Ang Magbabaol
( Napatik sa Bisaya, Enero 21, 1935)
SA halayong dapit sa Gingharian sa Crimea, kanang nasod nga nagaantaw sa Dagat Maitom ( Black Sea), nagpuyo ang usa ka magbabaol nga nabuhi sa tumang kakabos. Siya da gayod ang bugtong binuhat nga nagapuyo niadtong awaaw nga dapit nga ginaduyan sa matag- as nga kapangpangan sa mabungahong kabukiran. Sa malaay niyang kahimtang, ang guna da gayod ang kanunayng igahadla, sanglit kauban sa iyang panginabuhi. Sa matag adlaw ang bugtong niyang kapaingnan nga kan- onon mao da ang mga bunga sa kahoy sa masiot nga kalasangan— tungod kay ang pugas niya kaduha da aniha sa usa ka tuig. Bisan hinikawan sa kalibotanong kalipay nga nagpunsisok sa dakongsod, natagamtam niya ang himaya sa mapanlimbawotong huni sa kalanggaman, sa kinanaas sa kadahonan, sa hinaganas sa busay ug sapa nga sa kanunay nagahagit sa iyang pagtagad. Unya—
Usa ka hapon niana, samtang mipauli ang magbabaol human sa malapoyng pagbugwal sa yuta sa iyang kaumahan, nahitukmaan niya sa dalan ang mga apol sa dugo. Nahiugnok siya sa makadiyot sa kahadlok kay sukad masukad sa iyang pagpuyo niadtong dapita, kadto pa gayod mahitabo ang makatingalang butang. Nahibulong siya sa kahulogan niadtong tanan. Mikuyanap dayon sa matuo- tuohong alimpatakan ang mga mapanlimbawotong pagduda.
“Aduna ba kahay gabuno dinhi? Aw, kon wala man, ngano nga naduhig man sa dugo kining kasagbotan?” nagkanayon ang magbabaol ug mipadayon, “Ah! Tingalig aduna gayoy naghikog dinhi. Apan hain man kaha?” ug gisubay niya ang tinuloan sa dugo.
Dugay gayod niyang suot sa kalasangan, hangtod nga nahiabot siya sa usa ka langob diin matapos ang mga tinulo sa dugo. Mangitngit kaayo ang langob, busa nagbugkos siya og langkay ug gisilaban kini niya. Midayon siya ug — oh!— sa dako niyang kahikukang nakita niya ang usa ka makahahadlok nga aliwas nga naglunang sa kaugalingon niining dugo. Modagan unta ang magbabaol, apan kini gihawiran sa aliwas nga dili padaganon— imbes hinuon tambalan siya sa iyang samad. Tuod, gitambalan sa magbabaol sa duga sa mga gamot sa kahoy ang aliwas.
“Iyo, ngano nga mokaratil ka man unta sa wala ko pa ikaw hawiri, nga dili man unta ako makagayon sa pagdagmal kanimo tungod sa akong balatian nga giantos?” Nangutana ang aliwas.
“Kining— bitaw— mahadlok man man ugod ako sa imong mahulgaong panagway.” Mitubag ang magbabaol ug mipadayon:
“Ngano man nga nasamdan man ikaw nga mahadlok man unta kanimo ang mga tawo bisan na lang sa dagway?”
“Aw, gilipotan man god ako sa mga mangangayam. Gitabangan ako nila, ug gibiyaan nga nagtuo nga ako patay gayod. Ug, Iyo, balos sa imong pagtambal kanako, aniay liso sa mais, dawata ug imoha na kini. Tipigi kini pag- ayo kay
makatabang da kini kaayo sa imong kinabuhi. Bisan unsay imong pangayoon matuman gayod.” Ug nawagtang gilayon ang aliwas.
Mipauli ang magbabaol nga puno sa katingala sa liso sa mais nga gihatag sa aliwas. Mangitngit kaayo ang kagabhion ug milakaw lamang gayod siya nga nagiwag sa sulong langkay. Sa kinatumyan sa dalan nakita niya ang dagkong mga bitin nga miali sa dalan. Nahadlok kaayo ang magbabaol ug mobalik na unta sa agi ug gani nahinumdom siya sa liso sa mais nga gihatag sa aliwas. Dayon nanganti siya sa daghang sundalo ug dihadiha mikatap sa kalasangan ang mga sundalo. Iya dayong gipapatay ang mga bitin. Ug nanganti dayon ang magbabaol nga mawala ang mga sundalo ug— oh!— sa dako niyang katingala nawala ang mga sundalo.
Buhong na kaayo siya sa kinahanglanon nga kalibotanon. Unya usa niana ka adlaw, ang magbabaol milangyaw ngadto sa kasadpang gingharian sa Crimea aron pagpangitag kapikas sa iyang kinabuhi. Buot na siya gayod magminyo. Tapos ang langitnong pangaliya nga hatagan unta siyag maayong kapalaran sa Manunubos, siya migikan baktas sa maantawong kabukiran. Sa dalan, nahinagboan niya ang usa ka higante.
“Hoy, tawo, asa ka padulong? Nganong nangahas ka pag- agi niining akong dapit sa walay pupananghid?” Misingka ang higante.
“Motapon unta ako, Senyor, ngadto sa pikas nga bungtod kay mangita sa akong kapalaran. Buot man ugod akong magminyo, busa ako milangyaw.” Mitubag ang magbabaol sa mapaubsanong tingog.
“Ha- ha- ha! Mangita diay ka og kapikas, buanga ka!
Dili ka na makatuman sa imong tuyo kay ipaniudto ko ikaw!” Misiyagit ang higante nga kahakponon sa magbabaol.
“Hinay- hinay, Migo. Ayaw pagdali- dali kay…” Wala makatibawas ang magbabaol kay mihana na man paghakop ang higante kaniya. Miikyas siya ug dayon nanganti nga hatagan siya og daghang leyon, ug dihadiha mitungha dayon ang mga leyon. Gipapatay niya ang higante. Ug nanganti nga mahimo siyang agila aron kadali ra siyang moabot sa iyang gipadulngan. Unya—
Miabot siya sa usa ka gingharian. Dayon mipahuli siya sa iyang panagway. Sumsoman kanunay siya sa sulti sa katawhan kaha tungod sa kaharianon sa panapot. Sa wala madugay natunog na ang iyang pag- abot sa dalunggan sa hari. Gipatawag kini siya sa mga sundalo ug gipadala sa iyang atubangan.
“Kining… Dong, ngano nga nahisalaag ka man dinhi sa akong gingharian? Unsa, nangayam ka?” Nangutana ang hari nga madudahon sa itubag sa magbabaol.
“Dili man, Senyor Hari. Kining… lumalangyaw lamang ako nga mituyo gayod pag- anhi dinhi aron pagpakigminyo.” Mitubag ang magbabaol.
“Diay, he- he! Mao diay ang imong gianhi lang pagtuyo— ang pagpakigminyo! Kang kinsa?”
“Sa imong anak nga prinsesa, Senyor Hari.” Misagbat ang magbabaol.
“Ha? Sa akong anak? Banyaga ka! Si kinsa ka nga mangasawa sa anak ko? Hala, mga sundalo, ibalhog kining banyaga nga mapanamastamason sa akong dungog!” Namungot ang hari.
Tuod ang magbabaol gibalhog sa bilanggoan nga inalirongan sa tubig nga nahimutang daplin sa dagat nga nagaantaw sa palasyo. Nangalisbo sa makamatayng baho ang bilanggoan tungod sa daghang patayng lawas nga wala ipanglubong. Naguol kaayo ang magbabaol— gigil- asan pag- ayo. Unya sa tanto niyang pangawot- kawot sa iyang kalawasan tungod sa daghang lamok nga nagpamahit kaniya, iyang nahisaghiran ang liso sa mais. Sa walay langan, nanganti dayon siya nga motungha ang linibo nga kasundalohan. Ug tuod nanungha dayon ang mga sundalo. Gipamatay nila ang mga guwardiya, ug mipadayon ngadto sa palasyo sa hari. Gisulong ang palasyo.
“Senyor Hari,” nagkanayon ang usa ka sundalo ug mipadayon, “ania nagpadulong na nganhi ang mga kaaway ta!” Nahiulpot ang hari sa kahadlok. Dayon gipamagting ang mga agong ug lingganay aron pagpasidaan sa katawhan ug kasundalohan sa gubat.
Sa gubat nga gihimo, ang kasundalohan sa hari napilde ug ang hari mismo namatay. Dayon ang magbabaol gihimo nga hari ilis sa namatay nga hari ug ang anak niini nahimo nga hara ug ubos sa ilang pagmando nga mauswagon, nahamugaway ang kahimtang sa katawhan. (KATAPOSAN)
Usa ka yanong magbabaol nga midelanto sa kinabuhi tungod sa kutay sa tuis sa kapalaran…