Nagpahiping Maghahalad
(Kining maong sugilanon mananaog sa Ikatulong Ganti sa 6th Satur P. Apoyon Tigi sa Mubong Sugilanong Binisaya 2023 nga gipasiugdahan sa Davao Writers Guild.)
GANINA ra siyang nangukay, morag kapin na usa ka oras. Naglibog siya hain gyod ang iyang kuhaon sa kadaghan sa maanindot nga disenyo sa mga kard nga nadispley. Gusto gyod niyang makaseguro nga kanang nindot ug haom og disenyo nga kard ang iyang mapili ug ikahatag.
Sa kataposan, nakakita ra gyod siya og kard nga iyang naangayan ug sa iyang pagtuo maoy labing haom ihatag. Duna kiniy dibuho nga usa ka dako nga pulang kasingkasing nga gipalibotan sa daghan ug lainlaing bulok nga mga bulak. Misanag ang iyang dagway sa tam-is nga pahiyom samtang gisud-ong ang maong kard nga maoy iyang napilian aron ihatag sa iyang hinalaran.
Sa tinuod lang, dugay-dugay ug kadaghan na siya naghunahuna nga buhaton kini. Apan sa matag higayon nga makahunahuna siya sa pagbuhat niini kaniadto, kanunay siyang dag-on sa pagduhaduha, pagpanagana, ug kataha. Busa, kutob ra gyod siya kaniadto sa paghunahuna— sama nga kutob ra sab siya sa paglantaw-lantaw kang Barbara.
Maestra si Barbara, si Ma’m Barbara o Barbie sa kauban niining mga magtutudlo. Adlaw-adlaw makita kini niya kada mosulod ug mogawas sa eskuylahan kay sekyu man siya didto.
Maanyag si Ma’m Barbara. Kasarangan lang ang katas-on. Hamis ang tabunon nga kutis. Nindot ang pahiyom, ilabi na kay dunay kandiis sa masigkaaping. Daw nagpangidlap ang maagnihon nga medyo Insekon nga mga mata. Tambokon (“chubby” matod pa) apan nindot ang porma sa lawas. Pero mora lang og may pagka estriktahon usahay, labi na tingali kanang sapoton siya sa mga estudyante nga labihang magpabadlong o tungod ba hinuon sa kadaghan sa report ug unsa pa diha nga kinahanglang agpason sa pagbuhat ug pagpasa. Nakadugang sa pagka katahaan ang pagka Inglisera niini, pinaeslang pa ra ba gyod molitok.
Ambot kon kapila na ka higayon nga buot niyang moduol ug makig-estorya bisan kadiyot lang kang Ma’m Barbara. Apan sa tanan sa maong mga higayon, kanunay siyang dag-on sa iyang kataha sa maanyag nga maestra. Kanang moaksiyon na siya og tikang padulong sa maanyag nga maestra, ingon sa mokupos siya ug maluya ang iyang mga tuhod, mao nga daw mahiugsok lang siya sa iyang gitindogan samtang mouga ang iyang tutunlan ug ingon sa mokulo ang iyang dila.
Usahay, kanang makahigayon siya, iyang sundan sakay sa iyang motorsiklo ang maestra sa pagpauli niini gikan sa eskuylahan. Sakay sa traysikol, didto kini sagad moagi sa may merkado. Apan naay mga higayon nga dili kini molahos dayon sa balay niini kon dili mohapit pa sa merkado aron mamalit og isda, karne o kaha mga utanon nga tingali maoy isud-an sa panihapon. Sa ingon niining mga higayon, nabatasan ni Ma’m Barbara nga mobaklay na lang gikan sa merkado pauli sa balay niini nga may igo-igo pod nga kalay-on. Namatikdan niya nga dunay mga bahin sa agianan ni Ma’m Barbara nga medyo awaaw kay naay bakanteng mga lote nga kasagbotan ra ug walay kabalayan.
Medyo ngiob pod kining mga dapita kay daot ang mga suga sa poste daplin sa karsada. Dili pod kaayo daghan ang mga nagaagi sa maong mga dapit.
Sa kadugayan niya nga sigeng pupaniid ug pagpanuop sa
maanyag nga maestra, misamot paglipang ang iyang pagbati alang niini. Apan bisan giunsa niya og paningkamot, wala gayod niya mabuntog ang iyang kataha ug kamanggiulawon. Sa ngadto-ngadto, misulay siya pag-inom og alak aron makabaton og kaisog. Apan igo ra siyang mahubog hangtod mawad-an og panimuot, ug inigbalik sa iyang panimuot halos dili na siya kahinumdom unsay iyang gibuhat panahon sa iyang kahubog. Taliwala niining tanan, nagpabilin nga gitapin-an ang nag-uros-uros niya nga pagbati alang kang Ma’m Barbara— pagbati nga sama sa usa ka toro nga nagpanglugnot sa higot niini.
Usa niana ka buntag, nakamata siya uban sa tumang kakapoy nga daw hilabihan ang kahago nga natagamtaman nianang milabayng gabii, bunga tingali sa kadaghan sa iyang nainom nga alak. Sa gingi-gingi sa iyang panumdoman, dinhay nasangit nga mga salin sa usa ka mangil-ad nga damgo nga naglibog siya kon damgo lang ba o tinuod gyod nga panghitabo; wala niya kini panumbalinga ug gipugos ang kaugalingon nga kalimtan kini.
Pag-abot niya sa eskuylahan, maoy misugat kaniya ang mikatap nga balita nga dunay babaye nga nakit-ang patay sa usa ka bakanteng lote unahan sa merkado. Sumala sa mga estorya, miingon kuno ang nag-imbestigar nga kapolisan nga lagmit kuno nga gilugos usab kini. Sa maong adlaw, wala motunga sa eskuylahan si Ma’m Barbara.
Daw gikumot ang iyang kasingkasing dihang nasayran nga ang babayeng napalgan nga patay ug giingon nga gilugos didto sa bakanteng lote walay lain kondili ang maanyag ug gikaibgan niya nga si Ma’m Barbara. Nagbangutan ang mga magtutudlo, empleyado ug estudyante sa eskuylahan. Apan walay makalabaw kabug-at sa kasub-anan, kahinugon ug pagmahay nga iyang gibati. Bisan pa man, wala siya makaako pagduaw sa haya sa maestra ug dihang mikuyog siya sa paglubong niini, nagpabilin siya sa layo kay wala siyay igong kaisog nga mosud-ong niini nga wala nay kinabuhi.
Minglabay ang mga adlaw ug walay klarong nadawdaw ang imbestigasyon sa kapolisan. Nagpabilin nga misteryo kinsa ang nagbuhat sa mangilngig nga krimen batok kang Ma’m Barbara. Walay bisan usa ka testigo nga nakasaksi sa panghitabo. Wala poy mga kamera sa CCTV sa dapit nga nahitaboan sa krimen o bisan kanait niini. Ngadto-ngadto, ingon sa inanay na lang nga nakalimtan ang panghitabo sa mga tawo, kinsa nagiyahay pagpadayugdog sa tagsa-tagsang kinabuhi ug pakigharong sa tagsa-tagsang mga suliran.
Apan alang kaniya nagpabilin nga lab-as kanunay sa panumdoman ang mangilngig nga nahiagoman ni Ma’m Barbara. Padayon niyang gihambin ang kahinugon ug pagmahay sa kaalaotan nga gidangatan niini. Bisan pa kon lumsan niya ang kaugalingon sa alak, dili gyod malaksi sa iyang alimpatakan ug kasingkasing ang makataha apan maagnihong kaanyag ni Ma’m Barbara ug ang bangis ug linuog nga binuhatang mikutlo sa kinabuhi niini. Matag higayon nga iyang mahanduraw ang nahitabo, ingon sa magpangurog ang iyang kaunoran. Mangtas gayod ang nagbuhat niini! Mangtas! Mangtas!
Gipaliwas usa niya og pipila ka adlaw ang Pebrero 14 ayha siya milakaw aron ihatod ang kard nga iyang gipalit. Hapit na mokilom-kilom dihang mipahawa siya sa ilang balay. Wala niya dalha ang iyang motorsiklo kay dili niya buot nga dunay makamatikod kaniya tungod sa kabanha sa andar niini. Sa eskina sa unahan sa ilang balay, mipara siya og traysikol. Didto niya kini pahunonga pipila ka metros gikan sa ganghaan sa memorial park. Daw bug-at sa pag-ukun-ukon ang iyang mga lakang samtang misulod sa ganghaan sa memorial park
ug mipadulong sa nahilunaan sa lubong ni Ma’m Barbara bitbit ang iyang pinili nga kard.
Gipatong niya sa lapida sa lubnganan ang kard. “Pasayloa ko, Ma’m Barbara, nga naulahi sa Valentine’s Day ning akong kard. Ug pasensiya na gyod nga karon lang ko makahatag niining kard para nimo. Unsaon nga mataha man god kong moduol nimo.”
Nangurog ang iyang kaunoran, ug dinhay ingon sa liso sa santol nga misambol sa iyang tutunlan samtang minglugmaw ang mga luha sa iyang mga mata. Naluya ang iyang tuhod busa nakaluhod siya atubangan sa lubong ni Ma’m Barbara. Gitay-og ang iyang lawas sa dili mapugngan ug subsob nga pagbakho.
Sa kabug-at sa iyang gibati, nahapla siya ibabaw sa lubong ni Ma’m Barbara. Padayon siya sa pagbakho. “Pasayloa ko, Ma’m Barbara, pasayloa intawon ko!” Mituwaw siya samtang nagkurog nga gikapkap ang rebolber nga gisuksok sa iyang hawak.
Niadtong higayona, naatol nga dinhay tawo nga naglakaw sa aseras tabok sa memorial park.
Kalit kining napahunong dihang nakabati sa sipa nga buto nga milanog gikan sulod sa sementeryo nga gisundan sa kahilom. “Kinsa kaha tong nagpabuto og lebentador sulod sa sementeryo?” nakapangutana kini sa kaugalingon samtang nangalot sa ulo.
Nianang sunod buntag, napalgan sa mga sayong mingduaw sa sementeryo ang patayng lawas sa usa ka lalaki nga naghapa ibabaw sa lubong ni
Ma’m Barbara nga adunay samad-pinusilan sa tampihak ug usa ka rebolber tapad niini. Dinha sa lapida sa lubong nakita nila ang gipatong nga usa ka valentines card nga naay dibuho nga dakong kasingkasing nga gipalibotan sa nagkalainlaing bulok nga mga bulak ug adunay nasulat sa sulod niini nga “Pinangga, Happy Valentines. Labyu. Sori kaayo. Misyu. Imong nagpahiping maghahalad”.
(KATAPOSAN)
Malisod hisabtan ang gugma. Kining maong sugilanon nagpakita sa laing anggulo sa maong pagbati…