Carrot: Epektibo Alang Sa Kanser
ANG kamatuoran akong nasayran kay nakita gayod didto sa amigo nakong mag-uuma sa Brgy. Kanaokanao nga kanait sa among Brgy. Dulian. Isip usa ka mag-uuma, si Misyo kugihan sab kaayong mananom og mga utanon nga ilang masapian kanunay sa pamaligyaang tabo nga gipahigayon sa katawhan sa daghang barangay sa kabukiran. Kusog mahalin ang ipamaligyang mga utanon sa asawa ug mga anak ni Misyo kay ang carrot, repolyo, labanos, talong, gabi, batong ug ubang mga utanon mahal na kaayo kon adto palita sa merkado sa lungsod.
Maoy hinungdan nga bisan usa lang ka mag-uuma si Misyo, hayahay ang panimuyo. Kay dagko god og halin ang ipamaligya nilang mga utanon nga binulto o pakyaw-pakyaw ang komprada sa mga negosyanteng mamalitay.
Ilabi na kay gawas sa mga utanon, sila si Misyo makapamaligya pa sab og mga humay ug mais sa daghang abot sa ilang yuta.
Busa lagi, bisan usa lang ka mag-uuma, hayahay kaayo ang panimuyo ni Misyo, hamugaway ug haruhay.
Apan usa niana ka adlaw, si Misyo nagsukag daghang dugo. Maong nadala ngadtos hospital sa lungsod. Kay nagsakit sab kanunay ang tiyan nga pulong pa ni Misyo dugay na niyang naamgohan apan wala lang tagda, wala magpatambal kay iya rang maagwanta.
Ug tungod kay wala man masayri sa doktor nga naghiling kaniya didto sa ospital sa lungsod ang hinungdan sa pagsuka niyag daghang dugo, si Misyo gidala ngadtos Provincial Hospital sa Oroquieta City diin didto na nasuta nga si Misyo may kanser diay sa estomago. Maoy hinungdan nga si Misyo natanggong og dugay didto sa Provincial Hospital.
Hangtod sa kadugayan si Misyo gipapauli na lang. Kay matod pa sa mga doktor nga nagtambal, si Misyo di na gayod masalbar tungod kay misamot man hinuon kagrabe ang iyang sakit. Gani, gitagalan na man sa nagtambal nga doktor ang kinabuhi ni Misyo og unom na lang ka bulan… gudbay Pinas na kuno siya.
Maoy hinungdan nga si Misyo nahiuli sa ilang pinuy-anan didto sa bukid nga masulub-on kaayo. Masulub-on kaayo ang
tibuok niyang pamilya. Kay wa na man gayod diay kunoy parahang mabuhi ang kugihang mag-uuma.
Ug didto nahimo ang dakong pagbasol ni Misyo. Nagbasol pag-ayo ang tibuok niyang pamilya. Tungod kay si Misyo kusog diay kunong moinom og binong Kulafu kada gabii. Kay duna lagiy daghang kuwarta nga ikapalit og kinahon gayong bino Kulafu.
Kay matod pa sa asawang si Tikya, si Misyo makahurot og tulo ka botelyang Kulafu kada gabii. Maoy hinungdan nga nagsuka siyag dugo tungod kay nagabok ang iyang estomago.
Apan mahimo bang hulaton na lang gayod nga modangat ang kataposang bulhot sa kaulahiang gininhawa nga walay paningkamot… “Never retreat and never surrender,” matod pang Heneral Douglas McArthur kaniadto sa miaging Ikaduhang Gubat sa Kalibotan.
Ultimo remedyo mao ang pagdangop ngadto kang Bindoy, ang albularyong Subano nga maoy dangpanan sa mga kabos nga mulupyo didto sa kabukiran.
“Carrot… ipakaon kang Misyo sa tanang adlaw gikan sa buntag hangtod sa gabii. Daghan ang makaon mas labing maayo. Gawas sab sa pagkaon, paimnon kanunay si Misyo og duga sa nidnirong carrot sa tanang panahon nga uhawon siya. Kay ang carrot makatabang pagpahiuli sa nagabok ug nangabuslot niyang estomago,” maoy patin-aw ni Bindoy.
Tuod man, dangtag lag pila ka adlaw nahunong ang pagsukag dugo ni Misyo. Wala na sab kuno siyay namatikdang sakit sa iyang tiyan. Nahayahay na sab kuno kanunay ang iyang pagginhawa.
Maoy hinungdan nga sa labihang kalipay sa pamilya, gipakaon nilag maayo si Misyo og daghang carrot kada adlaw. Wala na gani mokaog kan-on si Misyo. Carrot inad-ad ug ginidnid maoy iyang gipamahaw ug gipaniudto kanunay ug panihapon. Wala na sab gani siya moinom og tubig. Ang duga na lang sa carrot ang iyang giinom kanunay tungod kay lami imnon, tam-is.
Maoy hinungdan nga wala na nila ipamaligya ang ilang mga carrot bisan gipangita kanunay sa daghan nilang suki. Tungod kay ang pagkasalbar sa kinabuhi ni Misyo, ang paghiuli sa maayo niyang panglawas dili mahimong tumbasan sa bisan unsang kantidad nga makita sa dakong halin.
Mao kana ang talagsaong kamatuoran. Si Misyo nga wala na kunoy parahang mabuhi, gitagalan na gani sa nagtambal kaniyang doktor didto sa nabantog kaayong Provincial Hospital… unom na lang kuno ka bulan ang iyang kinabuhi dinhi sa kalibotan… kalit kaayong nakabaton sa pinangandoy kaayong lugway alang sa kinabuhing himsog ug malipayon.
Kay ang kugihan kaayong mag-uuma nasalbar sa tinanom ug napanapian niyang utanon— ang carrot. —
Tuod man, dangtag lag pila ka adlaw nahunong ang pagsukag dugo ni Misyo. Wala na sab kuno siyay namatikdang sakit sa iyang tiyan. Nahayahay na sab kuno kanunay ang iyang pagginhawa.