Ang Bathalad, Ang Mubong Kurso, Ang Inalisngaw

ANG tanang dalan kaniadtong Agosto 20, 2022 paingon sa Cebu Normal University diin gipahigayon sa haluag nga Samuel MacClintock Hall ang ika-53 nga kasumaran sa pagkatukod sa Bathalad-Cebu— ang usa sa labing dugay nang kapunongan sa mga magsusulat sa Sugboanong Binisaya. Apan ang kahinam dugay na bayang nagsalag sa dughan sa mga nanagplanong motambong.

Morag ang mga adlaw paingon sa Agosto 20 hinay nga butad paingon sa kawalaan nga mabatyagan lamang kini sa usa ka pinasaheng instrumento pagsukod sa panahon. Kay ang pagpaabot sa usa ka butang nga gikahinaman makapahinay man gyod kuno sa dis-og sa panahon.

Ang maong kasaulogan gitambongan sa usa sa labing lig-ong haligi sa Bathalad-Cebu nga si kanhi Ambassador Vivente Vivencio ‘Butch’ Bandillo nga maoy giisip nga Amahan sa Modernong Pamalak nga Binisaya. Gitambongan usab kini sa direktor sa Sentro ng Wika at Kultura sa Sugbo nga si Dr. Lita Bacalla. Mitambong usab sa katigoman si Dr. Hope Sabanpan-Yu nga maoy kasamtangang direktor sa Cebuano Studies Center sa San Carlos University. Diha usab ang kanhi direktor sa Cebuano Studies Center nga si

Dr. Linda K. Alburo. Ug sama sa naandan, nanambong ang mga batan-ong sakop sa Bathalad ug ingon man kadtong mga kukaraan na. Kon dili pa lang tungod sa kahigpit sa protokol nga gipatuman sa unibersidad tungod lagi sa ngalan sa paglikay sa impeksiyon sa bayrus nga COVID-19, hayan nga mas daghan pa unta ang makatambong sa maong tinuig nga kasaulogan ug kombensiyon.

Sayo nga gisugdan ang programa pinaagi sa pagpaminon ni John Dante kinsa ambongan kaayo sa gisul-ot niyang inspirado sa sinulat ni JRR Tolkien nga Lord of the Rings. Ang ubang mga sakop sa Sunday Club nga sakop sab sa Bathalad nagsul-ob og biste nga kinawboy isip pagpalahi sa naandang moda.

Tataw sa dagway sa mga nanambong ang kalipay kay tiaw bay sulod sa duha ka tuig nga nakalabay, wala gayod

kapahigayon og tinuig nga kombensiyon nga linugdangan sa kalisod sa pagtapok-tapok tungod sa paghinandas sa malaglagon nga bayrus. Ang mga katigoman, kon adunay man ugaling, gipaagi na lang sa birtuwal nga mga medyum. Apan niining higayona, medyo miluag na ang tanan (bisan dili pa gyod hingpit) ug mahimo na ang pagtapok-tapok nga inampingan ang gilay-on sa usag usa.

Ubos sa pagpaninom sa maabtik nga pamuno sa Bathalad nga si C.D. Borden, natigayon ra gayod ang pangandam nga misangpot sa paglarga sa barko sa kombensiyon sa Bathalad sa gitakda niining petsa. Natural, dili sab kini matigayon kon wala pa ang patron/tagtukod sa Bathalad nga gipangulohan ni Nyor Mel Allego kansang kasingkasing ug bolsa gidedikar alang sa katunhayan sa Bathalad pinaagi sa pag-esponsor og mga tigi sa panulat sa nanglabayng katuigan. Aduna pay ubang mga patron nga minggahin usab og tabang-pinansiyal ingon man mga hinabang sa lainlain niining porma aron magamit sa kapunongan sa ilang kalihokan.

Makalingaw kaayo ang giandam nga programa. Diha ang maundanong pakigpulong nila ni Dr. Lita Bacalla, Dr. Hope Sabanpan-Yu (keynote speaker), ug Dr. Linda Alburo (sa ngalan ni Mayor Mike Rama sa Dakbayan sa Sugbo). Sama sa naandan, gipasundayag ang basabalak ug ang linawas nga pag-akto sa lainlaing dula nga sinulat ra usab ni C.D. Borden. Ang mga batan-ong sakop sa Bathalad nagpakita sa ilang labok sa pag-akto sa ilang papel sa dula.

Aduna usay gipasundayag nga salida sa telon nga usa ka dokumentaryo labot sa panulat.

Unya gidalit ang makahubong nga paniudto diin gisaw-an sa tanan ang lamian nga mga potahe. Duyog sab sa pingki-pingki sa baso, plato, kutsara, ug tenedor ang pangomostahay sa tanang sakop, mga pasiaw, ngislit, pahiyom, ug mga hisgot-hisgot sa gipangsulat nga mga proyekto. Kini laging dugay nang wala magkita sa personal, ang panagtagbo nga sama niini ikahimuot uyamot sa mga magsusulat.

Human sa makabusdik nga paniudto, gitak-opan ang unang bahin niini ug gisugdan ang ikaduhang bahin.

UG nausab ang kolor sa kalibotan. Minglanog ang tingog sa nagpahipi nga mga tigpanimon nga sila si Ms. Richellet P. Chan ug Mr. Kenneth Michael Baba. Unya mipakita sa esenaryo ang laing hugna sa dula nga pamilyar kaayo sa tanan: ang esena sa kamatayon ni Noy Tilyong diin nagminatay ang suod niyang higala nga si Noy Hamen (gidala nila ni Leonel Quillo ug Dan Daño ang papel niini).

Ubay-ubay ang mga pangutana nga gipasupot ug gitubag kini sa tagsulat sa maong duha ka libro nga gilusad. Adunay nangayo og tambag unsaon sa pagsugod sa pagsulat, unsa ang proseso sa pagsulat sa awtor, ug uban pang mga isyu diin ang pagpanulat nalambigit, personal man o politikal.

Mga esena kini sa sugilanon nga “Si Noy Tilyong Ug

Noy Hamen”. Unya dihay mibasa og pipila ka parapo sa sugilanong “Ang Batang Tamsi” (Ms. Adie Orozco). Unya ang ikid ni Belen sa sugilanong “Madyong” (Ms. Richellet P. Chan).

Kadto mga tipik o kinutlo lamang sa piniling mga esena sa sugilanon nga giunod sa gilusad nga libro nga “Kining Inaslisngaw Sa Akong Tutunlan” nga tinagik ni Omar Khalid.

Anaa na sa ikaduhang pagpatik kining libroha kay ang unang pag-imprinta kadali ra mang nahurot. Ug tungod sa nagdilaab nga panginahanglan gikan sa ubang wala makapalit nga makapanag-iyag kopya sa maong libro (mga magtutudlo, mga tinun-an, ug ordinaryong magbabasa), ang Saniata Press nagpagawas sa ikaduhang imprinta niini. Walay giusab sa mga sugilanon. Apan adunay kausaban sa desinyo ug teskto sa hapin, ug sa pahina sa pahinungod mismo. Sa ato pa, aduna kiniy bag-o nga biste apan sa susama ra gihapon nga kalag. Busa maingon nato nga bisan kadtong nakapalit na sa unang imprinta, may katarongan gihapon nganong mopalit sila sa ikaduhang pag-imprinta.

Kaniadtong 2010’s, kining libroha, kauban sa pipila ka libro, giisip sa CNN nga usa sa labing maayong mga librong Pilipinhon nga napatik sa maong dekada. Kining ikaduhang imprinta nakadawat og maayong rebyu ni Dr. Marjorie Evasco ug sa uban pang banggiitang mga magsusulat, kritiko, ug eskolar. Hinuon, aduna usay wala mahimuot niining maong libro diin natural lang sab kaayo sa tradisyon sa katitikan.

Ang ikaduhang libro nga gilusad mao ang “Mubong Kurso Sa Pagsulat Og Sugilanon” ni Omar Khalid gihapon. Gipatik kini ubos sa Pawn Press. Maingon nga instruksiyonal kining maong libro o kaha maisip nga introduksiyon ngadto sa arte sa panugilanon. Magamit kaayo kini sa mga batan-ong buot motaak niining mahagitong arte sa panugilanon o sa writing mismo in general.

Naseryal na kining maong basahon sa magasin nga Bisaya. Apan aron mahimoan kinig kahingpitan ug mahugpong ngadto sa usa basahon nga daling bitbiton ug ikapahiluna sa lawak-basahonan, nahunahunaan sa tagsulat nga kini punponon uban ang ginagmayng rebisyon pagpahaom ngadto sa plataporma nga libro. Hinuon, dugay ra sab kining gisugyot ni Padre Jon Saguban kinsa maoy usa sa natabangan niining maong sinulat (sa magasin niining bersiyon).

Kini gipatik usab aron tubagon ang panginahanglan sa mga pasinati sa pagpanulat. Mahimo kining himoong suplemento sa mga fellows aron madugangan pa ang ilang katakos nga pandayon ang kaugalingon aron molig-on ang ilang pundasyon sa pagpanulat og piksiyon. Ug bisan niadtong mga nangaraan na sa panulat, mahimo gihapon kining tipigan isip companion book o quick reference book sa talad-sulatanan.

Laing bahin sa programa mao ang pagpakigdayalogo sa awtor ngadto sa mga nanambong sa hawanan sa Samuel MacClintock Hall ug sa mga nanambong sa livestream. Ubayubay ang mga pangutana nga gipasupot ug gitubag kini sa tagsulat sa maong duha ka libro nga gilusad. Adunay nangayo og tambag unsaon sa pagsugod sa pagsulat, unsa ang proseso sa pagsulat sa awtor, ug uban pang mga isyu diin ang pagpanulat nalambigit, personal man o politikal.

Unya gibasa ni C.D Borden ang iyang repleksiyon sa libro ug giunsa niini pagtakdo sa iyang personal nga kinabuhi. Mitatak kaayo kaniya ang mga esena sa sugilanong “Si Tarzan”, tingali kay nakaagi sab siyag mga kasinatian nga dili layo sa maong sugilanon.

Ang tuig 2022 maisip tingali nga annus mirabilis sa tagsulat. Salamat sa pagtambong sa paglusad sa maong mga libro. Ug pahalipay sa Bathalad-Cebu sa ilang ika-53 nga anibersaryo. —