Bagani Tagna Ang sa mga

17. Balay Kalipay Nobela ni Anijun Mudan-udan

UNSANG mananapa kana?” pangutana ni Dayangdayang Manganingga sa iyang paggula sa langob. Mao pay iyang pagbangon niadtong tungora. Ikatulong buntag na sukad sila miabot sa maong langob. Kauban niyang nagtindog sa baba sa langob si Laga Pigsayu nga malipayong nagtan-aw kang Robert Makaindan nga nagbansay-bansay sa pagsakay sa usa ka pak-an nga mananap.

“Mao na ang kalasungay,” tubag ni Laga Pigsayu. “Kon masayran sa dagkong mga banay sa kontinente nga adunay kalasungay dinhing dapita….”

Panghupaw ray gisumpay ni Laga Pigsayu sa iyang mga pulong. Nasayod siya nga malagmit dakong gubat ang mahitabo kon masayran sa dagkong mga banay sa tulo ka kontinente nga adunay kalasungay sa Isla Kidampiyas. Ug labaw nga magkagubot kon ilang masayran nga adunay mga kilab-banglus. Walay hanaw ang mga taga Kidampiyas nga ang batong kristal sa agtang sa kilabbanglus maoy labing mahinungdanon nga sangkap sa paghimo og mga hinagiban nga mohatag og gahom sa mogamit niini aron makontrol ang kilat.

“Saliyaw, naa unta koy ihangyo ninyo,” seryoso ang nawong ni Dayangdayang Manganingga. Gikulbaan siya sa dihang nadungog ang mga pulong ni Laga Pigsayu. Nasayod siya nga magubot gyod og ayo ang Isla Kidampiyas kon mogawas ang maong balita.

“Ha-ha-ha. Ayawg kabalaka. Nasayod ko unsay anaa sa imong hunahuna,” tubag ni Laga Pigsayu. “Wala kay angay kabalak-an. Gawas nimo, walay laing masayod niini. Ikaw ang kinahanglan manumpa nga wala kay sultihang si bisan kinsa bahin niining mga butanga.”

“Hmmm. Akong ipanumpa nga walay laing masayod bahin sa tanang butang nga akong nakita ug nasayran dinhi. Kon ako kining supakon, maigo unya ko og siyam ka kilat,” panumpa ni Dayangdayang Manganingga. Human kadto, nadungog ang usa ka dalugdog timailhan nga gidungog ang panumpa sa dalaga.

“Maayo kon mao,” matod ni Laga Pigsayu. “Tuod diay, aron dili ka maglisod sa pakigharong sa katigulangan sa inyong banay, puyde nimo ingnon nga imong kaila ang usa ka prinsesa nga bagani sa usa ka dakong banay sa kontinente. Kon mangutana sila kon kinsa ug kon haing kontinente, ingna lang nga wala ka hatagig pagtugot nga isulti kini.”

“Daghan kaayong salamat,” matod ni Dayangdayang Manganingga. “Tuod diay, unsaon man natog dala tanan ang atong mga nadakpan nga mananap?”

“Ayawg kabalaka ana,” tubag ni Laga Pigsayu. “Si Abang ray mahibalo kon unsay buhaton.” Gikapayan dayon niya ang lalaki. “Mamahaw na ta, Abang!”

“Abang, gibuhian ra nimo tong mga kilab-banglus ug kalasungay? Dili kaha to mangikyas?” dako ang kahibulong ni Dayangdayang Manganingga.

“Ha-ha-ha. Dili man sab nato na puyde dad-on sa banuwa,” matod ni Robert Makaindan nga nagtakuban isip usa ka hamtong nga lalaki. “Dinhi ra man sab na sila magtuyok-tuyok. Ayawg kabalaka kay gituyo nako na silang buhian aron moanhi pa ang uban ana nila. Kon suwertehon unya ta, mogahin kog usa ka kalasungay alang nimo.”

“Hmmm,” mao ra kadtoy nasulti sa dalaga nga klaro kaayo nga milingin ang mga mata.

“Unya ako diay, Abang, walay ako?” pangutana ni Laga Pigsayu.

“Wala god tawon. Magkapoy-kapoy ba diay kog bansay adtong usa ganina kon dili to para nimo?” tubag ni Robert Makaindan.

“Tinuod na, Abang?” pangutana ni Laga Pigsayu nga nalipay kaayo.

“Kanus-a pa ko wala mosulti og tinuod?” matod ni Robert Makaindan.

Mipahiyom si Laga Pigsayu. Nasayod siya nga wala magtiawtiaw ang lalaki. Apan nasayod sab siya nga ang iyang kaatubang dili mao ang tinuod nga pagka tawo sa lalaki. Apan bisan pa niini, nalipay gihapon siya kay gigahin diay sa lalaki alang kaniya ang usa ka kalasungay. Kadto usa ka espesyal nga gasa tungod kay bisan sa kontinente, maihap ra sa mga tudlo sa kamot kon pila ka tawo ang nakapanag-iya og kalasungay.

Human ang ilang pamahaw, naghimo dayon si Robert Makaindan og usa ka dakong talad kilid sa usa ka tubod mga pito ka dupa gikan sa baba sa langob. Gimandoan dayon niya ang duha ka babaye kon unsay ilang buhaton. Wala dayon siya maglangan. Iyang gipangkarne ang mga mananap nga ilang nadakpan. Gipangsulod dayon nila ang mga karne sa dagkong sugong sa kawayan nga giandam sa lalaki. Gilain-lain nila kadto sumala sa matag klase sa mananap. Ingon usab niadto ang gihimo nila sa dugo ug mga panit sa maong mga mananap.

“Unsa pa may pulos anang dugo, Saliyaw?” pangutana sa dalaga. “Basin dili pa ta makaabot sa Liwaraan madaot na man na.”

“Ayawg kabalaka ana,” tubag ni Laga Pigsayu. “Si Abang ray mahibalo.”

Niadtong tungora lamang mitatak sa hunahuna ni Dayangdayang Manganingga nga ang tanang butang isalig ni Saliyaw kang Abang. Mao kadto nga mihilom na lamang siya ug gipanid-an ang mga lihok sa tawo nga nailhan niya isip si Abang. Ug sa dihang iya kadtong gihimo, natingala siya kay maorag adunay pamilyar kaniya sa maong tawo apan dili niya masulti kon unsa.

“Abang, mahurot kaha ni natog baligya sa Liwaraan?” pangutana ni Laga Pigsayu.

“Aw, tan-awon lang nato,” tubag sa lalaki nga mao pay pagkahuman sa paggutad. Iya dayong gipangpaslakan og mga dahon sa usa ka kahoy ang mga baba sa mga sugong. Humot kaayo ang maong mga dahon ug bugnaw kaayo. Sa kabugnaw niini, maminhod ang imong mga kamot kon gunitan nimo kini og dugay-dugay. Pinaagi sa maong mga dahon, mopabilin ang kalabas sa karne sulod sa sugong. Sumala sa impormasyon nga gisulat

Hangtod asa kutob ang pagtakoban ni Robert Makaindan niining nahiabot na sila sa Liwaraan? Unsay sangpotanan niining tanan?

sulod sa mapa, kadtong kahoya ginganlan og matinoayon.

“Hiposa na ang inyong mga gamit kay manglakaw na ta human nakog hipos niini,” matod ni Robert Makaindan nga misugod nag panulod sa mga sugong ngadto sa iyang gamhanang kamuyot.

“Unsang matanga sa kamuyot kana?” mao kadtoy pangutana ni Dayangdayang Manganingga sa iyang hunahuna sa dihang nakita nga yano ra nga gipanulod sa lalaki ang daghang sugong. “Daghan gyod diay ang katingalahang butang dinhi sa kalibotan.” Misulod dayon sa hunahuna sa dalaga ang usa ka dangaw kuwadrado nga panit nga anaa sa iyang kamuyot.

Gabii na sa dihang nakabalik sila sa lugar diin nagbarog ang ilang tolda. Nagdali dayon sa paghikay si Robert Makaindan alang sa ilang panihapon. Human sila makahigop og init nga sabaw sa linat-an nga karne sa usa nga upat ang mata, maorag naibanan ang ilang kakapoy.

“Hala, pahulay na mo kay ugma manglakaw na ta padulong sa Liwaraan,” matod ni Robert Makaindan.

Sa dihang namahulay na ang iyang mga kauban, misulod dayon si Robert Makaindan sa iyang galamhan. Iya dayong gipangita ang kutay sa iyang hunahuna nga sumpay sa hunahuna ni Balagon. Mao kadto ang una nga higayon nga iyang sulayan ang pagpakigsulti pinaagi sa hunahuna.

“Balagon,” matod ni Robert Makaindan.

“Agalon!” tubag sa nakuratan nga si Balagon nga niadtong tungora nagtindog sa atop sa Balay Kalipay samtang naniid sa palibot. Nakurat gyod si Balagon tungod kay nasayod siya nga ang iyang agalon misulti sulod sa iyang hunahuna.

“Maayo kay madungog ko nimo,” matod ni Robert

Makaindan. “Unsa na may balita diha?”

“Agalon, maayo ang dagan sa atong gitukod nga balaykalingawan,” tubag ni Balagon. “Ubay-ubay na ang impormasyon nga atong natigom. Ikaw na unyay mahibalo nga motimbangtimbang kon unsay pulos niini.”

“Maayo. Maayo kon mao,” matod ni Robert Makaindan. “Tuod diay, unsay kahimtang sa pagsulod sa banuwa?”

“Lisod lagi ang pagsulod, Agalon. Tagsa-tagsa gyod nga susihon sa mga bantay. Nakadawat kog taho nga gibayran sa banay Kapinonan ang kapitan sa mga bantay aron mahibaw-an kon mosulod si Dayangdayang Manganingga dinhi sa banuwa. Nabalaka ang banay Kapinonan kay walay balita gikan ni Bantugan Kapinonan. Ang ila rang natino nga milampos ang banhig batok sa mga Binuklasan,” matod ni Balagon.

“Unya kamo, walay nakamatikod ninyo?” pangutana ni Robert Makaindan.

“Agalon, naatol ang among pagsulod nga ang dako-dako sa mga bantay sa ganghaan akong suod nga higala. Sinaligan siya sa kapitan sa mga bantay. Mao nga giwitikan to nako siyag napulo ka sensilyong bulawan aron dali mi makasulod,” tubag ni Balagon. “Ug sumala sa daan nimong mando, ang ako rang gisulti nga sinaligan ko sa agalon sa walog Kidagsangan.”

“Hmmm. Maayo. Tuod diay, unsay balita sa pito nga imong kauban?” pangutana na sab ni Robert Makaindan.

“Agalon, maayo ang dagan sa ilang pagtukod og bag-ong mga base sa pagpaniid. Nakagunit na silag mga tawo nga maoy atong mga espiya sa dagkong banay dinhi sa banuwa,” tubag ni Balagon.

“Maayo. Padayon lang mo sa trabaho,” matod ni Robert Makaindan. “Andami diay kog lugar diha. Kanang naay tulo ka lawak ug kaugalingong tugkaran. Naa koy kauban nga duha ka babaye. Moabot mi diha nga sama sa kasagaran nga kliyente. Malagmit moabot mi mga napulo ka adlaw gikan ugma. Mao nga kinahanglan ikaw ang tigdawat sa mga kliyente sa maong adlaw. Tuod diay, mao ni ang akong panagway karon.”

“Akoy mahibalo, Agalon,” matod ni Balagon. Misulod dayon sa iyang hunahuna ang kasamtangang panagway ni Robert Makaindan. “Tuod diay, Agalon, dako ang atong gasto sa pagkaon dinhi. Mahal kaayo ang mga karne nga baligya dinhi. Nakahunahuna ko nga manuhol tag mangangaso.”

“Mao ba? Aw, antos lang sa diha. Akoy mahibalo anang suliran sa karne. Isibya nang daan nga napulo ka adlaw gikan ugma, mobaligya tag lamian nga mga sud-an,” matod ni Robert Makaindan.

“Agalon, kon mangutana sila kon unsang karneha, unsay akong itubag?” pangutana ni Balagon.

“Ingna lang nga naay baboy-ihalas nga tulo ang mata, usa nga upat ang mata, ug aliwas nga adunay sungay,” matod ni Robert Makaindan.

“Matuman, Agalon,” tubag ni Balagon. Naningkamot siya nga pakalmahon ang iyang kaugalingon. Nasayod siya nga kon mokatag ang maong balita, segurado nga daghan ang modugok sa Balay Kalipay. Apan nahibulong siya kon asa manguha niadto ang ilang agalon.

“Basta motuman ra ko kon unsay sugo kanako,” matod niya sa kaugalingon. ***

BUNTAG sayo sa ikanapulo ka adlaw human sila mogikan sa baga nga lasang, nakaabot na sa ganghaan sa Liwaraan ang grupo ni Robert Makaindan. Naghulat na didto si Balagon nga daan nang nasayod sa pag-abot sa iyang agalon. Mao kadto nga daan na niyang gibayran ang mga bantay aron walay daghang langas ang pagsulod sa grupo sa iyang agalon. Tuod man, wala na gani sila sukit-sukita sa mga bantay.

“Maayong pag-abot sa Liwaraan,” timbaya ni Balagon sa iyang agalon. Daan na silang nagsabot nga magpakaaron-ingnon si Robert Makaindan nga usa ka negosyante nga moestar sa Balay Kalipay.

“Mmm,” miyango lamang si Robert Makaindan.

Pipila lang ka gutlo, mihunong sa ilang atubangan ang usa ka bag-ong karwahe. Giguyod kini sa duha ka itom nga kabayo. Sa atop sa maong karwahe nagtindog ang usa ka gamayng bandila diin napatik ang selyo sa Balay Kalipay. Nahimuot si Robert Makaindan sa dihang nakita kadto. Nanakay dayon sila ug mingbiya padulong sa Balay Kalipay.

Luag ang dalan padulong sa Balay Kalipay. Sa dili pa moabot sa dakong ganghaan niini, mamatikdan sa isigkadaplin sa dalan ang naglinya nga mga punoan sa kahoy nga banaba nga gidayandayanan og daghang bulak niadtong tungora. Pag-abot sa dakong ganghaan, nakita nila ni Robert Makaindan ang tagpito ka bantay sa matag kilid sa dalan. Samtang sa ibabaw sa ganghaan aduna usay pito ka bantay. Dali rang makit-an nga ang tibuok palibot sa Balay Kalipay gipalibotan sa habog nga paril nga ginama sa gikamadang mga bato. Usa ka dupa ang gilapdon sa maong paril ug tulo ka dupa ang gitas-on.

Pagsulod sa ganghaan maoy mosugat sa panan-aw ang hamugaway ug luag nga erya sa Balay Kalipay. Mga kalim-an ka dupa gikan sa dakong ganghaan nahimutang ang dakong balaynegosyo sa Balay Kalipay diin nahimutang usab ang kan-anan ug balay-kalingawan.

“Maayong pag-abot sa Balay Kalipay,” matod pa sa maanyag nga babaye nga tigdumala sa Balay Kalipay nga misugat kanila pagsulod sa dakong balay-negosyo. “Panglingkod sa mo.” Gihanay dayon niini sa gamayng talad ang upat ka tasa nga iya dayong tagsa-tagsang gisudlan og ininit gikan sa takuri. Nangalimyon ang kahumot sa maong ilimnon.

“Manginom ta ninyo. Gikan ni sa linaga nga dahon ug bulak sa kinaragom,” matod sa babayeng tagdumala. “Tuod diay, ako si Maganding ang tagdumala sa Balay Kalipay. Unsay akong ikaalagad kaninyo?”

Wala masayod si Maganding kon kinsa ang miabot nga

kliyente. Apan nasayod kini nga importante ang maong mga tawo tungod kay mismo ang ilang dako-dako nga si Balagon ang misugat niini sa ganghaan sa Liwaraan. Daan na siyang gipahibalo ni Balagon nga adunay halangdon nga kliyente nga moabot. Nakurat pa gani siya kay gimandoan siya sa dako-dako nga ang kinamaayohan nila nga balay ang iandam alang sa maong kliyente.

“Maanyag ang panagway. Maorag lawom nga atabay ang tin-aw nga mga mata. Kulot ang buhok. Hamis ang itomon nga pamanit. Sakto ra ang katas-on. Tingali mga katloan ug lima ka tuig ang panuigon. Pormal ang panulti ug panglihok,” mao kadtoy misulod sa hunahuna ni Robert Makaindan sa dihang nahimamat ang babayeng tagdumala. Sa laing bahin, natingala siya sa dihang nakamatikod siya sa kadiyot nga pagkasorpresa sa mga mata ni Dayangdayang Manganingga. Kadiyot ra kaayo kadto apan wala kadto makaikyas sa panan-aw ni Robert Makaindan. “Kaila ba niya kining bayhana?”

“Kinahanglan namo og hamugaway nga balay nga adunay tulo ngadto sa upat ka lawak,” matod pa ni Robert Makaindan.

“Walay problema kon mao. Naa miy balay nga sakto gyod alang ninyo,” matod pa ni Maganding. “Tuod diay, unsay ngalan nga akong isulat sa among talaan?”

“Isulat lang diha ang akong ngalan, Abang Manlumigto,” matod ni Robert Makaindan. “Kining akong kauban si Saliyaw ug si Salay.” Mingpahiyom lamang ang duha ka babaye nga kauban niya. Daan na silang nagsabot sa mga ngalan nga ilang dad-on. Sa kabahin ni Dayangdayang Manganingga, nasayod siya nga kinahanglan kini aron nga dili masayran sa banay Kapinonan ug sa mga maluibon sa banay Binuklasan ang iyang pagbalik sa Liwaraan.

“Kon mao, adto na ta aron makapahulay dayon mo,” matod pa ni Maganding. Nanggawas dayon sila sa maong balay-negosyo. “Ako nay mohatod nila,” matod pa ni Balagon.

Nanakay dayon silag balik sa karwahe nga misubay dayon sa usa ka dalan nga padulong sa kinatung-an nga bahin sa erya sa Balay Kalipay.

“Mga taga kontinente?” mao kadtoy misulod sa hunahuna ni Maganding. Nakamatikod siya nga lahi ang linihokan sa maong mga tawo. Labaw pa siyang natahap tungod kay tataw nga dako ang pagtahod ni Balagon sa maong mga tawo ilabi na sa tawong ginganlag Abang Manlumigto. Apan nasayod siya nga kinahanglan lamang niya himoon ang iyang buluhaton. Dili na siya kinahanglan manginlabot pa sa ubang mga butang.

“Pasayloa ako ninyo, Dayangdayang Manganingga ug Dayangdayang Pinaiyak. Igo ra ko sa pagsalbar sa akong kaugalingon,” matod pa ni Maganding sa iyang kaugalingon. Nahinumdom pa siya sa adlaw nga gigukod sila sa mga sakop ni Imbayaw, ang sinagop sa banay Binuklasan nga mao ray miunayg patay sa iyang mga kabanay aron siya ang mamahimong agalon sa tibuok banay. Mao-maong ginhawa niya aron makaikyas siya ug si Dayangdayang Pinaiyak. Apan siya napakyas hinungdan nga nabihag ang dalaga ug siya nga tigbantay hapit-hapit gyod makabsi sa kinabuhi. Sa dihang mibalik na ang iyang panimuot, siya naghigda na daplin sa suba sa Kilablab. Ug naatolan sab nga niadtong tungora miabot ang grupo ni Balagon nga padulong sa Liwaraan. Mao kadto nga siya naluwas. Ug sa dihang gitanyagan siya ni Balagon nga mamahimong tagdumala sa Balay Kalipay, wala gyod siya mobalibad kay nasayod siya nga pinaagi niini makabaton siyag kahigayonan nga panimaslan ang traydor nga si Imbayaw.

Sa laing bahin, daghang pangutana ang mingsulod sa hunahuna ni Dayangdayang Manganingga. Nasayod siya nga ang babayeng tagdumala nga nagpaila sa ngalan nga Maganding mao ang tagbantay sa iyang manghod nga si Dayangdayang Pinaiyak. Gikulbaan siya. Apan sa laing bahin nakabaton siyag paglaom nga matultolan dayon kon hain ang iyang manghod.

“Nia na ta,” matod ni Balagon sa dihang nakaabot sila sa usa ka gamayng ganghaan.

Nanganaog dayon sila ug mingsulod sa gamayng ganghaan. Maoy mingsugat sa ilang panan-aw ang hardin diin nagiyahayg halad sa langit sa ilang kaanyag ug kamabulokon ang kabulakan samtang maorag nagpaso-paso sa hangin ang lainlaing alibangbang.

Pag-abot nila sa tugkaran, nakurat na lamang ang duha ka babaye sa dihang kalit ra nga nangabot ang pito ka lalaki nga nanagmaskara ug nanindog luyo ni Balagon. Labaw pa silang nakurat sa dihang nagdungan silag pangluhod ug pangyukbo sa atubangan ni Robert Makaindan kauban si Balagon.

“Agalon, maayong pag-abot,” matod pa ni Balagon. “Andam kaming tanan sa imong mga mando.”

“Salamat sa pag-abiabi,” matod ni Robert Makaindan nga adunay pahiyom. “Nalipay ko sa inyong agi. Sa pagkakaron, padayon lang mo sa inyong mga buluhaton. Ipatawag ra unya mo nako pag-abot sa tukmang takna.”

Maorag minghayag ang mga mata sa mga bagani sa dihang nadungog kadto. Nasayod sila nga adunay dakong tumong ang ilang agalon kon nganong misulod kini sa Liwaraan. Alang kanila, dakong kahigayonan ang ilang pagkahimong sakop sa tawong nailhan nila sa ngalan nga Layok Mambunsudan.

“Tuod diay, nia ra ang karne nga inyong gikinahanglan,” matod pa ni Robert Makaindan dayong panguha gikan sa iyang gamhanang kamuyot ang daghang dagkong sugong nga puno og karne. Gianam kadto og hakot sa iyang mga sakop ug gipangarga sa mga karwahe nga ilang dala.

Human kadto, mibiya na ang grupo ni Balagon. Samtang ang duha ka babaye dungan nga mingtan-aw sa lalaki. Dako kaayo ang ilang katingala. Kinsa gyod diay kaha si Abang? Ngano mang iyang mga sakop ang mga sakop sa Balay Kalipay?

(PADAYONON)

Gipangsulod dayon nila ang mga karne sa dagkong sugong sa kawayan nga giandam sa lalaki...