Kining Gitawag og Cancel Culture

NAKURAT ko nga tinuod diay kining giingong mapanasong kultura karon. Cancel culture kuno, sa Iningles pa. Ngano pod nga motuo tang daotan ang mga Katsila apan dili ta motuo nga daotan ang Martial Law? Wala man god kunoy ebidensiya sa kangilngig ang Martial Law, maong wala nahitabo. Butang-butang ra kuno sa mga kontra aron silay makadaog. Unsa say ebidensiya sa kalisang? Nah, basta ebidensiya nay hisgotan, bisan Ginoo pilde ana ba. Mao baya nay rason nganong daghan kanato wala gatuo og Ginoo, kay gawas nga wala ta kakitag

Ginoo, wala say ebidensiya nga naa tuod Siya gaubay sa atong kinabuhi. Wala say ebidensiya nga pinangga ta Niya, ug mas labawng walay ebidensiya nga masuko Siya sa mga daotan.

Samoka lagi anang ebidensiya, uy! Ang problema sa ebidensiya kay dili tanan dunay resibo. Kasagaran usab kanato gawas nga dili kamaong mosukod og kamatuoran, wala say saktong sukdanan ang kalibotan kon unsay sakto ug matarong. Unsay ebidensiya nga daotan ang Yawa pod? Mao nay problema: unsaon pagkuhag ebidensiya sa kadaotan o sa kamaayo? Tan-awa ra god nang pagpanghatag og kuwarta, pagkaon, o unsa pa diha. Sukod sa katarong diay na? Dawbi kon nanghatag tuod apan kawatan diay ug ang gikawat bulawan apan ang gipanghatag delatang sardinas o mga mumho gikan sa kinan-an?

Makakatawa lagi ko sa linugdangan sa unang senatorial debate sa telebisyon— kadtong parte diin nagtigi ang tulo ka kandidato pagka senador nga gitawag na karon og “When Harry and Larry met Luke Espiritu”. Kita kunog katapat si Harry Roque ug si Larry Gadon. Pero sakto sab silang duha nga angay dili ibasol sa anak ang binuhatan sa amahan. Si kanhi Presidente Ferdinand Marcos ra baya tuod ang dunay mga kaso sa pagpanglapas sa tawhanong katungod, dili iyang anak nga si Bongbong, ngano apil siya ipanghadlok sa tawo karon? Dili kuno makataronganon matod pang Larry Gadon. Ang sakto anang pangutana: ang abilidad sa amahan nasunod bas anak?

Ngano pod kuno, matod pang Larry Gadon, nga ihan-ak kang kanhi Presidente Ferdinand Marcos pod ang tanang pagpatay niadtong Martial Law nga daghan adto kang Joma Sison man kuno, sama sa pagpabomba sa Plaza Miranda kaniadtong 1971 diin daghan sa mga kandidato pagka senador, sama nilang Jovito Salonga, naangol ug daghang nangamatay sa mga mingtambong. Sakto sab siya apan sayop gihapon. Nah, kon walay ebidensiya nga si Marcos nagsugo sa maong pamomba, naa diay ebidensiya nga si Joma? Ngil-ad sab si Larry natong mga paminaw niya hinay og utok, sa? He-he-he. Parehas og posibilidad si Marcos ug si Joma nga maoy nagsugo sa maong hitabo apan kay si kanhi Presidente Ferdinand Marcos may nakaganansiya kay mao man toy gigamit niya nga rason ngano napugos siyang mag-Martial Law sa 1972, mao nga sa iya gyod ihan-ak ang maong salaod. Ingon ana ra na. Tiaw ba sang ganansiya nilang mga Marcos gikan sa maong panghitabo, kinsay dili magduda? Gawas pa sab, bisan siya ang labing gamhanan sukad 1971 hangtod 1986, wala gyod masulbad ni Presidente Marcos ang maong krimen. Hangtod karon, wala tay saktong hanaw sa kamatuoran ug katarongan niadto nga panghitabo. Nah, kinsa pay kadudahan kon kinsay nagsugo sa maong pamomba?

Si Harry Roque pod, wala tuod miingon nga walay nabuhat nga panglapas sa tawhanong katungod si kanhi Presidente Ferdinand Marcos apan miingon siya nga walay nahimong kalapasan sa maong mga katungod si Bongbong. Wala pod kunoy rekord, bisan sa mga korte sa Amerika, nga kawatan si Bongbong. Posibleng sakto siya apan nabuko siya ni Luke Espiritu. Giingnan siya ngano nga kalit lang siya gaingon nga maayo si Bongbong Marcos nga kaniadto sobra man siya kabidli sa mga kalapasan sa mga Marcos apan karon nga gikugos siya aron kadagan pagka senador mag-aleluya siya? Sakto sab si Luke diring dapita.

Ang pagsulti sa “kamatuoran” duna gyoy motibasyon— kanang nagpahipi nga rason. Kasagaran ang rason ang benepisyo nga madawat human makayagyag sa maong kamatuoran. Usahay ang rason kalibotanon ra kaayo, usahay sab hinuon alang sa

ikahinlo sa kalag. Unsay rason nga nagtukmod kang Harry Roque paglimpiyo sa ngalan ni Bongbong, pagmatuod nga wala siyay sala sa katawhan? Sakto sab si Luke Espiritu dihang gitudlo niya ang kasaysayan sa mga pagka tawo ni Harry Roque. Kaniadto, anti-Marcos siya. Anti-Duterte pod siya apan dihang gisapupo na siya ni Presidente Duterte, maayo na si Presidente Duterte. Mao sab nang lisod sandigan dayon ang mga testimonya sa mga tawo. Gawas nga posibleng duna silay maani unya nga kalibotanong mga benepisyo, posible sab nga dili mao ang ilang sukod sa kaayo.

Pananglit, kon Ginoo ang hisgotan, dili sab na tinuod nga walay ebidensiya. Ang problema lang kay dili ta kamao mosukod sa iyang presensiya sa atong kinabuhi. Unsaon og sukod Iyang kaayo sab? Duna na ba tay sukdanan sa Iyang gugma kanato gawas anang Iyang pagkalansang sa krus? Nakaayo ba usab kanato kanang Iyang pagkalansang sa krus? Unsay kalabotan niini sa mga panghitabo sa atong kinabuhi? Gawas pa niana,

Iya ba sa Ginoo ang panghitabo sa atong kinabuhi? Nganong gitugot niya ang pandemic ug nganong gitugot Niya nga si Dr. Duque pa gyod ang Secretary sa Department of Health? Naa pay Ukraine karon nga gisulong sa Russia nga nakapaulbo na sab sa atong kahadlok, kalibog, ug kalisang. Dugangan pa nga daghang pastor nga nangadato na hinuon sa pagsinangyaw sa kamaayo sa Ginoo ug nahimong mga gamhanan. Dunay Ginoo niana nga mga sitwasyon? Lisod katuohan nga dunay Ginoo tuod. Parehas nga lisod ta katuo nga tinuod dunay kagaw nga COVID labi na nga daghang namatay sa COVID kuno nga dili gyod COVID, giCOVID lang gyod.

Mao sab nang walay gatuo nga daotan tong Martial Law ni kanhi Presidente Ferdinand Marcos. Mga bulawanong tuig kuno tong panahona, labi ang mga katuigan sa Martial Law, kay dihang dapita natukod ang mga highway ug tulay, patubig, pagkutay sa mga kuryente, industriya sa asukar sa laing mga probinsiya gawas sa Negros, mga tulunghaan, hospital ug uban pang kaayohan. Ngano kuno ingnong daotan ang tawong naghimo ini? Tubag sab ni Serge Osmeña, kon tinuod maayo ang mga Marcos nganong hangtod karon walay asenso ang ilang probinsiya? Kon wala nila mapalambo ang kinabuhi sa mga ultimong Ilokano sa Ilocos, diin mga Marcos nay gamhanan sukad pa sa panahon sa iyang amahan nga si Mariano Marcos, unsaon nila pagpalambo ang tibuok Pilipinas? Unsa sab kunoy kasegurohan nga atimanon ang nasod dili ang ilang kaugalingon lang? Nah, daghan kunog kaayohan nga nahatag si Presidente Marcos apan hunahunaon sab nga sukad 1965 presidente si Marcos sa Pilipinas, hangtod 1986. Mosugot diay siya nga Martial Law ray madawdaw sa tawo sulod anang panahona? Dili sab ingon ana kabugok si Presidente Marcos, uy.

Hinuon, kini sang kadaotan, lahi nis kamaayo. Kon atong sukod sa kamaayo ebidensiya lang ug mga testimonya, ang kadaotan gasukdon pinaagi sa ebidensiya, testimonya, motibasyon, pamaagi, ug resulta. Maong lisod katuohan nga dunay daotan. Mas daghan tag gikinahanglang masabtan una ta makatuaw nga daotan gyod gawas kon gigamitan tag hurab sa kutsilyo ug pusil. Apan bisan pa usahay gihadlok tag kutsilyo og pusil, kon mawala nang kutsilyo og pusil, pasayloon man nato ug kalimtan ang giagiang kalisang. Ambot ngano pod na. Mga Hudeyo ra man tingali ang gasige pag yawyaw nga daotan si Hitler. Kitang wala makasinati sa kabangis ni Hitler, igo rang makatuaw “aw, diay?”

Daghan sab og abilidad ang kadaotan nga dili gakahimo sa maayo. Tan-awa ra god tong panental sa halas kang Adan ug Eba? Kainosente sa mansanas apan kadakong kapukan ni Adan ug Eba. Gawas pa sab usahay ang kalami ra nga ihatag sa daotan atong makita dili ang linugdangang kasakit. Ang resulta sa Martial Law wala baya dayon nakita kay gawas nga wala pay social media kaniadto, kurog tanan sa kahadlok. Kinsay motaho? Bag-o ra man nga naay naihap nga mga resulta sa Martial Law, kadtong ingon nga 3,257 ang napatay, 35,000 ang natortyur ug 70,000 ang napreso, sumala ni Luke Espiritu. Apil na tingali ani silang Ninoy Aquino, Jose Diokno, Serge Osmeña ug uban pa nga gidakop nga walay kaso ug gitaho nga gitortyur og maayo. Wala pod hinuon ko kahibalo kon sakto ba ning mga numerong giyawyaw ni Luke Espiritu. Paminaw nako, mas daghan pa ini kay sa amo lang sa Valencia kaniadto, ibutang ta usa ka buok napatay matag adlaw pinaagi sa pagpusil. Sa ato pa, 365 na sa usa ka tuig. Sa lima ka tuig kapin nas libo. Nah, 14 ka tuig ang Martial Law, 1972 hangtod 1986. Sa ato pa kapin na nag lima ka libo. Unya diha pay panahon nga dinumtrak ang napatay nga among gilubong. Kasagaran dili lang sab usa ang matahong nakit-ang gipusil nga nagligdas sa dalan niadtong panahona. Maong dili ko motuo nga 3257 lang ang napatay tungod sa Martial Law. Kanang ingong natortyur sab ambot kon apil ba sa naihap ang mga nalugos, gitabangan og lugos, ug gilugos makadaghan, dalaga, minyo, tigulang kay wala baya na ilhang krimen ang pagpanglugos kay babaye baya ang biktima.

Wala man hinuon siya malugos sa panahon sa Martial Law, apan si Kris Aquino ug ang iyang kahimtang karon ang usa ka klarong ehemplo sa biktima sa Martial Law. Natawo siya Pebrero 14, 1971. Nag-Martial Law Septembre 21, 1972 diin mao say adlaw pagdakop sa iyang amahan nga si Senador Ninoy Aquino. Gipreso ug gitortyur si Ninoy hangtod sa Nobiyembre 1980, diin gibuhian siya ug gitugtan nga moadtos Amerika aron patambalan ang iyang kasingkasing. Sa ato pa, nagdako si Kris nga walay amahan sa iyang kiliran. Pagka-Agosto 21, 1983, miuli sa Pilipinas si Ninoy apan gipatay siya. Sa ato pa, mabutang nga tulo ra ka tuig si Kris nga dunay amahan. Maayo na unta iyang kahimtang kay napresidente na iyang mama sa 1986, nagkayagaw sab iyang lablayp kay nagdako lagi intawong walay amahan. Unsay nasabtan niya sa mga halad sa mga tigulang lalaki sa iya? Naa unta si Noynoy (8 Pebrero 1960 – 24 Hunyo 2021), iyang mao-maong igsoon nga lalaki apan kanunay sang gibato nga abnoy. Asa tuod makakuha si Kris og kalig-onan? Wala bayay nagtan-aw sab nga napugos si Noynoy magpadre de pamilya sa edad nga 12 anyos, kuyog-kuyog sa iyang mama mamisita sa iyang papa, diin makita niya iyang inahan nga kapkapan pas mga guwardiya. Di na lalim nga pagkumot sa dignidad, uy!

Di sab na lalim nga pagpaantos sa usa ka pamilya nga dunay gagmayng bata. Nah, wala gani ang mga Aquino nagproblema kuwarta. Hunahunaa ang mga pamilyang kabos apan ingon ana ang gibuhat sa ilang pamilya. Mas labaw pa tingaling pag-antos kay kabos man. Duna diay dignidad ang kabos? Mao nang ingon ana kamasakiton si Kris ug dili masabtan iyang sakit kay sakit sa dignidad.

Lahi sab ang tinguha sa pagpanas sa Katolikong Simbahan. Ngano kuno kining mga madre ug pari mag-apil-apil sa politika. Ngano sab dili? Kadaghang pastor ang gasawsaw gyod sa politikanhong kalihokan apan wala man lagi batoa, nganong ingnong makasasala ang mga pari ug madre nga nagbuhat sa ingon? Dugay na kunong gibuwag ang gobyerno ug Simbahan. Tinuod apan Katoliko ra diay nga Simbahan ang makasala kon manaway og gobyerno? Sa ako lang, kay apektado man ta tanan sa politikanhong desisyon, angay makisawsaw sab sila aron daghan nang hunahuna nga atong maayag, mas nindot na dayon atong desisyon. Dili lang ta magpadala sa atong gibati pod apan dili sab angay silang yam-iran ug pahilomon. Kita bayang tanan dunay responsibilidad. Maayo sab nang makapagawas silas ilang mga pan panahom kay kon sayop sila, naa tay mapikatan pod. He-hehe.—

Ngano kuno kining mga madre ug pari mag- apil- apil sa politika. Ngano sab dili? Kadaghang pastor ang gasawsaw gyod sa politikanhong kalihokan apan wala man lagi batoa, nganong ingnong makasasala ang mga pari ug madre nga nagbuhat sa ingon?