Mapintas Ug Maamyon

(Napatik sa Bisaya, Hunyo 27, 1951)

BAG-O pa nakakat-on ang mga mata ni Mapintas kon unsa ang kaanyag sa babaye, ug bag-o pa nga ang iyang kasingkasing gidutlan sa kaibog ug paghigugma sa pagpangutana niya sa iyang amahan kon unsay hinungdan nga gidid-an man siya sa pagtunob sa pulo sa Maimbong.

Niining hapona, ang amahan ug anak nagpahayahay sa baybayon. Si Mapintas nga diha na sa hingkod nga pagka ulitawo kansang lawas daw bato ug bantang nga higantehon, nangutana na usab sa iyang amahan.

“Apan ngano ba gayod, anak ko, nga wala man kana mawala sa imong ulo?” pangutana ni Datu Bansal.

“Nakapahibulong kaayo kanako,” ni Mapintas na usab, “gitugotan mo ako sa pagtaak sa ubang kapuloan apan gipalikayan mo kanako ang Maimbong.”

“Kanang puloa, Mapintas,” tudlo ni Datu Bansal sa nagdagtom nga pulo sa unahan nga giulang sa halapad nga dagat nga naglugitom, “anaa ang tawo nga akong gikasilagan sa taas nang panahon, si Datu Udyong, ang nagpatay sa imong apohan pinaagi sa lipot.”

Wala magtingog si Mapintas. Ang iyang tinan-awan didto ipahiluna sa Maimbong. Didto ang kainit sa iyang mga mata. Unya miatubang siya sa iyang amahan.

“Mao diay kana ang tinagoan?”

Si Datu Bansal miyango.

“Kaanugon nga dili makatunob ang akong mga tiil sa ilang baybayon,” mipadayon si Mapintas. “Ug dili makakita ang akong mga mata sa ilang kabulakan.”

“Aw, kana lang ba diay? Ang kabulakan sa Maimbong makita mo usab sa ubang kapuloan nga imong naadtoan.”

“Apan sulayan ko lang gayod pagtunob kanang dapita.”

“Tingali usab unya kon imong pagabasolan. Si Datu Udyong maoy tawo nga mabudhion, ug hanas mogamit sa hinagiban.”

“Apan ang anak mo usab nga si Mapintas dili malisang niana.” Wala motingog ang amahan. Gidala niya si Mapintas sa panting.

ANG sakyanan ni Mapintas nagsagilit tinukmod sa hangin nga kanaway padulong sa pulo sa Maimbong. Ang Adlaw humahalok na hapit sa kasadpang dagat, ang silaw niyang mapula nakatina sa langit nga walay buling.

Samtang si Mapintas, dinasig sa dakong tinguha, nagalantaw sa pulo nga nagpahiyom. Didtoy gibalay sa iyang hunahuna nga mga pangutana nga wala pay tubag.

Igo nga nangilumkilom, ang sakyanan misangad na sa hunasan. Gipaubos ni Mapintas ang layag unya gihulog ang pundo. Gitakin niya ang iyang kampilan ug mipadulong sa baybayon.

Ang dapit walay kabalayan, mamingaw ug gitabilan na sa kangitngit. Naniid ug nagmabinantayon si Mapintas. Walay usa ka binuhat nga iyang nakita. Mipadayon siya subay sa baybayon. Unya nabati niya ang tingog sa agong sa unahan.

Karon, mipasalipod siya sa punoan sa dakong kahoy.

Nakita niya ang pundok sa mga tawo ilawom sa kalubihan nga nanaghudyaka, pipila ka kabayo nagsayaw dinan-agan sa duha ka dagkong daob. Unya mibanos ang duha ka lalaki nga matigson og mga lawas nga nagbitbit og hinagiban, ang siningki niini milanog sa kagabhion, ug ang mga tawo nga nag-alirong hapit dili mamilok ug moginhawa.

Mipaduol si Mapintas sa pundok. Karon ang iyang mga mata didto na sa usa ka lalaking hamtong nga sa iyang panapot naila ni Mapintas nga may dakong katungdanan sa panting.

Usa niadtong duruha nga nagtakos sa kalaki nataktakan sa hinagiban, mihapa timaan sa dili na pagsukol. Ang kabatok nga Moros misinggit, nanghagit kon kinsa pa ang makigparang kaniya. Siya si Talim, ang labing mabangis nga Moros sa pulo nga nangandoy sa pagpanag-iya sa anak ni Datu Udyong. Ang iyang hagit wala tubaga, kahilom day mihari. Miusab siya pagsinggit. “Kon walay usa, bisan duruha ang moparang kanako.”

Gikan sa likod sa pundok, mipataliwala si Mapintas nga namulong: “Ako... ako ang mosulay kanimo!” Unya miduol siya sa prinsesa ug miyukbo. “Tugotan ba ako sa mahal nga prinsesa sa pagdawat sa hagit?”

Sama sa ubang nanambong, ang prinsesa puno sa kahibulong sa bag-ong nawong nga karon lang nila makita, ang barog ug bayhon nakahimog mga pangutana nga wala niya ikapamulong.

“Ako si Mapintas, usa ka mangingisda sa silingang pulo,” namulong siya sa pamakak. “Mitakas ako dinhi kay hiabtan sa kagabhion ug dili masungsong ang hangin.”

Gisugdan ang away. Ang nanan-aw walay timik. Pipila ka dalaga nga nadani sa barog ni Mapintas gikulbaan. Ang mga lalaki nga naanad na niadtong talan-awona naghinam-hinam kon kinsa sa duruha ang mohapla sa yuta.

Ang siningki sa hinagiban nakapasiga sa mga mata sa nanambong. Nakapahibulong kanila ang inawayan ni Mapintas. Takulahaw usa ka hinagiban ang milupad. Ug si Talim nangandam kon dasmagan siya ni Mapintas. Apan si Mapintas miingon:

“Punita ang imong hinagiban.”

Karon, gihurot ni Talim ang iyang kalaki sa hinagiban. Apan wala siya sibogi ni Mapintas. Gisuklian siya sa iyang mga tigbas nga dili maato sa mga mata.

Unya, mihunong ang pagpanigbas ni Talim, ang pikas niyang abaga samaran, apan miharong gihapon siya sa iyang kaparang.

“Hunong!” matod ni Prinsesa Maamyon nga mitindog. “Kinsa kadtong kaagasan sa dugo maoy makaangkon sa kaparoton.”

Si Talim mibulag sa pundok aron tambalan ang iyang samad, samtang si Mapintas miduol sa gilingkoran ni Maamyon aron pagyukbo.

Ang pagdumot dili dumalayon. Molabay kini ug maalim ang uwat human mahaplasi sa lana sa gugma...

Unya mibanos ang duha ka lalaki nga matigson og mga lawas nga nagbitbit og hinagiban, ang siningki niini milanog sa kagabhion, ug ang mga tawo nga nag-alirong hapit dili mamilok ug moginhawa.