Bagani Tagna Ang sa mga

M21. Ang Panagbikil sa Mga Babaiyon

AAYONG gabii, halangdong mga dinapit ug mga higala!” Maorag malumo nga bagting sa lingganay ang tingog sa maanyag nga babaye nga maoy tigdumala sa subastahan. “Ako si Mayagnaw. Ug sa ngalan sa Balay Bahandi, ako mapasalamaton sa inyong pag- apil karon.”

“Sa dili pa ta mopadayon, ako lamang ipahinumdom nga, sulod sa subastahan sa Balay Bahandi, ang kinatas- an mobingat maoy modaog. Walay pinugsanay dinhi. Seguroha lang nga aduna moy ikabuga kon mobingat unya mo sa presyo,” padayon nga pulong ni Mayagnaw nga misamot ang kaanyag sa gisul- ob niini nga pulang biste. Dili katuohan nga katloan ug lima ka tuig na ang panuigon niya tungod kay batan- on pa man kaayo ang malumo nga panagway niya.

“Ug aron dili ta malangan, akong itanyag kaninyo ang unang butang nga isubasta karon,” pulong ni Mayagnaw dayong senyas sa usa ka dalaga nga nagdala og usa ka kahon. Gibutang dayon sa dalaga ang maong kahon ibabaw sa lamesa ug giablihan dayon kini aron makita ang butang nga anaa sa sulod.

“Mga higala, usa kini ka karaang pinuti. Tunga sa dupa ang gitas- on. Tulo ka tudlo ang gilapdon. Hagkap ug dali ra kaayong ipanigbas. Ginama sa wala pa mailhi nga klase sa metal,” pulong ni Mayagnaw samtang giwara- wara niya ang maong pinuti aron ipakita ang kadali sa paggamit niini. “Nakuha kini sa usa ka mananagat gikan sa usa ka langob sa ilawom sa dagat. Apan walay bisan gamay nga timailhan sa taya mao nga tin- aw pa kaayo ang gikulit nga mga simbolo sa lawas niini. Matod pa sa among tigpanalsal og hinagiban, kining mga simboloha mohatag og gahom sa mogamit niining pinutia. Ang presyo niini magsugod sa napulo ka sensilyong bulawan ug ang kada dugang duha ka sensilyong bulawan.”

Maorag mihagtik sa dunggan sa mga manubastahay ang presyo sa pinuti. Kadto tungod kay duha ka sensilyong bulawan ra man ang balor sa kasagarang pinuti. Mao nga dakong butang alang kanila nga mahibaw- an nga 10 ka sensilyong bulawan ang kantidad sa maong pinuti. Apan bisan kon naglingo- lingo ang kadaghanan, aduna pa gihapoy mga tawo nga naninguha nga mapalit kadto.

“10 ka sensilyong bulawan,” matod pa sa tag- iya og tindahan sa panapton sa Liwaraan. Nahunahuna niya nga igasa kini sa iyang umagaron nga usa sa mga inilang bagani sa Liwaraan.

“12 ka sensilyong bulawan,” matod sa tag- iya og tindahan sa mga ilimnong makahubog. Nasabtan dayon sa kadaghanan nga buot niya kadtong ihatag sa iyang kamagulangang ulitawo nga sinaligang bagani sa gipolon sa banay Kapinonan. Mipahiyom ang gipolon sa banay Kapinonan sa dihang nadungog kadto.

“14 ka sensilyong bulawan,” matod ni Laga Yagtingon. “Unta ihatag ninyo nako ning higayona nga makabaton og maayong hinagiban. Ako mong pasalamatan sa ngalan sa banay Kapinonan.”

Naghinunghongay ang kadaghanan sa dihang nadungog

kadto. Tungod kay tataw kadto nga paghulga sa uban aron dili na nila palabwan ang presyo. Nasayod na ang kadaghanan sa kamaldita sa babaiyon ( prinsesa) sa banay Kapinonan.

“14 ka sensilyong bulawan. Aduna pa bay moapas?” pangutana ni Mayagnaw. Dili siya kontento sa maong presyo tungod kay ang iyang komisyon mag- agad man sa halin sa mga butang nga isubasta.

“16 ka sensilyong bulawan,” matod sa tingog sa usa ka dalaga. Siya mao ang babaiyon sa banay Binuklasan. Siya mao si Laga Mahubay— ang anak nga dalaga ni Imbayaw. “Mapasalamaton ang banay Binuklasan kon inyong ihatag kanako kining higayona.”

“18 ka sensilyong bulawan!” matod pa ni Laga Yagtingon nga nahagit.

“20 ka sensilyong bulawan!” tubag sab ni Laga Mahubay. Nabibo ang mga tawo sa dihang nadungog kadto.

Tungod kay tataw nga nagbikil ang gibantog nga magkaribal sa Liwaraan. Daan nang adunay panagbikil ang duha ka babaiyon. Wala pa mobalik sa kalinaw ang ginhawa sa mga tawo sa dihang nadungog ang tingog sa usa na sab ka babaye.

“30 ka sensilyong bulawan,” matod pa ni Laga Pigsayu. Ganina pa siya nakamatikod nga nagpunayg tutok si Balagon sa maong pinuti.

Nahilom ang tanan sa dihang nadungog ang bungat nga kantidad ni Laga Pigsayu. Kadto tungod kay dako kaayo ang bingat niini. Ug kon hunahunaon nga 2 ka sensilyong bulawan ra ang kasagarang pinuti, makuratan gyod ang kadaghanan sa maong bungat.

“30 ka sensilyong bulawan. Kinsa pay moapas?” matod pa ni Mayagnaw nga dili malilong ang kalipay. Apan human molabay ang pipila ka gutlo, wala nay miapas sa maong kantidad. Igo na lamang sa pagkagot sa ngipon sa kasuko ang mga maldita nga babaiyon sa mga banay Binuklasan ug banay Kapinonan.

“Tungod kay wala nay moapas, kining pinuti aduna nay

Nagpadayon ang subastahan uban sa adunahang mga banay. Kinsa kaha ang makadaog sa subastahan sa pagpanag- iya kang Dayangdayang Pinaiyak?

tag- iya. Salamat sa halangdong higala sa Balay Kalipay,” matod ni Mayagnaw. Gidala dayon sa usa ka dalaga ang kahon sa pinuti ngadto sa lawak nila ni Laga Pigsayu.

“30 ka sensilyong bulawan,” matod ni Laga Pigsayu.

“Ihapa palihog.”

“Daghang salamat,” matod pa sa dalaga nga sakop sa

Balay Bahandi human niyag ihap. Milakaw dayon kini balik ngadto sa entablado aron padayon nga motabang ni Mayagnaw.

“Balagon, dawata ang gasa sa imong agalon,” matod ni Laga Pigsayu.

“Ha?” Luyo sa taptap sa iyang nawong, namula ang mga aping ni Balagon. Dako ang iyang pagkasorpresa.

“Dawata dayon,” matod pa ni Maganding nga nalipay kaayo alang kang Balagon.

“Daghang salamat,” matod ni Balagon nga nagkatol- katol sa iyang ulo.

Samtang sa entablado, mipadayon na ang subastahan. Giablihan na sa dalagang katabang ni Mayagnaw ang ikaduhang kahon aron makita sa mga tawo ang sulod niadto. Naghinam- hinam na sila kon unsay sunod nga isubasta. Apan kadaghanan kanila nasayod nga maglisod silag apil tungod kay samtang magkadugay, magkaanam sab og kamahal ang mga butang nga isubasta. Kadto tungod kay sa Balay Bahandi, ang unang isubasta mao man ang mga barato nga mga butang.

“Halangdong mga dinapit ug mga higala, ang sunod nga butang sa atong subastahan mao kining usa ka karaang baugan sa pana. Kini usa ka kabilin sa usa ka banay sa mga bagani nga mibaligya niini sa dihang milalin sila sa kontinente sa Balabagan. Sulod sa dugay nga panahon nga pagtuon sa among mga tigpanalsal og hinagiban kon unsay gigamit sa paghimo niining baugan, wala gyod nila masayri kini. Ang ila rang maseguro mao ang kalig- on sa mga materyales niini ug ang katingalahan nga pagkagama niini. Kini tungod kay bisan pag unsa nimo ka butalo, kon kining baugana ang imong gamiton, kanunay gyod nga maigo ang imong puntingon.

Dili moubos sa usa ka gatos ka dupa ang gilay- on sa maabot niini sumala sa among pagsulay og gamit niini,” matod ni Mayagnaw. “Mga higala, ang atong presyo magsugod sa 20 ka sensilyong bulawan og ang kada dugang 5 ka sensilyong bulawan.”

“20 ka sensilyong bulawan,” dayong bungat sa usa sa mga banggiitang bagani sa Liwaraan. Siya mao ang sinaligan sa gipolon sa Liwaraan nga matod pa gikan sa banay Mambuaya.

“25 ka sensilyong bulawan,” matod pa ni Labi Mambulasang. “Interesado ko niining maong hinagiban.”

Kadiyot nga nahilom ang mga tawo. Kadto tungod kay nasayod sila nga ang tawong namulong mao ang pinasidunggang dinapit sa Balay Bahandi. Samtang si Mayagnaw mikunot ang agtang. Tungod kay daan na siyang gipasidan- an nga dili na palabwan ang presyo kon mobungat si Labi Mambulasang. Apan tungod kay gusto nga makakomisyon og dako- dako, gituyo niya nga wala dayon motingog aron mahatagan og higayon ang uban sa pagbungat og kantidad.

“30 ka sensilyong bulawan,” matod ni Laga Mahubay. “Unta pasagdan ko ninyo nga maangkon ni kay ako ning igasa sa ako unyang mamahimong bana.”

Maorag mga langgam nga nagkaguliyang ang mga tawo sa dihang nadungog kadto. Dako ang pahiyom ni Mayagnaw tungod niadto. Nasabtan dayon niya ang tumong sa banay Binuklasan. Buot nila nga magpadungog- dungog kang Labi Mambulasang nga interesado sila nga ipaasawa kaniya ang ilang babaiyon nga si Laga Mahubay.

“Ha- ha- ha. Kon mao kana, dili na ko moapas sa presyo,” matod pa ni Labi Mambulasang nga nalipay kaayo. Nasabtan dayon niya ang mensahe sa banay Binuklasan.

“35 ka sensilyong bulawan!” matod pa ni Laga Yagtingon. “Ako unya nang gamiton aron hulgaon ang lalaki nga gusto nako mamahimong bana apan dili mosugot nako.”

Labaw nga nagkaguliyang ang mga tawo sa dihang nadungog kadto. Samtang ang gipolon sa banay Kapinonan nakakatawag hilaw tungod kay tataw nga way pagtahod kang Labi Mambulasang ang maong pagpadayag. Apan igo rang mingisi si Labi Mambulasang. Kadto tungod kay alang kaniya, usa lamang ka yanong babaye si Laga Yagtingon. Apan sa iyang hunahuna, nakahukom na siya nga tilawan ang kaputli sa maong dalaga tungod sa tataw nga paghagit sa iyang pagka lalaki. Nasayod siya nga walay duhaduha nga itugyan kaniya sa gipolon sa banay Kapinonan ang maong babaiyon.

“40 ka sensilyong bulawan!” matod pa ni Laga Mahubay. “45 ka sensilyong bulawan!” tubag ni Laga Yagtingon.

“50 ka sensilyong bulawan!” matod ni Laga Mahubay dayong kagot sa iyang ngipon.

Nabibo na sab ang mga tawo. Nalingaw sila sa pag- indigay sa gibantog nga mga malditang babaiyon. Sa iyang kabahin, nalipay kaayo si Mayagnaw. Naghinam- hinam na siya sa madawat niya nga komisyon. Dugay na siyang nagtigom og salapi tungod kay buot na niya nga mobiya sa Isla Kidampiyas. Nasayod siya nga kon gusto niya matuman ang iyang mga pangandoy, kinahanglan makalalin siya ngadto sa kontinente.

“100 ka sensilyong bulawan,” malinawon nga pulong ni Laga Pigsayu. Apan maora kadtog kilat sa mga nakadungog. Kalit ra nga nahilom ang tanan. Tungod kay sa usa ra ka pagpamilok, nadoble na man ang kinatas- ang bungat nga 50 ka sensilyong bulawan.

“100 ka sensilyong bulawan. Kinsa pay moapas?” dayong pangutana ni Mayagnaw aron maputol ang kahilom. Nakahukom na si Mayagnaw nga makighigala sa dinapit nga gikan sa Balay Kalipay. Nahunahuna niya nga pinaagi niini, dali ra siya nga makaabot sa kontinente.

Mga hinunghongay ra sa mga tawo ang mingtubag kaniya. Natingala ang kadaghanan tungod kay maorag labihan kasapian ang dinapit nga gikan sa Balay Kalipay. Sa tibuok nga kasaysayan sa Isla Kidampiyas, karon lang sila makadungog og baugan sa pana nga mokantidad og 100 ka sensilyong bulawan.

“Tungod kay wa nay laing bungat, ang karaang baugan sa pana panag- iyahon na karon sa halangdong dinapit gikan sa Balay Kalipay!” matod pa ni Mayagnaw. Gisenyasan dayon niya ang dalaga nga iyang katabang aron dad- on ngadto sa lawak ni Laga Pigsayu ang kahon sa pana.

“Laga Yangyang, dawata ang imong pana. Gasa kini namo ni Abang alang kanimo,” matod pa ni Laga Pigsayu. Sa dihang nakamatikod siya ganina nga maorag nakakitag mga bituon si Dayangdayang Manganingga sa dihang nakita ang baugan sa pana, nakahukom na siya nga paliton kadto.

“Saliyaw…” mao ra kadtoy nalitok ni Dayangdayang Manganingga nga naniga ang mga mata. Gikulbaan siya.

Ngano kaha nga buotan kaayo kaniya si Saliyaw ug si Abang Manlumigto?

“Ayaw nag balibad diha. Klaro baya kaayo nga mitaas nang imong liog ganina sa sigeng lili aning baugana,” matod ni Laga Pigsayu dayong katawa.

“Daghang salamat,” matod ni Dayangdayang Manganingga. Wala niya kapugngi nga makahilak. Sukad mopanaw ang iyang mga ginikanan, karon lang siya makabati pag- usab nga adunay mga tawo nga mipalangga kaniya.

“Wala gyod ko masayop sa pagsalig sa bag- o nako nga agalon,” pulong kadto ni Maganding sa iyang kaugalingon. Gawas nga buotan ang iyang bag- ong agalon, adunahan pa

gyod kini.

Sa laing bahin, mipahiyom si Robert Makaindan samtang nagsud- ong sa subastahan pinaagi sa gamhanang mapa sa iyang galamhan. Miuyon siya sa mga hukom ni Laga Pigsayu bahin sa pagpalit sa pinuti ug sa baugan sa pana. Niadtong mga tungora, iyang gibantayan ang pag- abot sa mga tawo nga mobaligya kang Dayangdayang Pinaiyak. Nakahukom na siya nga puohon ang maong mga tawo.

“Ang sunod natong isubasta karon mao kining usa ka katingalahang butang nga nakuha gikan sa lubnganan sa usa ka alagasi ( higante nga itomon ug balhiboon),” matod ni Mayagnaw dungan sa pag- abli sa iyang katabang sa usa ka gamayng kahon. Nakita dayon sa mga tawo ang usa ka kristal nga itom nga ingon sa kinumo ang gidak- on. Dungan niadto nabatian nila nga maorag mibugnaw ang palibot.

“Kini usa ka matang sa kristal. Bugnaw kaayo kining kristala,” padayon ni Mayagnaw dayong serado sa kahon. Nabatian dayon sa mga tawo nga nawala ang kabugnaw. “Sa mga bagani nga nasayod sa gamit niini, mamahimo kining magamit aron mosaka ug hangtod sa tulo ka ang- ang ang ilang pagka bagani. Ang presyo niini magsugod sa 50 ka sensilyong bulawan ug ang kada dugang 10 ka sensilyong bulawan.”

“50 ka sensilyong bulawan!” maorag bagting sa agong ang tingog sa usa ka lalaki. Kadtong tingoga gikan ni Labi Mambulasang. Sa iyang tonada, nahadlok ang kadaghanan nga makig- ilog kaniya sa maong butang.

“Gamhanang bagani,” mao kadto ang hinunghongay sa mga tawo.

“Bantog ra nga maorag mga piso sa iyang atubangan ang tulo ka gipolon,” matod sa usa ka bagani.

“Paghilom mo diha, uy,” matod sa usa pa. “Kon madunggan gani mo nila, impas gyod mo.”

Samtang naghinunghongay ang mga tawo, nagduhaduha si Mayagnaw kon unsay sultihon tungod sa kakulba nga iyang gibati. Niadtong tungora lamang niya nasabtan kon nganong gimandoan siya sa tag- iya sa Balay Bahandi nga patughan si Labi Mambulasang kon naa siyay buot paliton.

“50 ka sensilyong bulawan. Maorag wala…” Wala pa matiwas og pamulong si Mayagnaw sa dihang nadungog ang tingog ni Laga Pigsayu.

“100 ka sensilyong bulawan,” matod ni Laga Pigsayu. Maorag nakaginhawag luag ang mga tawo sa dihang nadungog kadto. Maorag gipala sa tingog sa dalaga ang kabugat ug kahait sa tingog ni Labi Mambulasang. Sa laing bahin, maorag kulbahinam nga giatngan sa mga tawo kon unsay mahitabo.

“150 ka sensilyong bulawan. Ako si Labi Mambulasang sa banay Mambulasang sa kontinente sa Sinibwalan,” tubag ni Labi Mambulasang. Tataw ang pagpanghulga sa iyang tonada.

“200 ka sensilyong bulawan,” malinawon nga pulong ni Laga Pigsayu. Alang kaniya nga usa ka prinsesa sa kontinente sa Digkaaldawan, yanong banay lamang ang banay Mambulasang.

Nakuratan si Labi Mambulasang. Wala siya magdahom nga sa gamayng Isla Kidampiyas kansang mga gipolon mipailawom na kaniya, adunay tawo nga dili mahadlok kaniya. Tataw nga walay pagtahod kaniya ang maong babaye. Ug mao kadto nga nakuratan siya. Tungod kay duha ray buot ipasabot niadto. Una, usa ka yano ug ignoranteng tawo nga walay hibangkaagan sa dagan sa kalibotan ang maong babaye. Ang ikaduha mao nga usa ka halangdong tawo ang maong babaye ug malagmit gikan sa usa ka dakong banay sa kontinente.

“Higala gikan sa Balay Kalipay, mahimo bang masayran ang imong ngalan ug ang imong banay?” pangutana ni Labi Mambulasang. Kadto tungod kay buot siyang managana. Natahap siya sa kagikan sa babaye nga wala hiilhi. Apan kahilom ray tubag sa iyang pangutana. Mao kadto nga miulbo ang iyang kasuko ug wala niya kapugngi nga moatake gamit ang gahom sa iyang kalag nga daw sama sa itom nga gabongabon.

Sa laing bahin, igo rang mitaas ang kilay ni Laga Pigsayu sa dihang miabot ang atake ni Labi Mambulasang. Mao pay pagsulod sa galamhan ni Laga Pigsayu sa atake ni Labi Mambulasang sa dihang misidlak ang mahait nga kahayag nga mitigbas dayon sa itom nga gabongabon. Human kadto, maorag gitilapan ra sa kahayag ang itom nga gabongabon dayon nahanaw.

“Agay!” Mao ra kadtoy nalitok ni Labi Mambulasang ug dayong agumod tungod sa kasakit nga gibati. Nahuwasan siya sa iyang kasuko. Maorag agung nga gibunalan ang iyang dughan. Wala siya magdahom nga sa gamayng Isla Kidampiyas adunay tawo nga gamhanan ang kalag labaw pa kaniya.

Walay kasayoran ang mga tawo kon unsay nahitabo. Apan naghinunghongay sila sa ilang mga pangagpas. Nasayod sila nga dagkong tawo ang magkaatbangay ug wala silay luna nga mag- apil- apil. Ug tungod kay wala na man motingog si Laga Pigsayu, napugos si Mayagnaw nga humanon na ang transaksiyon.

“200 ka sensilyong bulawan. Kinsa pay moapas?” pangutana ni Mayagnaw. Ug sa dihang wala nay mitingog, siya mipadayon. “Tungod kay wala nay miapas, ang itom nga kristal panag- iyahon na sa halangdong dinapit gikan sa Balay Kalipay.”

Human kadto, mipadayon ang subastahan. Apan wala na moapil si Laga Pigsayu. Igo na alang kaniya ang ilang mga napalit. Maghulat na lang sila nga isubasta na si Dayangdayang Pinaiyak. Dako pa ang kantidad sa sensilyong bulawan nga nabilin apan wala nay interes si Laga Pigsayu tungod kay alang kaniya kasagaran lamang ang mga butang nga gisubasta.

Sa laing bahin, sa dihang nakainom nag tambal si Labi Mambulasang, gimandoan dayon niya ang iyang mga sakop. Dili siya makatugot nga dili makapanimalos. Gilaraw dayon niya nga banhigan ang grupo ni Laga Pigsayu. Gawas sa pagpanimalos, buot sab niya nga makuha ang tanang butang nga gipalit ni Laga Pigsayu. Alang kaniya, malagmit gikan sa gamayng banay sa kontinente si Laga Pigsayu. Tungod kay kon gikan kini sa dakong banay, hagbay ra untang gipanghambog sa dalaga ang iyang banay. Kon nasayod si Labi Mambulasang nga usa ka babaiyon si Laga Pigsayu sa kontinente sa Digkaaldawan, segurado nga mangurog kini sa kahadlok. Tungod kay bisan gani ang dagkong mga banay sa kontinente sa Sinibwalan ug Balabagan, mahadlok man nga makigbatok sa mga banay sa Digkaaldawan.

“Mga halangdong dinapit ug mga higala, ang kinaulahiang isubasta nako karon usa ka maanyag nga babaiyon,” matod pa ni Mayagnaw. Gisenyasan dayon niya ang iyang katabang nga dalaga. Wala madugay gidala sa entablado ang usa ka dalaga nga anaa sulod sa hawla. Adunay taptap ang nawong niini ug mata ra niya ang way tabon.

“Sumala sa among impormasyon, andam nga mobayad og dakong kantidad ang usa ka dadatuen ( prinsipe) sa usa ka dakong banay sa kontinente sa Balabagan alang niini nga babaiyon,” dugang pa ni Mayagnaw. “Gikan siya sa dakong banay dinhi sa Liwaraan mao nga segurado nga hinlo ug putli kini nga babaiyon. 15 ka tuig ang panuigon. Ug labaw sa tanan hanas siya sa pagkanta, pagsayaw ug pagtugtog sa plawta ug kinalimba ( usa ka instrumento nga de- kuwerdas ug sama sa bao ang itsura). Ang atong presyo magsugod sa 100 ka sensilyong bulawan ug ang kada dugang 25 ka sensilyong bulawan.” (PADAYONON)

Wala madugay gidala sa entablado ang usa ka dalaga nga anaa sulod sa hawla...