipiko nga impormasyon, paghatag og kaamgohan, ug pagpanalipod gikan sa mga kadaot sa kalikopan, karon apil na dinhi ang hukngay sa mga “tumutumo” sa panahon karon nga gipasukad diha sa mapahimuslanon nga panghunahuna (pagtan-aw sa kaugalingong katuyoan lamang, walay kinutobang paglambo, kompetensiya, naghinobrang paggamit sa mga butang, pagpasulabi nga negosyo). Nangita usab kini sa pagpahiuli sa lainlaing lebel sa panimbang sa ekolohiya, pagtukod sa kaayo sulod sa atong kaugalingon, uban sa ubang tawo, uban sa kinaiyahan ug ubang linalang, ug uban sa Diyos. Ang edukasyon kabahin sa kalikopan kinahanglang makapasayon sa paghimo sa layat ngadto sa Kahitas-an nga naghatag og lawom nga kahulogan sa etika sa ekolohiya, ug pagtabang sa mga tawo, pinaagi sa epektibong pagtudlo, sa pagtubo diha sa pakighiusa, kaakohan ug
maluluy-ong pag-atiman.
211. Apan ang edukasyon, nga ang tumong mao ang paghimo og “pagkalumulupyo sa kalikopan”, usahay taman lamang sa paghatag og mga kasayoran, ug walay pagtudlo og maayong mga gawi. Sa kadugayan kulang ang mga balaod ug mga patakaran sa pagsumpo sa dili maayong mga buhat, bisan kon dunay epektibong mga pamaagi sa pagpatuman niini. Kon ang mga balaod magdala og mahinungdanon, malungtarong mga epekto, ang kadaghanan sa mga sakop sa katilingban kinahanglang may igong kaikag sa pagdawat niini, ug may kaugalingong pagbag-o diha sa pagtubag. Diha lamang sa pagbansay sa maayong mga hiyas nga ang mga tawo makahimo og ligdong nga kaakohan alang sa ekolohiya. Bisan kon ang usa ka tawo mogasto ug mogamit og daghang butang apan dili kaayo siya mogamit og kahimanan sa pagpainit kay maggamit lang siya og baga nga sinina, nagpakita sa iyang kamatinud-anon ug gawi nga makatabang sa pagpanalipod sa kalikopan. Dunay dungog diha sa katungdanan sa pag-atiman alang sa kabuhatan pinaagi sa ginagmay natong buhat sa
Diha sa pamilya una natong mahibaloan unsaon sa pagpadayag og gugma ug pagtahod sa kinabuhi; gitudloan kita sa hustong paggamit sa mga butang, sa kahan- ay ug kalimpiyo, sa pagtahod sa lokal nga sistema sa kalikopan ug sa pag- atiman sa tanang linalang.
matag adlaw, ug dalaygon kaayo kon giunsa pagdala sa edukasyon og tinuod nga mga kabag-ohan sa urog sa pagkinabuhi. Ang edukasyon sa kaakohan alang sa kalikopan makapadasig og mga pamaagi sa paglihok nga direkta ug mahinungdanong makaapekto sa kalibotan nga nagalibot kanato, ingon sa paglikay sa paggamit og mga plastik ug mga papel, sa pagkunhod sa paggamit og tubig, sa paglain sa mga basura, sa pagluto sa igo lamang nga kan-on, sa pagpakita og pag-atiman sa ubang mga linalang nga may kinabuhi, paggamit og publikong sakyanan o car pool, pagtanom og mga kahoy, pagpalong sa mga suga nga dili kinahanglan, o bisan unsa pa nga mga buhat. Kining tanan nagapakita sakamanggihatagon ug dalaygon nga kamalalangon nga makita nga labing maayong hiyas sa tawo. Ang paggamit pag-usab sa usa ka butang kaysa paglabay lang diretso niini, kon buhaton tungod sa igong mga rason, mahimong buhat sa gugma nga nagapahayag sa atong kaugalingong kadungganan.
212. Kinahanglang dili kita maghunahuna nga kining maong mga paningkamot dili makapausab sa kalibotan. Nakahatag kinig kaayohan sa katilingban, kalagmitan luyo sa atong kasayoran, kay nanawagan kini sa kaayo nga, bisan kon dili makita, dili mapugngan nga mokaylap. Dugang pa, kining maong mga buhat makapahiuli sa atong pagsabot sa paghatag og pagmahal sa kaugalingon; makahimo kini alang kanato sa pagpuyo sa kahingpit ug sa pagpabatyag kanato nga may bili ang kinabuhi sa yuta.
213. Ang edukasyon sa ekolohiya puydeng himoon sa lainlaing kahimtang: diha sa eskuylahan, diha sa mga pamilya, diha sa medya, diha sa katekesis ug bisan asa. Ang maayong edukasyon nagatanom og maayong mga liso sa batan-on pa kita, ug magapadayon kini sa pagpamunga sa tibuok kinabuhi. Apan dinhi akong hatagan og dakong pagtagad ang kahinungdanon sa pamilya, nga mao “ang dapit diin ang kinabuhi— ang gasa sa Diyos— maabiabi sa hustong pamaagi ug mapanalipdan batok sa daghang pagpangatake nga nagalibot niini, ug mapalambo sibo sa unsay nagalangkob sa matuod nga tawhanong pagtubo. Atubangan sa ginaingon nga kultura sa kamatayon, ang pamilya mao ang sentro sa kultura sa kinabuhi. Diha sa pamilya una natong mahibaloan unsaon sa pagpadayag og gugma ug pagtahod sa kinabuhi; gitudloan kita sa hustong paggamit sa mga butang, sa kahan-ay ug kalimpiyo, sa pagtahod sa lokal nga sistema sa kalikopan ug sa pag-atiman sa tanang linalang. Diha sa pamilya nadawat nato ang hingpit nga edukasyon, nga nakapahimo nato sa pagtubo nga hapsay diha sa kahamtong sa kaugalingon. Diha sa pamilya nakakat-on kita sa pagpangayo nga dili mamugos, sa pag-ingon “salamat” isip usa ka pagpadayag sa matuod nga pagpasalamat sa unsay atong nadawat, sa pagpugong sa atong pagkaharas ug kahangol, ug sa pagpangayo og pasaylo kon makahimo kitag kadaot. Kining yano nga mga buhat nga may kinasingkasing nga pagtahod nagatabang sa pag-umol sa kultura sa panag-ambitay sa kinabuhi ug pagtahod sa atong palibot.
214. Ang mga institusyon sa politika ug uban pang lainlaing grupo sa katilingban gitugyanan usab sa pagtabang sa pagpaamgo sa mga tawo. Mao usab ang Simbahan. Ang tanang katilingbang Kristohanon dunay mahinungdanong papel diha sa edukasyon sa ekolohiya. Nanghinaot ako nga ang atong mga seminaryo ug mga balay alang sa pormasyon magahatag og edukasyon sa kaakohan sa pagpuyo og yanong kinabuhi, sa mapasalamatong pagpamalandong sa kalibotan sa Diyos, ug sa pagpakabana alang sa mga panginahanglan sa mga kabos ug sa pagpanalipod sa kalikopan. Tungod kay dagko kaayo ang mga butang nga kabahin niini, nagkinahanglan kitag mga institusyon nga gihatagan og gahom sa pagpatuman sa mga silot sa kadaot nga nahimo ngadto sa kalikopan. Apan nagkinahanglan usab kita sa kaugalingong mga hiyas sa pagpugong ug sa kaikag sa pagkat-on gikan sa usag usa.
215. Niining bahina, “ang kalambigitan tali sa maayong edukasyon sa katahom ug ang pagpatunhay sa usa ka lagsik nga kalikopan dili mahimong sayloan”. Pinaagi sa pagkat-on sa pagtan-aw ug pagdayeg sa kaanyag, nakakat-on kita sa pagdumili sa pragmatismo nga nagatan-aw lamang sa kaugalingong gusto. Kon ang usa ka tawo wala makakat-on sa paghunong ug sa pagdayeg sa usa ka butang nga matahom, dili pod kita matingala kon ang iyang pagtan-aw sa tanan, butang lamang nga gamiton ug way kahingawang pahimuslan. Kon gusto kita og lawom nga kausaban, kinahanglang atong mahibaloan nga dunay mga panghunahuna nga makahatag og impluwensiya sa atong kinaiya. Ang atong paningkamot sa edukasyon kulang ug huyang gawas kon maningkamot kita sa pagdasig og bag-o nga paagi sa paghunahuna bahin sa mga tawo, kinabuhi, katilingban ug sa atong kalambigitan sa kinaiyahan. Kay kondili, ang modelo sa waypuas nga pagtigom og mga butang magapadayon, uban sa puwersa sa medya ug sa epektibo kaayo nga mga pamaagi sa merkado.
(PADAYONON)