Ynez Veneracion
Subling Nahimong Mommy Sa Ikaduhang Higayon
NANGANAK og usa ka batang babaye si Ynez Veneracion sa miaging Hulyo 30, 2021. Ang aktres nga 40 anyos na karon nanganak pinaagi sa caesarean section sa St. Lukes Medical Center. Gihinganlan nila kinig Jianna Kyler sa iyang non- showbiz boyfriend d nga si Bryan Julius Recto.
Gipadayag dayag sa aktres ang reaksiyon on niya sa dihang una niyang nakita ang iyang anak.
Matod od niya, “Nagulat ako, kasi kamukha mukha ng tatay. Grogy pa ako sa a anaesthesia paggising g ko, ang una kong narinig sa nurse, ‘ Ma’m nandyan na baby mo, kamukhang- ang- kamukha ng daddy, ha- a- ha- ha!’ So, sabi ko, ‘ Ahh… sige tulog na ako ulit, ha- ha- ha!’ a!’
“Pero o seriously, noong nakita ko o siya ay parang nakalimutan utan ko lahat nang hirap ko ng nine months na dinala ko o siya sa sobrang saya ko. Heaven sent talaga siya,” matod atod pa sa aktres kalabot sa iyang anak.
Unsa a man kaha usab ang reaksiyon on sa iyang boyfriend?
“Sabi i niya noong nakita raw niya na lumabas si baby at narinig daw niya na umiyak, naluha raw siya sa tuwa. Nasa loob kasi siya ng OR, pinapasok siya ng doctor ko noong ilalabas alabas na si baby, kaya ya medyo nasaksihan han niya ‘ yung ibang ang ginawa sa CS,” dugang pamahayag yag ni Ynez.
Nahisgotan sgotan sab ni Ynez nga duha a na ka tuig ang relasyon n nila ni Bryan. Uncle sa iyang boyfriend si Sen. Ralph Recto.
Unsa a man kahay iyang plano, mopahuway way ba siya sa showbiz?
Matod od pa ni Ynez, “Yes, medyo pahinga ahinga muna ako.”
Matod od pa niya, “Mayroon dapat akong kong project sa ABS
CBN before fore nagkaroon ng pandemic, kaso ‘ yun nga, ‘ di natuloy kasi nag- lockdown.
Tapos dapat may guesting din ako sa GMA- 7, kaso buntis at ‘ di raw allowed sa taping ang buntis, kaya pinalitan na lang ako.”
Gipahayag ni Ynez nga malipayon malipay siya sa iyang kinabuhi sa showbiz tungod kay dream com come true kaayo kaniya ang maong hitabo nga mamahimo siyang s artista.
Kontento na siya sa inyang career sama sa pagkatuboy sa mga pasidung pasidungog sama sa Best Supporting Actress alang sa s pelikulang “Sa Paraiso ni Efren”. Nakadaog usab siya sa Aliw Awards isip Best Crossover Perf Performer. Malipayon sab si Ynez nga nakabaton siy siya og album kaniadtong 2013 ilawom sa Dyna.
Si Ynez usa usab s sa Beautederm Babies sa CEO ug presidente niining si Ms. Rhea Anicoche Tan.
Ang aktres adunay 10 year old daughter nga ginganlag Princess K Keilah del Rosario. Unsa kahay reaksiyon nii niini karong aduna na kiniy igsoon?
Esplikar sa aktres, “Naku, gustong- g gusto! Tuwang- tuwa, seven months pa nga lang ang tummy ko pin pinapalabas na niya, haha- ha ha! Sabi ko, ‘ Anak, kalma. Kailan Kailangan pa niya mabuhay sa loob n ng tummy ni Mommy ng two m months, otherwise kapag inilab inilabas natin ngayon baka hindi s siya mabuhay’.
“So So, eto na nga, paglabas ng baby, p palagi siyang nasa room ko. Gusto b buhatin, eh, days pa lang, sobra pa pang lambot ng buto… kaya inaalalay inaalalayan ko kapag hawak niya. “Gra Grabe, ateng- ate siya, nakakaproud, k kasi ang bait- bait niya sa kanyang kapatid. Akala ko nga magses magseselos, eh, pero hindi, ang bait na ate. Hindi ko rin nam naman kasi binibigyan ng da dahilan para magselos siya. “Iyong attention ko sa kanilang dalawa ay equal. Ganoon naman kasi dapat, huwag mong ipaparamdam na iyong isa ay na- left out siya. Dapat kung ano ang mayroon yung isa, lalo na at bagong dating, dapat mayroon din siya.” —
NALUP-OG sa akong tiilan si Manu ug dili na hapit makaestorya. Dunay mga bun-og ang iyang lawas— daw lugom nga mga isla sa usa ka dugoong mapa. Buot niyang mobarog apan ang gibug-aton sa sapatos nga nagduot sa iyang aping sa sawog di niya madaog. Nagpabilin siyang nag-agulo apan bisan ang labing lawom niya nga tingog, dili kalusot sa sementadong bungbong niining lawak.
Wala pod koy mahimo ni matabang kay daw nagginhawa ang unod sa akong kilid human kini maigo sa tsakurno sa maong tawo. Gihiktan ang among mga kamot ug tiil apan wala baati ang among mga baba. Gani, paspas ang pagtulo sa dugo gikan sa akong ngabil paingon sa bugnaw nga sawog, ang mga pat-ak niini daw mga tuldok nga naggiya sa usa ka nabigador paingon sa usa ka teritoryo nga wala pay nakataak.
Milakaw palayo ang tawo. Dili pa kaayo nako makita ang iyang dagway kay anaa siya sa may suok sa lawak nga di na maabot sa bombilyang gihigot og pisi duol sa nahimutangan namo ni Manu. Medyo rugi pa pod ang akong panan-aw. Padayon ang bakho ni Manu, bakho nga alang kanako walay kapuslanan kay dili kini matagad ni bisan kinsa ug ang luha nga iyang giusikan dili matrapohan sa iyang inahan.
Tulo ra mi kabuok sulod sa lawak. Nagbiste og puti ug nagsapatos og itom ang maong tawo. Nagsinina kog lugom puwa nga puwerte nang basaa sa singot ug dugo samtang walay kamisin si Manu nga nagluko atubangan sa tawo.
“Unsa may imong tuyo namo, Sir?” pangutana nako sa tawo.
Mipahiyom siya dayong hata og laparo sa akong dagway. Milihay ko og misiyagit. Wala niya dayona ang tamparos. Mibahakhak siyag kusog.
“Wala man koy tuyo ninyo, wa man gani moy mga sapi, ngutana pa mog naa ba koy tuyo. Medyo hilasan ko maminaw,” tubag sa lalaki.
Nakamay-ong ko sa bayhon sa maong lalaki, anaa siya sa dili momenos kuwarenta anyos.
Hapsay ang iyang buhok ug plantsado ang iyang puti nga polo. Wala na ko kahinumdom nganong naabot mi ni Manu sa maong lawak ug nganong duna miy mga bun-og.
“Aw, morag naa diay koy tuyo nimo, Dong Roger,” kalit nga sugyot sa tawo human og yupyop sa bag-o pa lang niyang gidagkotan nga sigarilyo.
Nakugang ko pagkadungog nga gilitok niya ang akong ngalan. Nganong nakaila man kining tawhana kanako? Unsa bay ikahatag sa usa drayber og sikad ngadtos usa ka pormal nga tawo. Mihinay ang bakho ni Manu samtang nagiyugpos patuwad agi sa mga kinumo nga mitugpa sa iyang tiyan.
“Wa pa man seguro mo kaila nako, magpaila-ila usa ko, hinayhinayon lang nato kay karon pa bitaw mo kakita nako,” pu’ng sa maong lalaki. “Potenciano diay, puyde ra pog tawgon ko ninyog
Cian.”
Wala mi maningog samtang nagtambo kanamo si Sir Cian ug ang iyang sigarilyo nagtanday sa iyang ngabil.
“Kaila na man ko ninyo, Roger ug Emmanuel, kamo man to ganiha ang akong gipakuyog paingon sa akong sakyanan.”
Mibalik ang akong hunahuna sa mga hanap nga panghitabo ganihang hapon. Mao kini ang dagan sa mga panghitabo:
Milingkod ko sa kawayan nga lantay diha sa may tamaan namo sa traysikad. Lingaw pa mig tabi-tabi ni Manu kansang traysikad sunod pod nakos linya.
“Buanga bitaw atong uyab nako sa una, Ger, karatesyan man diay,” matod pa ni Manu samtang padu’ng moabli sa botelyas Kulafu.
“Sus, namisita bitaw ko, Ger, unya mihata man kog hinol, nagsanuoy kos akong mga hubag-hubag pag-uli, uy.”
Mibahakhak mi uban sa duha pod namo ka kauban sa tamaan. Miaginod ang kagabhion ug mikisdom ang langit, namauli na lang ang among duha ka kauban kay wala gyoy pasahero nga mitugdon sa among tamaan.
“Dili lang sa seguro ko mouli, Manu, kay patay kos akong pares anig 150 ray akong madala,” pu’ng nako kang Roger nga nagdukaduka samtang nagsandig sa lantay.
Milingi si Roger sa may atbang diin dunay tawo nga padu’ng molabang gikan sa Three-Sixty Pharmacy. Pormal ang panamit ug medyo duna nay pangedaron. Dili sama namong Manu nga mao pa lay pagka hamtong apan sayong nangaminyo.
“Dong, biyahe mo?” sa maong tawo nga morag dunay gikabalak-an.
“O, Sir, ganiha ra mi nangita og pasahero lagi diri, Sir,” tubag ni Manu.
Nagtan-aw ra ko sa lalaki samtang nakig-estorya siya kang Manu. Unsa bay tumong sa usa ka desente nga tawo nga mosakay man siyag sikad? Bag-o pa ba siya niining maong dapit o kaha sa pila ka tuig niyang sakay og awto, gusto na pod siya makasuway unsay bation kon dunay mopatulo og singot aron maabot kas imong destinasyon? Hinuon, usa ray akong prinsipyo, basta naay mosakay, wa nay daghang panguta, hala, banyak.
Milili siya kanako nga natabonan sa rainbow nga payong sa sikad ni Manu.
“Ikaw, Dong, biyahe pod ka?” pangutana sa maong tawo.
“O, Sir, pero di man puyde duha imong sakyan,” pasiaw nakong tubag kaniya.
“Nganong di god tawon puyde. Kon pletehan diay ta mo bisan walay sulod ang usa aron makakuwarta mong duha,” mingisi ang tawo.
“Ah, sige, Sir. Nindot nang balitaa, da,” tubag ni Manu nga daw gikalitan og biya sa iyang duka.
“Ing-ani man god ni, na- flat ang akong ligid didtos may plasa unya puwerte man nakong gutoma, nangita kog kan-anan, puros serado. Alas 7:00 pa lang kunos gabii, closed na ang mga store diri. Wa pod ko kahibawo nga mao diay ordinansa,” pasabot sa maong tawo kanamo.
“Naa man kunoy 24 hours nga pharmacy dinhi, misakay lang pod kog sikad aron makapalit og biscuit og tubig. Oh, dia pa koy duha, para unta reserve, pero inyo na lang,” Gidawat ni Manu ang tubig, nagpasalamat ug dali kining giyarok. Paagi man god namong mga sikad drayber nga moinom lang og tubig sa hulog-hulog nga tubigan apan bag-o lang naguba ang tubigan sa atbang maong nagkasabot ming mag-Kulafu na lang. Gikuha pod nako ang akoa ug miinom og hapit katunga.
“Salamat ani, Sir,” tubag nako. “Asa man diay ka paingon, Sir?” “Moadto unta kog Daanbantayan kay lubong sa akong iyaan, pero mao lagi, mihiyos mang ligid.”
“Wa diay abli ang JP Vulcanizing didtos tapad sa simbahan, Sir?”
“Wa,” tubag niya samtang mitutok og lawom kanako. “Buyno, ihatod ko ninyo didtos Plasa kay naabot akong amigo, dia mi- text, nagdala kuno siyag reserba nga ligid. Maayo naay makatabang nakog taod. Anhi na lang ka sakay, Dong…?”
“Roger, Sir,” tubag nako.
“Ah, sige, Roger, dinhi na lang kas usa, tapad ta aron duna koy kaestorya. Kadenahi lang nang imo diha. Balika lang unya na, di ba, Dong…?”
“Ah, Manu diay ko, Sir,” tubag ni Manu samtang nagpapha sa lingkoranan sa pasahero.”
“Potenciano diay ko. Cian na lang aron dali. O, sige na, Manu, adto na ta kay atrasado na, layo pa kog biyahean.”
ANG gilay-on sa among eskina paingon sa Plasa sa Carmen mga baynte minutos kon sikaron lang. Nakadugang sa gibug-aton mao ang paglumon namo ni Sir Cian sa traysikad.
“Nalipong man ko, Ger,” pulong ni Manu dihang duol-duol na mi og makita na ang itom nga sakyanan sa kilid sa Plasa.
“Hapit na hinuon ta maabot, sa pagtindak ra na,” sugyot ni Sir Cian.
Nahimutang ang iyang sakyanan sa suok nga bahin sa Plasa, tuo sa waiting shed. Dunay dako nga akasya nga nahimutang didto kansang mga dahon maoy nakapangiob og samot sa suok.
“Diri lang ta, Dong. Dia ra, oh, tunga lang mo.” Mitunol si Sir Cian og dos sentos kang Manu apan wala niya kini dawata.
Mitan-aw ko kang Manu apan naluray kining nagsanding sa atop sa traysikad. Mitan-aw kos dos sentos apan daw midaghan ang maong kuwarta ug dunay nagtuyok nga mga linya. Nadungog nako ang hinay nga bahakhak sa mga tawo sulod sa papel de banko samtang inanay usab nga giduyan ang akong salabotan.
“BUHIAN lang tamo kon inyong masaysay nako ang kinanindotan nga sugilanon sa kalibotan,” matod pa ni Sir Cian nga milingkod sa iyang bangko nga dunay butanganan og beer nga kasagaran adto lang nako makita sa mga salida. Gibukwas niya kini gikan sa pagkapilo og gipahimutang ang iyang uska botelyang pilsen sa gamayng lamesang gitapot sa kilid niini.
“Sugilanon?” pangutana nako. “Unsa man intawoy sugilanon nga among mahatag nimo, Sir, nga mga drayber ra man tawon mi. Gawas pa sad, mga linghod pa kaayo mis kalibotan. Buhii na intawon mi, Sir, kay gipaabot na mis among mga pamilya.”
“Makahuwat ra to inyong pamilya, Roger, apan di ni makahuwat ang literatura. Nasayod ba ka unsa ni kabililhon unya ibaylo lang nimos mga butang nga makita nimo pirme?” pasabot ni Sir Cian kanako samtang paspas nga miyarok sa iyang beer ug
“Sige, aron naa sad moy makat-onan nako bi, basahan ta mog nindot nga sugilanon,” pu’ng ni Sir Cian nga nagbarog na karon sa among atubangan...
miyupyop og kaduha sa iyang sigarilyo.
Nahilom si Manu sa akong kilid ug sa akong tan-aw nakuyapan tungod sa kakusog sa patid ug kinumo nga iyang nahiagoman pipila ka gutlo ang minglabay. Miubo siya og may sagol dugo apan miginhawa og balik.
“Maka- relax na mong duha. Dili na ko mokastigo ninyo. Gipaamgo ra ta mo unsa kapait kon wala tay pakabana sa katitikan, sa literatura,” pu’ng ni Sir Cian. “Kahibawo ba ka mosuwat, Ger? Ikaw, Manu?” ni Sir Cian nga gibira paduol kanamo ang iyang bangko.
“Di, Sir. Greyd tu ra tawon ko, Sir,” tubag nako.
“Uhhdiii uhhhh, suhhhrrrr,” pinugos nga tubag ni Manu nga nagpuyos gihapon sa iyang tiyan.
“Dinhi lagi ta magkabikil lagi. Wa man moy pakabana unsay akong bation. Ug di man gani mo kahibawo manuwat. Segurado pod kong di mo kahibawo mobasa. Unsaon man ninyo pagkaila nga tinahod kong magsusulat sa nasod? Nakapublikar kog desisayis ka libro ug napatik kos tanang mantalaan ug magasin sa Pilipinas ug sa gawas,” yawyaw ni Sir Cian nga kalit lang nahimong danguyngoy.
Misiyagit siya ug gisikad-sikaran ang bungbong sa among kiliran. Kami pod ni Manu, molihay sa kahadlok inighagtob sa iyang tunob sa daw kalumpagon nga bungbong.
Mibalik si Sir Cian sa iyang bangko og naghinuktok. Nanarapo siya sa iyang mga luha gamit ang blue nga panyo gikan sa iyang bolsa. Gikuptan niya iyang beer samtang nagtan-aw sa iyang sapatos. Nag-anam na og balik ang akong hunahuna sa mga panghitabo ganihang hapon. Itom nga sakyanan, dunay ligid nga reserba sa luyo. Giagak mi niya paingon sa backseat ug hanap nakong nakita ang simbahan sa Plasa. Misulod ang sakyanan sa garahe nga segurado kong anaa ra gyod luyo sa simbahan.
Mibarog si Sir Cian ug gisundan namo siya sa among mga panan-aw. Inanay nga mituk-ong si Manu ug nasigpatan namo siyang gipasiga ang suga. Mipiyong mi og kadiyot tungod sa kasuwaw. Nakita nako nga ang lawak usa ka karaang bodega. Serado kini sa tanang bahin. Ang pultahan niini usa ka puthaw nga lapad nga puydeng birahon paubos ug puyde sab maserhan sa sulod ug gawas. Duna kiniy usa ka bentana sa ibabaw kaayong bahin apan bildo ug dili maablihan. Makita lamang sa maong bentana ang dagway sa lingganay sa simbahan ug pipila ka dahon sa duol nga punoan.
“Karon, hayag na man gyong suga, siyaro na man sad og wala pa moy sugilanon nga masulti nako. Buyno, ikawy una, Roger,” sugo ni Sir Cian.
Nakahinumdom dayon kos sugilanon sa akong amahan ug sa iyang pu’ng mahitungod adtong tawo sa among baryo nga gidagit kuno sa mga engkanto ug didto makaplagi sa punoan sa dakit. Gisaysay ko kining tanan nga detalyado kang Sir Cian ug nakita kong nag-anam og gilak ang iyang mata sa kainteresado niya sa maong sugilanon.
Gitapos nako ang sugilanon sa pag-ingon: Nangayo man kunog asin si Leuben, Sir Cian, mao tong pagkakaadlawon niana, nakit-an siyas punoan sa dakit nga nagkapyot.
Misiyagit si Sir Cian ug gabundak-bundak sa iyang tiil samtang nagkatawa. Giyarok-yarok niya ang iyang beer ug giyupyop sa kataposang higayon ang iyang mubo na lang kaayo nga sigarilyo.
“Pasabton tika, Roger, ha. Ako, maestro kog Literature sa dugay nang panahon. Kana imong sugilanon, komun kaayo na sa gitawag natog myths and legends sa atong nasod. Kanang dakit, kanang asin, gidagit, naminyo ngadtos gingharian sa mga diliingon-nato... puwerte nang lataa ana nga hisgotanan.”
Gusto unta kong motubag kang Sir Cian nga bisan lata na kining maong sugilanon kay napasa-pasa nas pila ka lungsod, lahi ang karakter sa akong sugilanon kay ig-agaw gyod tog igtagurha sa akong papa ug didto kini mismo nahitabo sa among baryo. Walay laing nakapanag-iya niini gawas namo. Ako tong uyoan si Leuben nga matag Biyernes duwaon sa iyang mga anak sa gawas nga mga puti ug walay kanal-kanal ubos sa ilong. Ako to silang mga igagaw. Bati ang pagkaestorya ni Sir Cian nga lata na kini, kay dili ko bakakon ug labaw sa tanan, dili ko kawatan. Gibag-id-bag-id ko na lang sa hinay ang gapos sa akong kamot ug nabati ko ang kainit niini.
“Ikaw na pod, Manu, paminawon tika bi. Kon makalabaw man gani na imong sugilanon kang Roger, ikaw maoy daog ani akong premyo.”
Miginhawa og lawom si Manu ug mitan-aw kang Sir Cian. Milingiw si Sir Cian ug gitiwas og lad-ok ang iyang beer.
“Sa ilawom sa taytayan sa among lungsod, Sir, dunay moagi nga barko.” Gisugdan ni Manu ang iyang sugilanon. Mipadayon siya paghisgot mahitungod sa mga bulawan sulod sa maong barko ug sa dagang guwang nga nagsakay niini. Natapos ang iyang sugilanon sa usa ka trahedya dihang naapil kuno ang iyang pag-umangkon og kaanod sa baha samtang nagduwa kini kauban ang pipila ka bata didto sa taytayan.
“Samot baya anang estoryaha, uy. Kahibawo na man ta ana. Estorya man nang Maria Cacao. Legends ang tawag ana nila, ha. Kanang inyong mga sugilanon, daghan kaayog bersiyon nga atong madunggan ana,” matod ni Sir Cian. “Wala diay moy mga modernong sugilanon diha?”
Kadto pa ko makabagat sa pulong nga moderno. Unsa ba diay ning moderno, buot kong mangutana. Apan kay lagi naghunahuna ko sa akong pamilya ug sa kinadaliang paagi nga makalingkawas ko diri, wa na lang ko manukit-sukit pa.
Sa unahang bahin sa maong lawak, dunay mga libro nga gipanglut-od. Nahimutang kini luyo ni Sir Cian ug atubangan namo kay nia man kami panghikti duol sa pultahan. Mitalikod siya ug mikuha og usa ka libro.
“Sige, aron naa sad moy makat-onan nako bi, basahan ta mog nindot nga sugilanon,” pu’ng ni Sir Cian nga nagbarog na karon sa among atubangan.
Wans der was a man ho neber laykd da kolor wayt. Niining mga pulonga nagsugod ang sugilanon ni Sir Cian ug wala na nako kini masabti gawas sa pipila ka pulong nga nakat-onan nako sa eskuylahan sa unang panahon: father, mother, cooks, sister, delivery, evil, good, marbles, teacher. Gawas nga Iningles kini, mga lawom nga Iningles usab ang gigamit sa magsusuwat. Naglaroy-laroy ang mga pulong sa akong hunahuna lapos sa akong kasingkasing daw mga dumuduong sa luna nga duna nay tag-iya. Gisalikway ang mga pulong sa mga pultahan nga ilang gipanuktok. Walay buot moabli ug mopasulod kanila. Bisan unsaon nakog pugos, walay ganghaan sulod kanako nga modawat kanila. Natapos ang mubo nga sugilanon sa pulong nga may konsyins es klen.
Gitak-op ni Sir Cian ang libro ug mitutok namo. Iyang duha ka mata gipuli-puli og lingi nganhi kanamong duha.
“Unsa may imong nasabtan, Manu?”
“Wala lagi, Sir. Wa gyod tawon bisan usa,” tubag ni Manu. Nanaguto si Sir Cian ug giuli ang libro.
“Mao toy usa sa akong mga sinuwat. Gitawag to siyag postmodern nga genre o klase sa panugilanon.
Mihilom mi ni Manu. Greyd siks ang akong nahuman kay naatlan man nga gidala kos akong uyoan sa Masbate aron manakay og kabaw. Dose anyos pa lang ko, sakyan namo ang kabaw gikan sa among lungsod paingon sa Tacloban. Dawaton kini ngadto ug bayran ang among amo. Wala na ko mipadayon pa kay nawala ang akong kaikag dihang usa ka hapon niadtong nauli kog Cebu, nakita nako ang akong mga klasmeyt nga puti na og mga polo ug nindot na og mga hinapay. Nag-anam sila og kalayo nga nagkataw-anay ug wala na makaila kanakong nagtindak aron mahatod ang akong sakay.
“Sige, tagaan ta mog last chance. Hunahunaa ninyog tarong ang labing nindot nga sugilanon. Magkuha usa kog tubig alang natong tulo,” pu’ng ni Sir Cian.
Gipawong ni Sir Cian ang suga ug gibira niya paibabaw ang puthaw nga agianan apan wala niya kini ablihi og dako. Miduko siya aron makalusot pagawas sa maong ganghaan. Gitak-op niya kinig balik. Diha sa kangitngit, nabati nako pag-usab ang among ginhawa ni Manu. Milusot sa bentana sa ibabaw ang gamayng
kahayag sa Bulan nga igo lang namo maklaro ang among anino.
“Ger, basin patyon ta ani,” matod pa ni Manu usa midanguyngoy.
“Hilom na diha, Manu,” hinay nakong tambag sa akong amigo. “Wala tay makuha kon magsige tag hilak. Ako pa nimo, tabangan ko nimog hunahuna og sugilanon aron makagawas ta diring impiyernoha.”
Wala pa kasulti si Manu, miigot na usab ang puthaw nga agianan. Misulod na si Sir Cian ug gipasiga na ang suga apan wala pa mi kaandam. Mao ra gihapon ang sudlanan sa tubig nga iyang gidala alang kanamo. Mibalik ang akong hunahuna sa paginom nako sa maong tubig nianang hapon paingon sa pagmata nako ganiha.
“Unsa na man, Ger, ready na mo?” pangutana ni Sir Cian. “Sige na, unsa pa may dugayan.”
Migawas sa akong baba ang unang mga pulong bisan wala ako kaandam. Nangurog ang akong tuhod apan maisogon ug wala madakinas ang akong dila bisan sa kala’ sa mga pulong nga akong gipanglitok. Padayong nagtibi si Manu sa akong kilid samtang naglingkod si Sir Cian nga nagtutok kanako.
Mao kini ang akong unang mga pulong: May tawo nga nagbiste og puti nga miduol kanamo.
“Wa ko kahibawo og unsay tumong nimo ani, Ger, pero padayon kay paminawon tika.”
“May tawo nga nagbiste og puti nga miduol kanamo. Wala kami makaila niya apan putli ug madasigon ang iyang pahiyom. Gikontrata mi niyang pakuyogon sa iyang sakyanan. Mituman mi sa akong kauban. Misakay siya apan dili ako maoy nagdrayb, pasahero ako uban kaniya. Samtang tapad mi sa traysikad, nalingaw ko sa iyang mga estorya mahitungod sa daghang butang sama sa politika, esports, siyensiya, mga sinugdanan sa mga butang ug sa mga bulok sa mga butang. Humot ang maong tawo ug ang iyang alimyon kausa ko lang nahibalag niadtong usa ka gabiing namakero mis kabaw latas sa kalasangan diin mipagawas sa iyang baho ang bulak nga walay ngalan. Alang kanako, ang maong tawo usa ka pari o propeta nga nagtudlo og katingalahang mga butang ug nahimo ko niyang disipulo diha sa baynte minutos namong panag-uban samtang ang dalan nagdagan. Sinsero ug elegante ang iyang pahiyom apan lawom og makasamad ang iyang mga tutok. Gidala kami niya sa iyang lawak aron gahinan og pipila ka gutlo sa iyang halangdong oras aron basahan kamig sugilanon nga siya pod mismo maoy tagsulat. Sa wala pa kini mahitabo, gipaminaw niya ang among mga sugilanon ug iya kaming gigiyahan pinaagi sa iyang mga nakatonan diha sa dugayng panahon niya isip magtutudlo. Apan sa higayon nga wala namo damha, usa na siya ka ays nga inanayng nahilis ngadtos pagka tubig, diha mismo sa among atubangan,” tubag nako unya miduko.
Milugmaw ang mga luha ni Sir Cian nga nagtutok kanako unya milanog ang iyang bahakhak. Naglayat-layat siya sa tibuok lawak ug naghapak-hapak sa bungbong. Gipangkayag niya ang mga libro sa unahan ug daw dunay mga gipangyawyaw. Mao ra kining mga pulonga ang akong nadungog adtong higayona base sa akong nahinumdoman: Wolfgang, Vekta, Sukta, Mahindra, Govindam, Arirang, Arirang, Ahura Mazda, Anukdol, Mahundi, Phakti, Zaratustra, Jagamara, abunanda, milksa matid na, buhi pa, buhilaman, aginod, kita padayon, lingkawas anaa, nagtukaw, antulihaw, kayugot, Ananda, aksita, liquor ban, selfish, annoying, quarantine, abuse of power, Plato, Socrates, democracy, anarchy, where is my money, Monet, Claudius, Gaius, Pontius Pilate, pirate, show business, forfeit, counterfeit, football, kingdom on earth, vexed...
Mihilom siya ug gihangak nga mibalik sa iyang bangko. Gikuha niya ang duha ka plastik nga botelya sa tubig ug mitan-aw kanamo. Giablihan niya kini og giuna og painom si Manu, nagkisi-kisi si Manu ug mingulob agi seguro sa iyang kahadlok nga madayon na mig kamatay aning tubiga. Gitamparos siya ni Sir Cian ug gitingal ang botelya sa iyang baba samtang gikuptan ang iyang suwang. Nagtan-aw ko kang Manu nga wala nay bisan gamayng kaluoy ni kahadlok. Nakabsan na ko sa emosyon adtong panahona o kaha nalimot lang ko kon unsay angay nga bation tungod sa mga panghitabo. Andam na kong dawaton ang kamatayon nga magpiyong.
Miduol ug gipaum-om ni Sir Cian kanako ang botelya ug gihurot ko kini pag-inom. Milakaw si Sir Cian ug nadungog nakong miigot na sab ang ganghaan. Wala na kini isera og balik. Nalipong na ko ug mao na kadtoy akong kataposang nahinumdoman.
ANG kahayag sa Adlaw maoy nanguhit sa panit namong Manu aron mamangon. Abli ang puthaw nga ganghaan sa bodega ug wala na miy mga gapos. Mitan-aw ko kang Manu nga lawom ang panghupaw ug paghinuktok. Miduko ko ug nakita ko sa among tiilan ang duha ka pula nga sobre. Giablihan nako ang mga sobre ug duna kiniy sulod nga tagsingko mil ka pesos. Gidunol nako kang Manu ang iyang sobre ug ako siyang giagak samtang nagkiang-kiang kaming naggawas sa bodega diin misugat kanamo ang karaang plasa. Usa kini ka talan-awon niadtong unang panahon. Karon, talan-awon man kini gihapon apan menos na ang moduaw diri kay daghan nang kalingawan ang mga tawo. Gilingaw usab og suroy sa akong panan-aw ang plasa, daw dumuduong nga karon pa lang nakatungtong diri.
Sa akong tan-aw, alas 7 na gayod kadto sa buntag. Mibagting ang lingganay sa simbahan. Ug naabot sa akong panan-aw ang traysikad namong Manu nga nagtapad sa unahan. Dali nako siyang giagak paingon sa among traysikad ug igong nakapasilong mis tagsa-tagsa namo ka payong, mitaligsik.
Ang papel nga plasa nahumod, dihang inanay kining gipatudan sa tinta nga uwan.
(KATAPOSAN)