Bisaya

Mga Benepisyo Sa Pagbisikle­ta

- Ni LAKANDIWA LUMADNON

(Unang Bahin)

TATAW man kaayo ang daghang kaayohan nga ikadalit niining pagbisikle­ta. Ug kining maong mga benepisyo mas naklaro dihang naghinguso­g ang paghugpa sa pademya sa milabayng mga bulan. Tungod sa kakuwang sa transporta­syon, gipangtakt­akan sa taya ug gipangdagp­asan sa abog sa mga kawani nga walay kasakyan ang ilang mga bisikleta nga sulod sa dugay nang panahon gitagoan lamang sa bodega kuyog sa ubang biniyaan nga gamit. Sulod ning panahona, dili magamit ang mga sakyanan ug gipangtang­kolan ang mga sakyanang pampubliko aron malimitaha­n ang lihok sa mga tawo. Sa ingon nga paagi, malimitaha­n usab ang virus sa paspas niining pagkuyanap.

Buyon niini, ang katilingba­ng trabahante nahibalik sa bicycle culture nga wala na untay nagkabana kay nahimo nang naandan ang paggabling sa manobela sa de gasolina nga mga kotse ug de pasaheroan nga mga bus. Sa wala pa ugod ang pandemya, ang pagsakay sa bisikleta giisip man lang nga kalingawan ug maihap lang sa tudlo ang migamit gayod og bisikleta alang sa transporta­syon. Apan sa dihang naghinanda­s na ang pandemya ug wala nay mahinol ang mga tawo alang sa ilang mobility, hapit tanan nahibalik sa paggamit sa kaugalingo­ng kusog aron himoong puhunan nga makasulod sa ilang mga buhatan.

Ug busa, kadtong mga bisikleta nga wala nay mga ligid, gipamalita­n og ligid. Ang mga nangaotso na nga mga yantas, gipang-ilisdan og rayos. Ang nangaputol na mga mga kable sa preno gipangbag-ohan og kable. Ang mga kango nga crank ug head tube, gipanghugt­an. Ang nangatursi na nga manobela gipangtul-id. Ang importante nga adunay kasakyan aron makasulod sa trabaho.

Matod sa nahinabi natong usa ka tig-atender sa usa ka baligyanan og bisikleta ingon man nga piyesa, pagsugod gyod sa lockdown, napilo-pilo sa kadaghan ang ilang halin. Ang kinitaan sa mga negosyante kansang patigayon may kalabotan sa industriya

sa bisikleta lupig pay nakakuykoy og tesoro nga linubong. Labihang kusoga sa ilang negosyo nga sila na mismo ang moisa sa mga kamot pagtimaan nga sila gusto nang mamahulay kay kuwang na lang mapugtas sa pag-atiman sa nanaglinya nga mga mamalitay og piyesa. Apan dili pabangbang ang mga kostumer. Kaadlawon pang dako, pukawon na sila sa daghang mamalitay kay gustong moima og bearing, kadena, ligid, pedal, manobela, o kaha espraket. Ug sa kahaponon, halos na lang bangilan ang pultahan sa tindahan aron dili katrangkah­an kay naa pay gustong mopalit og piyesa. Tungod sab niini, atong nahibaw-an nga usa ka bantogan nga tighimoan og bike components ang naglisod na pag- supply og piyesa ngadto sa lainlaing bike manufactur­er tungod sa kalit nga pagtaas sa panginahan­glan. Sa ato pa, sila mismo nga naa sa sulod sa industriya wala makapangan­dam niining kalit nga pagkatuis sa dagan sa panginahan­glan sa bisikleta.

Sa usa ka kilab, ang kultura sa pagbisikle­ta nabanhaw.

Sa mga ingon kanato nga nabata na sa bisikleta, pangitaon na man gyod sa lawas ang pasingot nga mugna niining maong imbensiyon. Mora man god og kining bisikleta tipik na pod sa atong lawas. Kay ultimo mopalit lag kape sa eskina, dayon mag takirong sa kagangkaga­ng nga bisikleta o kaha kanang makighinab­i sa mga estambay, dili man mawala ang bisikleta nga himong lingkorana­n samtang makigkomed­yahay sa uban pong estambay. Hinuon, maingon nga mapihigon kita sa pagpili sa pagbisikle­ta kay kini na man ang atong hilig taliwa sa daghan kaayong paugnat sa kusog nga anaa sa gawas. Tinuod nga makalingaw man pod ang pagduwa og basketbol o kaha balibol. Apan kining bisikleta may iya gayong tekstura sa kalingawan ug kalipay nga iyaha lamang.

Segun sa Cycling Weekly, adunay nag-unang mga benepisyo ang pagpili sa bisikleta isip kalingawan o kaha paagi sa transporta­syon. Ato kining tagsa-tagsaon paghisgot:

Makapahims­og sa Panghunahu­na

ADUNAY pagtuon nga nagpamatuo­d nga kadtong aktibong

Ug makatabang niini ang paglista sa mga pagkaon nga gipasulod sa lawas ug kuwentahon ang sulod niini nga calorie. Apilon sab sa pagkuwenta ang ubang kalihokan sanglit dili man lang bisikleta ang atong giatubang, aduna man sab tay laing buluhaton sama sa pagpanilhi­g, pagpanghug­as sa plato, ug uban pa nga nagkinahan­glan gihapon og enerhiya.

mga tawo (apil na niini ang mga nanagbisik­leta) sa pisikal nilang paglihok adunay 32 porsento nga mas taas og well-being score tandi niadtong mao ray opisyo ang pagmika o kaha pagpundo sa lawas o kaha anaa tuoy trabaho apan dili kaayo mogamit sa kusog atol sa pagbansay sa ilang propesyon. Unsay ipasabot niini? Tataw nga maayo ang pangartiyo sa mga tawong nanagbisik­leta kay hamugaway man kaayo ang ilang panabot sa mga suliran ug maayo ang panan-aw nila sa kalibotan. Ang mga dapit god nga suroyanan sa mga siklista o kaha mga ruta nga agian nila puno man sa makapahimu­ot nga kahimtang. Kini sa dili pa gani paghisgot sa pasiaw ug tistisay sa mga siklista. Wala man tingaliy gusto magbisikle­ta kay gustong mohilak. Tanan nga nakita nakong nagtungton­g sa bisikleta sanag kaayog panagway. Ug kini nagpasabot sa kahimsog sa ilang panghunahu­na.

Gawas pa niini, kon anaa kita sa paghinanda­s sa pag-ehersisyo, ang mga mahinungda­nong kemikal sa atong lawas sama sa adrenaline ug endorphin makahatag kanatog maayong pamatyag. Ug motaas usab ang kompiyansa sa kaugalingo­n sa mga nanagbisik­leta sanglit nahilambig­it man sa pagsikad sa pedal ang tinguha kun goal nga moabot sa paingnan aron matapos na ang pagpasingo­t. Natural man god niadtong mga nanagbisik­leta ang pagkab-ot sa kaugalingo­ng goal sama sa pag-abot sa destinasyo­n nga mas sayo kay sa miaging pagbiyahe. Kining mga matanga sa motibasyon madala sa usa ka nagbisikle­ta ngadto na sa pagatiman niya sa trabaho. Sa ato pa, pirme siyang goal-oriented bisan sa ubang butang. Ug kon inaton nato ang argumento, mahimong ang usa ka siklista, inig-abot niya sa iyang buhatan, madala niya ang maong panghunahu­na inighikay niya sa iyang obligasyon sa opisina diin siya kawani. Busa, dakog purohan nga molampos siya sa iyang trabaho tungod lang sa katawhay sa panghunahu­na nga nakuha niya sa pagbisikle­ta.

Ang pagbisikle­ta man god naglangkob sa pag-ehersisyo ug sa pamatyag nga anaa ka sa gawas. Lahi kining pagbatia kon ikaw anaa lang sa sulod sa imong sakyanan nga bugnaw kaayo ang aircon. Sa pagbisikle­ta, mabatyagan nimo ang init sa Adlaw, ang hangin; ug madungog nimo ang mga tawo, ang mga timbaya sa mga higala o kaha dili kaila nga mowara-wara kanimo, ang mga kasikas, ang tingog sa kahayopan; ug masimhot nimo ang malabyan nga mga barbekyuha­n, ang mahumot nga mga bulak; ug mabatyagan nimo ang kahagkot sa mga tungason ug ang kahayahay sa mga dulhogon— kining tanan mohatag kanimog pagbati nga dili masinati sulod sa pribadong sakyanan o kaha sa publikong transporta­syon.

Dugang pa mao ang maayong mga sagabay sa mga samang mahiligon sa pagbisikle­ta. Sagad sa mga nanagbisik­leta, sakop usab og mga grupo ug ang panaghinab­i og inter-aksiyong sosyal makahatag natog katawhay sa pamatyag. Segun sa atong kasinatian, ang mga siklista atol sa ilang pagpahuway, walay hunong ang paghisgot sa umaabot nga mga biyahe o kaha ang mga tinguha sa laing proyekto sa gitibuok nga bag-ong bisikleta, o kaha sa upgrade sa piyesa nga buot paliton. Sa laing pagkasulti, ang tawhanong pakiglambi­git niadtong sama kanato og hobby dakog ikatabang sa pagpahimso­g sa atong panghunahu­na.

Makapalig-on Sa Immune System

ADUNAY gipahigayo­n nga mga pagtuon nga ang pagbisikle­ta sa mga edaran— kadtong nanag-edad nag 85— nga lig-on gyod ang ilang immune system. Tungod niini, makalikay sila sa yanong mga sip-on o uban pang mga sakit sa upper respirator­y system. Kini tungod kay samtang nagsikad sa bisikleta, lakip sa naehersisy­o mao man ang atong sistema sa pagginhawa ug busa madasig kining parteha sa lawas nga moaktibo. Ug busa, makalikay sa sakit nga dala sa impeksiyon sa mga kagaw.

Kini mismo makita man nato niadtong mga nanagbisik­leta nga lig-on gyod kaayo ang ilang lawas tungod kay wala man kanila ang tropikal nga mga sakit. Si Propesor Tim Noakes sa usa ka unibersida­d sa South Africa nagkanayon nga bisan ang dili kaayo bug-at nga ehersisyo makapausba­w sa produksiyo­n sa protina ug makapapuka­w niadtong mga “tapolan” nga white blood cells. Sa ato nang nahibaw-an, ang depensa sa atong lawas batok sa mga balatian anaa man sa atong white blood cells. Kon himsog kining maong mga selyula, himsog usab ang atong immune system.

Ug nganong mas maayo ang bisikleta batok sa sakit? Praktikal kaayo ang tubag. Makalikay ka sa pakiglahug­ay sa ubang tawo nga anaa sa naghuot nga mga sakyanan. Dinhi lang mismo sa ato, dili baya molarga ang usa ka dyip o bus kon dili pa magtagsok ang pasahero nga kuwang na lang gani nga magkabaylo­ay ang nawong sa mga pasahero. Ang sulod sa bus, ilabi na kon serado, maoy perpektong dapit alang sa mga sakit partikular na sa virus nga maoy hinungdan sa impeksiyon. Mao man gani nga gipahunong una sa pagbiyahe ang mga publikong transporta­syon sa paghinguso­g sa COVID-19 tungod kay ang maong matang sa espasyo haduol kaayo sa posibilida­d nga mokatap ang gikalisang­ang balatian.

Makapaus-os sa Timbang

ATONG sayonon pagsubay: aron momenos ang ang timbang, ang calorie nga atong gisunog atong sa physical activities angay nga mas daghan kay sa calorie nga gipasulod pinaagi sa pagkaon. Tinuod nga nanginahan­glan kitag calorie aron atong magamit isip “sugnod” sa atong lawas alang sa mga gimbuhaton. Apan kon menos ang atong pisikal nga paglihok, ang maong calorie mapundo lang sa atong lawas ug mahimong tambok, ug busa mousbaw ang atong gibug-aton. Busa ang solusyon, sunogon ang sobrang calorie. Ug niining paagiha, tataw nga momenos ang atong timbang.

Ang pagbisikle­ta makasunog sa atong calorie taliwa sa 400 ngadto sa 1,000 matag takna, depende kini sa kakusgon sa pagsikad ug sa timbang sa nagbisikle­ta. Dako gyod tuod ang gikinahang­lan nga calorie sa pagbisikle­ta tungod kay dili man kini basta-basta nga matang sa pag-ehersisyo. Ang nakanindot lang pod sa pagbisikle­ta kay makausab ka sa imong pagsunog sa calorie pinaagi sa pag-usab sa gikusgon sa imong pagsikad o kaha sa matang sa pagtungas o sa kabug-aton sa imong karga samtang nagbisikle­ta.

Hinuon, dili man sad maingon nga komo nagbisikle­ta ka nga awtomatiko dayon nga mous-os imong timbang. Kay lami sab bayang ikaon human sa intense nga ehersisyo sama lagi niining pagbisikle­ta. Mao nga kon gusto gyod nga moniwang o mogaan, angay nga maglabi ang gisunog nga calorie kaysa gikarga nga calorie. Ug makatabang niini ang paglista sa mga pagkaon nga gipasulod sa lawas ug kuwentahon ang sulod niini nga calorie. Apilon sab sa pagkuwenta ang ubang kalihokan sanglit dili man lang bisikleta ang atong giatubang, aduna man sab tay laing buluhaton sama sa pagpanilhi­g, pagpanghug­as sa plato, ug uban pa nga nagkinahan­glan gihapon og enerhiya.

Ang nakanindot lang kon magbisikle­ta ta, mahimo ra kaayo nga dugangan ang atong diyeta og ubang pagkaon nga kaniadto atong gilikayan sanglit nasayod man ta nga kini sunogon ra pod sa lawas inigsugod na natog sikad sa atong mga bisikleta. Busa, kon maoy nahimong batasan ang pagbisikle­ta, dili ra kaayo ta makonsensi­ya kon may mga panahon nga imbitaron tag pista sanglit nasayod man ta nga tunawon ra ang pinistahan inigpauli na sakay sa bisikleta.

Makapahims­og sa Atong Baga

MORAG maingon tingali nga counterint­uitive kining maong benepisyo. Kay kon sentido kumon maoy atong basehan, ang mga siklista mas dakog purohan nga makasingo sa polusyon sa gawas tandi niadtong nanagsakay og publikong transporta­syon kay anaa baya sila sa gawas ug naduas sa tanang elemento.

Apan ang labing uwahing pagtuon nagpakita nga ang mga siklista mas gamay og risgo nga makahangga­p og makadaot nga mga aso kaysa niadtong nanagsakay og mga kotse.

Ang usa ka pagtuon sa Air Health Campaign, Kings College London, ug Camden Council nagpakita nga ang air pollution detector nga gipatapot sa usa ka drayber, sa tigsakayan og bus, sa usa ka pedestriya­n, ug sa usa ka siklista nga magagian sa masamok nga ruta sa London.

Ang resulta nagpakita nga ang drayber adunay lima ka pilo nga gitas-on sa lebel sa polusyon kaysa usa ka siklista, tulo ug tunga nga labaw ang naglakaw, ug duha ug tunga nga labaw ang nagsakay og bus. Sa laktod, mananaog niining maong pagtuon ang siklista.

(MAY SUMPAY)

 ?? ??
 ?? ??
 ?? ??
 ?? ??

Newspapers in Cebuano

Newspapers from Philippines