Ang Karaang Locket
SI Myrna maoy babaye nga anak sa kabag- ohan. Bisan sa unsang urog sa pamiste, sayaw ug awit, siya dili mapiri. Kon adunay bag- ong urog sa panapot, ingon sa pedal pusher, siya aduna niini. Kon sa rock in roll, chacha, mambo ug uban pa diha, siya maantigo sanglit may motudlo niya sa sayaw. Kon sa awit usab, kanunay siyang maminaw sa ilang radyo sa mga tulumanon nga adunay mga awit.
Siya, kay anak og adunahan, nagatubo nga wala magasagubang sa kapait ug kawad- on sa kinabuhi. Nagasawod siya sa tinagingting sa salapi nga inagos sa singot sa iyang mga ginikanan. Ang iyang hunahuna mao lamang ang ila sa mga teenager. Natawo siya nga tugob sa kalipay nga wala matagamtam sa mga kabos.
Maanyag siya. Maanindot og lawas. Taliwtiw og ilong. Daghang kalag ang nagsalimuang sa iyang katahom. Dili maisip ang mga gabii nga nausik sa pagsing- al sa ilang mga awit aron lang pagpabati sa ilang mga agulo ug bakho sa kasingkasing. Ubay- ubay ang nagsimba sa iyang kaligdong ug kaulay.
Si Myrna lumad nga siyudadnon. Tinun- an siya sa pagka B. S. E. Tungod sa iyang kaalam, siya mahigugmaon sa mga arte sa kinaiyahan. Usa ka higayon niana, nahiduaw siya sa Modern Art of Painting nga nahimutang dili halayo sa ilang tulunghaan. Nalingaw siya nga nagsud- ong sa mga hulagway nga daw buhi sa iyang pagtan- aw. Wala siya mahikalimot niini. Ingon ug gikabig ang iyang kalag ngadto sa bantogang mga pintor sa kanhiay sama nila ni Michaelangelo, Rosa Bonheur, Da Vince kansang mga arte nahimong imortal.
Mao lagi kadto. Matag agi niya padulong sa tulunghaan ug inigpauli niya sa ila, mohapit siya sa estudyo. Dili kapugngan ang iyang pagbati nga magsud- ong sa mga hulagway nga maayo kaayong pagkadibuho sa pintor. Daw nabuang siya sa arte sa buhilaman sa kabag- ohan. Dugay na siyang nag- antos niini. Pipila na ka bulan nga siya nagasudong sa mga larawan nga gigama sa kamot sa usa sa mga bantogang pintor sa Sugbo. Usa ka adlaw niana, nangutana si Myrna: “Kinsay ngalan sa pintor dinhi?” “Ngano ba, Day?” tubag sa pintor nga natingala nga nagdibuho sa hulagway ni Miss Villordo nga eksibit sa Karnabal sa Manila.
“Gayod lang! Gusto ko mahibaloan ang iyang ngalan,” pulong pa ni Myrna. “Michael Coset.” “Myrna Lobis.” Nagpinig- itay ang ilang mga kamot sa ilang bag- ong panaghigala. Nagkulukabildo sila bahin sa arte sa dibuho sa hulagway sa tawo ug kinaiyahan. Nakahunahuna si Myrna nga motuon sa Modern Art of Painting. Sa pagtan- aw ni
Mr. Coset nga ang dalaga nga bag- o pa niyang naila- ila mahigugmaon sa dibuho, iyang gitanyag ang iyang arte nga
siya motudlo sa bisan unsang panahon. Apan sa ilawom sa kasingkasing ni Mr. Coset, nagdumili siya sanglit dakong makasabal sa iyang buhat. Gawas pa niana, daghang order gikan sa laing kapupud- an nga siya makasapi pag- ayo. Tungod kay nakaalinggat siya sa kaanyag sa dalaga, giluom niya sa tago ang pagdumili.
Sanglit hapon man ang itungha ni Myrna, mabuntag makalugar siya pagtuon sa estudyo ni Mr. Coset.
Nakakat- on na siya sa pagdibuho sa hulagway sa tawo ug kinaiyahan apan wala pay arte sanglit magsagubang pa siyag mga pag- antos sa kinabuhi una siya makasunod sa kamot sa iyang maestro. Sa laing bahin usab, si Mr. Coset nahikalimot sa iyang kaugalingon. Hinikalimtan niya ang iyang buhat ug order sa estudyo sanglit kanunay siyang nagyampungad sa katahom ni Myrna. Kanunay siyang nagsud- ong sa kabigot sa lawas sa dalaga, dughan nga daw kaluhang mga bungtod nga nagtaliwtiw sa kapatagan. Kining talan- awon nga mikuyanap sa iyang mga mata nakapaturok sa dili matugkad nga pagbati nga gihambin sa iyang kasingkasing. Apan gililong niya sa tago. Wala niya ibutyag ni bisan kinsa gawas kang Bathala. Dili siya makaako pagsumbong sa iyang gibati sanglit maorag anak lang niya si Myrna. Dako kaayo ang pagka magulang ni Mr. Coset nga may panuigon nga kalim- an samtang si Myrna may napulog siyam ka tingpamulak. Gawas pa niini, siya balo ug bag- o pang namatay ang iyang asawa nga nagpabilin nga walay anak.
Atol kadto nga ikanapulog pito ka sumaran sa unibersidad. Nagdibal ang tulunghaan sa mga tulumanon. Nagkadaiya lang ang mga talan- awon nga makalingaw sa mga tawo. Nianang gabii, gidapit si Mr. Coset ni Myrna sa pagsud- ong sa halandomong higayon nga gipasundayag sa tulunghaan. Tungod kay maikogon kaayo si Mr. Coset, gidawat niya ang imbitasyon. Nanakay silag taksi uban ang igsoon nga babaye ni Myrna nga maoy chaperon.
Sulod sa tunghaan, nakita ni Mr. Coset ang mga arte sa dibuho ug estatuwa nga gipasundayag. Nalingaw siya nga nagsud- ong sa karaang mga relic. Taudtaod, nanglingkod sila samtang gitugtog ang matentalong sonata nga chacha. Sa pagkabati ni Myrna, daw gitukoy ang iyang mga tiil sa pagsayaw sa bag- ong urog sa musika. Daghang nanayaw sa dakong salog sa quadrangle. Gihagit ni Myrna si Mr. Coset sa pag- ingon:
“Mahimo ba nga magkasayaw ta?”
“Pasayloa, dili ko maantigo,” tubag ni Mr. Coset nga nahinumdom nga bag- o pang namatay ang iyang kapikas.
“Pahimudsan ta lang ang higayon, Mr. Coset,” pulong
Matinud-anon ang gugma ni Mr. Coset. Ug kini nagpaabot lang sa pagbalik ni Myrna sama sa usa ka karaang panimalay…
pa ni Myrna nga nag- ikting- ikting ang mga tiil.
“Gikasubo ko,” nagkanayon si Mr. Coset nga wala madani sa malalim nga tugtog sa orkestra.
Sa wala lamang palandonga, usa ka batan- ong lalaki, guwapo ug maayog pamarog, miduol kang Myrna ug mihangyo nga siya makigsayaw nianang higayona.
Tapos nananghid si Myrna kang Mr. Coset, nanayaw sila sa dakong hawanan sa baylehan. Ang lalaki maayong mosayaw sa bag- ong urog. Si Myrna mao usab. Nagkasabot ang ilang mga tiil sa sayaw.
Daghan nang sonata ang nanglabay. Mao gihapon, wala gayod matandog ang kasingkasing ni Mr. Coset. Nalingaw hinuon siya nga nagtan- aw. Si Myrna usab kanunay mosayaw sa lalaking guwapo sa rock in roll, apalache cola, ug uban pa. Dihay higayon nga nagkasayaw sila sa Valentino Tango diin ang mga aping magkadapat. Wala mahibulong ang mga tawo niini sanglit nabatasan na man kini sa baylehan.
Nagkabildo si Myrna ug ang batan- on. Pepe de Ruello ang ngalan sa ulitawo. Building inspector sa R. D. F. sa Manila. Tagalog. Sa hapit na matapos ang sonata, nagbilin ang iyang bag- ong higala ug pipila ka pulong sa paghangyo nga moduaw kang Myrna.
Igong mihagtok ang taknaan sa alas 12: 00 sa tungang gabii, namauli sila si Myrna, iyang igsoong babaye, ug si Mr. Coset.
Nianang buntag, ang pultahan sa estudyo ni Mr. Coset wala kaablihi. Serado sa pagtan- aw ni Myrna. Nahibulong siya. Unsay nahitabo? Unya, ming- agi ang mga adlaw ug semana, mao gihapon, wala siya masayod kon hain na si Mr. Coset.
Tungod niini, gipalabay niya ang mga higayon sa paghikalimot kang Mr. Coset. Labot pa usab, ang Tagalog nga bag- o niyang higala kanunayng magduawan sa ilang balay. Hapit matag adlaw magdalag agwa, chocolate candy ug uban pa nga igasa kaniya. Kanunay siyang dapiton og sine ug sa ubang dapit sa siyudad nga makalingaw. Sa ngadto- ngadto nilang panaghigalaay, natawo ang pagbinatiay hangtod nagkasabot sila nga magpakasal. Gikauyonan sa mga ginikanan ni Myrna ang ilang umaabot nga kaminyoon.
Sanglit tinamod sa katilingban ang iyang mga ginikanan, gisibya sa radyo ug gimantala sa society page nga si Myrna ug si Pepe kaslonon.
Sa pagkabati gyod ni Mr. Coset nga si Myrna, ang babaye sa iyang mga damgo sa tago kaslonon, nagpadala siyag usa ka kaheta agig gasa nga gisudlan og gamay kaayong locket nga karaan nga kabilin pa sa iyang apohan. Ang locket may dagway sa bao. Sa matag sisik adunay bato nga brilyante, diyamante, ug sa bukubuko may lingin diin gilubong ang dakong rubi nga itom. Nagsulat usab siya nga dili makatambong sa kasal tungod sa iyang amahang himalatyon. Siya ra bay bugtong sumusunod sa dakong kabilin sa iyang mga ginikanan sa Mindanaw.
Nadawat ni Myrna ang locket ug sulat. Nalipay siya ug maoy iyang gigamit sa ilang kasal. Mapagarbohon siya nga nagkuwentas. Misidlak sa iyang dughan ang bato ilabi na nga gidan- agan sa Adlaw. Mahal kaayo kadto ug iyang giampingan.
Nanglabay ang napulo ug upat ka tuig. May duha sila ka anak: babaye ug lalaki. Sa sinugdan sa ilang pagpuyo sa Manila, natagamtam nila ang katam- is sa kinabuhi sanglit giuswagan si Pepe sa pagka kahero ug giusbawan ang iyang suhol. Kanunay sila mangadto sa mga night club. Dihay higayon nga si Pepe mosugal ug maghubog- hubog.
Unya miabot ang hampak sa kapalaran, si Pepe nakadispalko. Gihilabtan niya ang salapi sa opisina. Gikeha. Himatud- an. Gipreso hangtod nabuang ug namatay.
Si Myrna, tungod sa kapait sa iyang kinabuhi, nanglimbasog nga makakita og buhat. Nahimo siyang hostess sa mga night club. Walay suweldo apan commission basis ug tip. Pila na ka gabii nga wala siyay katulog. Nagkaluya. Nagkaluspad. Apan kining tanan, giantos niya aron ang duha niya ka anak mabuhi ug makatuon.
Usa ka udto niana, samtang naghinuktok siya sa iyang lawak, misulod ang iyang anak nga babaye nga naghilak kay wala siyay ipagarbo sa iyang gradwesyon sa ilang tulunghaan. Wala mahagtingog si Myrna. Nahinumdom siya sa locket ni Mr. Coset nga gihatag niini sa ilang kasal ni Pepe. Giablihan niya ang agup- opon nga maleta. Hikaplagan niya ang locket. Iyang gihinisan basin mosidlak ang kaanindot sa brilyante niini. Sa ngadto- ngadto niyang hinis- hinis sa gapas, naukal ang batong itom nga rubi nga nagpilit sa bukubuko sa bao. Nahibulong siya. Iyang gisusi. Nakita niya ang gamayng papel nga nahimong dalag tungod sa dugayng katuigan. Iyang gibuklad ug may nahisulat. Iyang gibasa: “Myrna, gihigugma ko ikaw, ug higugmaon hangtod sa hangtod. – Michael Coset”
Naghinuktok siya. Nagpalandong. Nahinumdom siya kang Mr. Coset. Nanaligdig ang mga luha sa iyang aping. Gibati niya ang paghandom sa kagahapon. Gipahiran niya sa panyo ang iyang mga mata ug gigakos ang iyang anakbabaye.
Tungod sa kabangis sa bituon nga iyang naangkon, wala magdugay nasakit ang duha niya ka bata. Niadtong tungora, mikaylap sa tibuok Manila ang epidemya nga tipos. Walay gipasaylo, bata ug tigulang gitaptan sa sakit. Bisan giunsa pagpugong sa mga doktor sa kagamhanan, misamot hinuon hangtod midagsang sa Kabisay- an ug Mindanao.
Gumikan sa iyang kawad- on, gibaligya ni Myrna ang iyang mga butang gawas sa karaang locket aron lamang pagluwas sa iyang mga anak nga gitakboyan sa sakit. Wala sila matabang. Wala magdugay sa ospital. Namatay.
Nagpabilin siya nga nag- inusara sa Manila. Nagpuyo nga walay higala, walay kuwarta ug usahay makakaon lang og tinughong. Wala na siyay buhat. Gipagula siya kay nagkahigos ang iyang lawas.
Sa taliwala sa iyang mga pag- antos ug mga panghayhay sa kinabuhi, may kartero nga miabot sa ila ug gitunol ang sulat. Iyang gibasa ug naghisgot nga papaulion siya sa Sugbo kay masakiton ang iyang inahan. Ug didto sa sulat may money order sa bili nga ikaplete niya sa barko. Gidungog ang iyang mga pag- ampo sa Kahitas- an. Gibaslan diay ang iyang sulat sa iyang mga ginikanan.
Dili matugkad sa pulong ang iyang gibati sa pagkakita niya sa iyang inahang masakiton ug sa iyang amahan nga tigulang na kaayo. Nalipay siya apan sa ilalom sa iyang kasingkasing nagsubo siya sanglit wala na niya igkita si Mr. Coset. Wala na ang estudyo niini. Lain na ang nagpuyo. Iyang gipangita apan wala niya hikaplagi.
Samtang naminaw siya sa ilang radyo, nadungog niya ang anunsiyo nga si Mr. Coset may dakong estudyo sa Modern Art of Painting nga may tulunghaan alang sa mahigugmaon sa arte. Ug didto sa propaganda gibutang ang maong adres.
Sa walay paglangan, giadto niya ug nakita niya si Mr. Coset nga nagpintal og hulagway.
“Mr. Coset, ania ako, ang imong kanhing tinun- an,” nagkanayon si Myrna nga may pipila ka lusok sa luha nga nanambo sa iyang mga mata.
“Myrna, tigulang na ako apan batan- on pa ang akong kasingkasing. Gihigugma ko ikaw, ug higugmaon hangtod sa hangtod,” tubag ni Mr. Coset. (KATAPOSAN)