Ang Pagbudbod Ug Ang Pamalak

ANG proseso sa pagluto og budbod ug ang pamalak nanginahanglan og hataas nga panahon aron kini mamahimong perpekto. Kinahanglan nga sakto sa templa aron lamian inigkaon; sama sa pamalak, kinahanglan anaay koneksiyon ngadto sa magbabasa ang balak. Kining pagbudbod sama ra kini kon kita mosuwat og balak apan ang kalahian nilang duha, ang balak magbaton og analohiya aron dali rang masabtan ang mga butang nga naglibot kanato. Apan pupareha ra kining duha nga gihulma sa arte ug gugma. Kon ang literatura usa ka salamin sa kalibotan, ang pagbudbod pod usa ka hulagway sa tradisyon ug kultura. Dinhi kita makaingon nga wala ra gayod silay dakong kalahian tungod sa rason nga aron mabuhi ang usa ka butang ug magpabilin ang iyang bili, gikinahanglan kining ipasa ngadto sa sunod nga henerasyon.

Sama sa pagpili og lubi hangtod sa pagbuak ug pagkagod niini, gikinahanglan nga sakto ang pagkagod aron dili maapil ang kalibkib. Ayaw pod apila kadtong lubing bahoon. Sa pagkuha sa tuno sa kinagod nga lubi, ang esensiya sa pagsala mao ang moseparar sa tuno ug kinagod. Sa pamalak, wala matanggong ang balak sa una, ikaduha ug ikatulong edisyon niini. Kon mahimo, sama sa pagsala sa tuno, salaon pag maayo ang usa ka sinulat hangtod hingpit na kining mahimong obra maestra. Hinunoa, kinahanglan walay kinagod nga lubi aron dili manimahong lana ang budbod.

Dili ra man lisod ang unang proseso sa pagbudbod kay inighuman sa pagpilig lubi, pagbuak, pagkagod ug pagsala sa tuno; pabukalan na man dayon ang tuno hangtod nga kini molatik-latik na. Apan ato pong timan-an nga sa dili pa ilunod ang pilit, ang paghumol niini sa tubig sa pipila ka minuto kay importante aron kini motubog gamay. Sa pamalak, ang hataas nga paglaraw sa sulatonong balak usa ka pamaagi aron masentro sa usa ka metapora ang balak. Kining

paglaraw sa pagbudbod ug pamalak nagbaton gayod og disiplina hinungdan sa mga resultang maanindot kay kon walay disiplina ang duha ka arte mamahimo kining basura sa kataposan.

Kon atong lantawon ang proseso sa pagbudbod ug pagpamalak (kun ang pagsulat og balak), atong makita ang managlahing preparasyon sa duha ka arte. Ang pagbudbod anaa nahilaray sa pagkaon samtang ang pamalak anaa nalakip sa diskurso sa lengguwahe. Dinhi atong makita ang kalahian sa duha ka arte nga buot magpabiling buhi sa kalibotan bisan asang aspeto. Wala matapos sa paglak-ang sa tuno ug pagsagol sa pilit-humay ug tapol ang pagpreparar sa budbod. Anaa pay paghulma niini ug pagputos nga nanginahanglan og kabatid ug pasensiya. Sama sa paghukom nato sa matag balak nga atong nasulat, ang pagputos sa budbod angayan nga hukman tungod kon anaay bisan gamay lang nga gisi sa dahon mamahimong walay budbod nga maluto kay masudlan man kinig tubig. Mao ra pod kini sa pamalak, kon anaay pulong nga makapahimong bungol sa matag linya sa balak o mga pulong nga mamahimong taytayan hinungdan sa paglabang sa balak ngadto sa laing lugar ang makapahimo niining bati nga balak.

Ang klasikal nga pagandam sa budbod ug ang tradisyonal nga pamalak, anaay puparehang dalan nga gilaktan, nga karon, kon atong tanawon inanay nang mingdis-og. Ang tradisyonal nga pamalak nga misandig sa estruktura sama sa pagsukod sa linya niini, sa karon nga panahon, wala na kaayo gamita tungod kay anaa naman tay free verse, nga gipasiugdahan ni Walt Whitman. Apan wala kini magpasabot nga atong kalimtan ang tradisyonal o klasikal nga pamaagi sa pagsulat kay diha man nagsugod ang tanan, kana kon buot tang makat-on sa tradisyon sa pamalak nga gipasa-pasa na dinhi kanato sa pipila ka henerasyon, ang pag-ugmad ug basa sa klasikal ang dalan aron mas masabtan ta nganong kinahanglan nga mabuhi gayod ang kultura ug naandan. Busa, dili pod angayan kalimtan nga ang pagsulat og free verse, sama sa tradisyonal nga pamalak, anaa poy disiplina.

Niining gutloa, ang pagbudbod midis-og na pod samas pamalak. Karon, anaa nay sahog nga wala sa naandang budbod. Midis-og na ang among pagluto segun sa panginahanglan sa mga tawo o tungod kay uso o (trend).

Apan dili man gihapon ikalimod nga sa matag hugpong sa mamalitay anaa gihapoy mangita sa kinaraang budbod nga walay gisagol nga laing mga sambog. Dinhi maaninaw nato nga ang panilaw sa tawo magpangita pod sa kultura tungod kay usa kini ka tipik sa atong pagka tawo.

Tingali, mas masabtan gayod ang duha ka arte nga akong gitun-an kon ato pong masabtan nganong gikinahanglan kining buhion sa umaabot nga panahon. Ang pamalak mamahimong molakaw sa bisan asang parte sa kalibotan, magdala kinig dili mahanaw nga bahandi, ituboy niini ang mga sugilanon sa kalibotan magagmay man o madagko. Modisog man ang pamalak apan ang tradisyon niini kinahanglan magpabiling lunhaw. Busa, ang nakapatingkag sa akong dulunggan kay ang mga batan-ong magsusuwat nga moingon, dili na kuno kita kinahanglan molantaw sa klasikal. Sukwahi ko niining panan-awa. Kon ingon niini ang atong pagtanaw sa nauna pa kanato, aw, tabla rag atong giilad ang atong kaugalingon nga kita anaay katakos mosabot sa kalibotan sa katitikan. Sa laing bahin, makasubo pod hunahunaon nga ang pagbudbod inanay nang nahanaw, ang kultura ug tradisyon niini dili na sama sa una. Anaa may ubang moluto apan mas lami gayod tong nagsubay sa tradisyon sa pagbudbod nga wala ubani sa kapitalistang hunahuna, aron nga ang esensiya sa budbod dili mahanaw tungod kay usa kini sa tipik sa atong pagka tawo, pananglitan, lumadnong kinaadman.

Ang balak ug budbod managlahi apan wala ra sila giseparar sa arte. Ang arte sa pamalak ug pagbudbod gigapos sa gugma, tradisyon ug kultura. Dinhi nato makita kon nganong nanginahanglan ang katilingban kanila, dili tungod sa kuwarta, apan tungod kini kanato kay ang pamalak depiksiyon sa katawhan samtang ang pagbudbod sa kultura.

Makita lang nato kon unsay epekto sa budbod ug balak sa kalibotan sa matag haon sa kaldero ug matag patik niini sa papel. Kon ang budbod dali rang mahalin, wala kini magpasabot nga gipangita gayod sa katawhan; sama nga kon ang libro-balak nga napatik nahurot, wala kini nagpasabot nga gipangita kini sa katilingban tungod kay wala pa man maabot sa magbabalak ang dughan sa iyahang mambabasa. Mahimo lang nga malamposon ang magbabalak ug ang balak kon maablihan na ang dughan sa magbabasa niini. Ang budbod kon mahuman na kinig luto ug mahalin tanan, ikalipay kini sa naninda. Apan wala pod dinhi ang hingpit nga kalipay, wala sa ganansiya o kuwarta kondili anaa sa kritisismo kon lamian ba kini o dili. Hinunoa, dili sukdanan ang gidaghanon sa namalit sa atong budbod kun sa libro ug mibasa sa atong mga balak kon wala gihapon niini maabot ang kinauyokan sa ilang kasingkasing. Dinhi, buhi kaayo ang balak ug budbod ug magpabiling buhi hangtod sa hangtod.

(KATAPOSAN)

Ang klasikal nga pag-andam sa budbod ug ang tradisyonal nga pamalak, anaay puparehang dalan nga gilaktan, nga karon, kon atong tan-awon inanay nang mingdis-og.