Ang Bisikletang Kawayan Sa Intramuros
ANG kalibotan sa kasamtangan dili lang maingon nga paingon na sa pagkadunot tungod sa naghingapin nga pagpahimulos sa tawo sa iyang mga rekursos, apan makaingon kita nga kining tanan tipik sa kamatuoran nga ang tawo nahimong mapintas nga mananap nga nakahimog dagasang sa iyang ekolohiya. Naghingapin ang dominasyon sa tawo sa kalibotan ug dako ang iyang impluwensiya sa kahimsog sa planeta. Busa kon unsa may dangatan sa kalibotan, dako og papel niini ang tawo.
Dili gyod mabangbang ang kauswagan. Daw baha kini nga mihugpa sa patag nga malisod na kaayong hipugngan. Ug ang tanan nasapon ug naanod sa iyang bul-og. Apan tungod sab niining kauswagan, halayo na kaayo ang dis-og sa modernong sibilisasyon. Apan kini, sama sa nahibaw-an na sa tanan, nagbilin usab og dili matukib nga pagkaguba sa palibot. Ang natural nga sistema sa ekolohiya nagun-ob ug kasagaran sa mga suliran sa modernong panahon, mabasol niining maong penomenon. Sa ngalan sa industriya, gikuykoy ang tinagong mga metal sa kabungtoran aron maugkat ug magamit sa mga industriya.
Apan dili man tingali matawag nga ulahi na ang tanan. Ang responsableng paggamit sa teknolohiya, kini ang matawag natog tiunay nga yawe paingon sa malahutayong kalamboan. Ang buot ipasabot niini mao nga tungod kay limitado lamang ang rekursos sa kalibotan, ang kasamtangang henerasyon magbilin usab og alang sa umaabot nga kaliwatan kay atong paglungtad sa tawo dili man lang kutob karon. Wala baya magkadugang ang pundo sa mga minerales ilawom sa yuta. Kon atong patuyangan ang kahakog sa tawo, hutdon ug hutdon gayod niya ang kutob sa iyang mahimo sa tinguha sa pagtigom og daghan. Sa ato pa, ang tawo wala lang nahimong hakog sa iyang isigkaingon karon kondili nahimo usab siyang hakog sa umaabot. Gusto niyang hutdon sa iyang kahangol ang unsay makonsumo niya sa iyang panahon. Ang iyang mga anak sa umaabot wala nay magamit alang sa paglungtad. Maghamoy na sila sa hangin ug ang kinabuhi dili na sama sa kaabunda sa miagi— sama sa nasinati sa ilang katigulangan.
Pasiuyon niini, mora tuod og butang nga imposible apan makadayeg ka sa kautokan sa mga nanagdesinyo niining bisikleta nga kawayan. Daw dili tinuod. Kining maong ‘imbensiyon’ nagpakita lang sa kainobatibo sa mga Pinoy ug sa kapulido sa atong pangamot. Matag bisikletang kawayan nga mogawas sa gam-anan, makahanduraw kog mga bungtod nga naluwas gikan sa malaglagong kamot sa operator og minahan; makahanduraw kog kabataan nga nagpasalamat sa iyang katigulangan nga mapasalamaton nga wala intawon hutda ang daginiton nga mga rekursos kay gibinlan man silag alang sa ilang paglungtad.
Hinuon, dili na man pod ta makugang sa abilidad sa mga Pinoy. Bantogan na kaayo ta sa atong kakugihan ug kamalalangon. Ang kalibotan nasayod niini. Kinsa ba god ang bantogan nga mga magkukulit og furniture?
Tungod tingali sa atong kasaysayan, makamao tang mopagayon-gayon kon unsay diskarte nga magamit ang atong mga kamot sa mga taknang malaay. Aduna man kitay panginahanglan nga mamahimong malalangon kay kini man ang gitanyag kanato sa kahigayonan. Busa, dayag na lang nga kining atong kamahiligon sa mga butang nga makuti nasilsil na gayod sa atong
kaugatan. Kasagaran, moandar ning atong utok ug magsugod dayon og laraw og mga butang hangtod mahimo kining himan nga kahimuslan. Sa lain pang pagkaestorya, dili mahimuyo ning atong kamot ug mangita gyod nig makuri-kuri sanglit lumad kanato ang pagka kugihan ug pagka maayong mogamit sa sobrang panahon.
Kinsay magtuo nga ang kawayan nga usahay himoon ra man gani natong pakatayan sa sikwa, magamit diay isip materyal sa paggama og bisikleta? Sa tinuod lang, lisod baya gyong katuohan sanglit ang bisikleta usa ka sakyanan nga nagkinahanglan og malig-on nga mga dapat. Kon mabawog ug malumo gani ang puthaw, unsa na kaha ang kawayan? Apan magpabilin kining dili katuohan sa atong kaisipan hangtod nga kita makakita og usa nga nagdagan sa dalan. Naanad man god tag hunahuna nga basta kawayan gani, ang labing importante niining kagamitan mao ang paggama og payag, labat, sugong, kawit, tuksi, bandi, bungsod, o kaha mga kasangkapan sa panimalay sama sa lantay, katre, o kaha mga handicraft ug mga dayan-dayan pagpatahom sa mga panimalay. Apan bisan gamay, bisan sa damgo, wala ta maghunahuna nga mahimo ba diay kining bisikleta.
Kon kini mahimo man gyong dakong industriya, dili gyod lisod pangitaon ang tinubdan sa batakang raw materials nga mao ang kawayan. Ug mahimo pa gani kining tinubdan sa dugang income alang sa atong banggiitang mga craftsman ug makahatag kinig dakong papel sa atong pagtubo isip nasod. Gawas pa, makademocratized kini sa industriya sa paggama og bisikleta kay ang teknolohiya mahimo ra mang makat-onan niadtong ordinaryong mga tawo nga walay ikasarang pagtukod og dagkong gam-anan sa bisikleta. Mahimo ra kaayo kining himoong cottage industry nga anha lang himoon sa nataran sa kabalayan.
Ug naa bay lungsod dinhi sa Pilipinas nga walay mingtubo nga kawayanan? Kining tanoma sabog natong makita sa daplin sa uma, tampi sa sapa o suba (himoong hiktanan sa ipatuna sa kabaw), o bisan sa mga luna nga gibiyaan na— kining kawayan motubo rag iya nga dili na kinahanglan atimanon. Aduna na ganiy mga dapit kansang atraksiyon mao ang lasang sa kawayan. Busa makaingon ta nga kon sundogon kining maong teknolohiya sa ubang dapit, wala gyod tay nakitang kalisod. Kon abtik ang mga ahensiya sa kagamhanan, mahimo kaayo silang magpahigayon og mga bansay-bansay sa atong mga craftsman aron mugnaon ang panukdanan o standards sa industriya aron sab magpabilin ang integridad sa disiplina ug motubo kini dili lang ingon nga kalingawan kondili isip usa ka dako ka natad.
Kon molapad na kining maong industriya, wala na tay makitang bata nga magbaktas paingon sa eskuylahan. Kon taliabot na ang klase, yano ra ang buhaton sa amahan: magbatas rag kawayan nga ang kadagkoon sa bulos segun sa panginahanglan sa diing parte sa bisikleta, himoan og bisikleta ang iyang anak nga mosugoray nag pas-an sa tahas sa edukasyon. Dili na siya kinahanglan mangutang pa kay naay daghang kawayan sa utlanan sa iyang uma. Ug wala na unya kitay makitang bata nga magkadusingot paglakaw og pila ka kilometro aron lang makaeskuyla.
Ang mga turista sa Intramuros maoy sagad tiggamitan niining bisikletang kawayan. Lingaw kaayo silang magbanyak-banyak sa bisikleta nga nahingag kaayong mosukod sa kalig-on niining imbentong Pilipinhon. Dagko sad bayag bayanan ning mga langyaw pero wala pa man koy nakita nga bisikletang kawayan nga nabali o kaha nabungkag o natursi kay wala kadaog sa iyang karga, puyra buyag. Wala sad koy nakitang turista nga napangos. Nagpasabot nga lig-on kaayong pagkatrabaho ning mga bambike
( bamboo bike) ug kasaligan gyod sa padigog padunot nga kamas. Ug labaw sa tanan, luwas rang sakyan sa tanan kay wala may tataw nga depekto sa paglalang. Abi man god sa uban og kining maong mga bisikleta sama lag dekorasyon nga gihimo lang atraksiyon sa mata ug dili gyod magamit sama sa normal nga bisikleta. Makita man sad gyod ang pinong detalye nga tatawng gama gayod sa usa ka master craftsman— butang nga ikapasigarbo gyod sa kamot nga Pilipinhon.
Ang bisikletang kawayan, kawayan gayod ang tibuok motif sa bisikleta ug ang gomang ligid, yantas, rayos, kadena, o mga bearing na lang gyod ang maingon tang dili organiko. Ang mga main parts niini, gama gayod sa lunsayng kawayan. Aduna man goy nagtuo nga dekorasyon lang ang kawayan kay unsaon man kuno pagsumpay sa kawayan nga dili man kini ma- welding. Apan kon giunsa kini sa mga craftsman, kana maoy nakapatalagsaon. Ang batalya mismo sa bisikleta (nga maoy modawat sa kinadak-ang tipik sa gibug-aton sa mosakay) gama sa pinaguwang ug guoron nga parte sa kawayan.
Ug dili ba talagsaon sab kaayo ang personalidad nga imong mabatnan kon ang gisakyan nimong bisikleta dili sama sa naandan? Labing seguro, ang bisikletang kawayan mamahimong conversation piece kon asa man nimo kini dad-a. Mas mamatikdan kini kay sa tradisyonal nga bisikleta bisan pag pilay kantidad niana, di ba?
Sa sunod higayon nga mosuroy kag Intramuros sa Manila, suwayi og sakay ang bisikletang kawayan og probahi sa imong kaugalingon aron ikaw mismo ang mopamatuod nga dili hinuwab kining akong giingon. Ug hunahunaa na lang, ang pagpili niining bisikletang kawayan maoy pagpili sa kaugmaon sa imong mga anak. —
Kinsay magtuo nga ang kawayan nga usahay himoon ra man gani natong pakatayan sa sikwa, magamit diay isip materyal sa paggama og bisikleta? Sa tinuod lang, lisod baya gyong katuohan sanglit ang bisikleta usa ka sakyanan nga nagkinahanglan og malig- on nga mga dapat.