Ang Trahedya sa Maco, Davao de Oro

We cannot stop natural disasters but we can arm ourselves with knowledge: so many lives wouldn’t have to be lost if there was enough disaster preparedness. — Unknown

USA ka dakong katalagman bunga sa kinaiyahan— landslide, ang mihapak sa Masara, Maco, Davao de Oro, alas 6:45 sa sayong kagabhion, Pebrero 6, 2024 (adlawng Martes). Mikuyanap pagbaha ang yuta uban sa tubig ug lapok sa kabalayan diin mingkalas og daghang kinabuhi nga natabonang buhi ug nalubong ang ilang kabalayan ug mga sakyanan.

Sa nagdag-om nga kahaponon niadtong adlawa, nagparking ang tulo ka bus nga naghulat sa mga trabahante sa Apex Mining nga mopauli sa Tagum ug sa haduol nga dapit. Hinay-hinay nga napuno ang usa ka bus, miunag larga. Mingsunod pagpanaka ang mga pasahero sa nagparking nga bus ug sa kalit may midahunog, morag linog, apan wala mauyog ang yuta.

Asoy pa sa usa ka surbaybor, “Mingdali mig kanaog ug nanagan palayo. Sa among paglingi, maoy misugat sa among panan-aw ang nagdahili nga yuta nga mitabon sa bus. Pipila lang namo ang nakakanaog,” matod sa naluwas. “Ang nahabilin sa sakyanan, natabonan sa nagdahiling lapok gikan sa bukid.”

Misiyagit og pakitabang ang katawhan. Nalimbuwad ang ubang sakyanan, nalubong sa lapok ang mga balay palibot sa terminal sa Barangay Masara. Mismo ang sentro gyod ang naigo sa pagtabon sa yuta ug naapil pa gani ang ilang barangay hall. Nag-iyahayg panagan ang katawhan nga way tumong sanglit kilumkilom na kadto. Di madrowing ang dagway sa katawhan sa tumang kahadlok. Dihay igo rang nakabitbit sa ilang gagmayng bata ug giguyod na lang ang mga dagko-dagko aron lang makapalayo. Sa paglurang na sa nagbaha nga lapok gikan sa bukid, mao nay madungog didto ang nagkadaiyang siyagit, lagaak sa nangatumbang kabalayan ug siyaok sa mga sakyanan nga mopalayo apan dili na makaagi kay nabulit na sa lapok ang karsada.

Mga alas siyete na kadto sa gabii, nagbanwag-banwag nag mga flashlight ang mga rekyuwer gikan sa maong lungsod ug gisundan sa mga silingang munisipyo sa Mawab, Montevista, Monkayo ug Nabunturan nga maoy unang mingresponde sa panghitabo. Ug dihadiha, nakita nila ang pito ka patayng lawas. Gipahilayo nila ang nagkagubot nga katawhan layo-layo sa Purok Zone 1 nga maoy nalubong sa lapok. Gipasakay ang mga samaran ug gidala sa haduol nga tambalanan sa Maco. Apan ang uban atahado

pang moduol sa lugar kay basin unyag mokanap ug mopadayon pagdahili ang yuta sa ibabaw.

Sayo sa pagkaugma, gihingusgan ang pagsubay sa palibot sa kabalayan. Luoy sad kaayong taw-awon ang binuhing kahayopan nga nagkaguliyang. Natabonon pod diay ang ilang barangay hall sa Masara, terminal building, mga tindahan og kabalayan. Nakit-an nga buhi ang usa ka tawo nga nalubong nga migimaw na lang ang ulo gikan pa nianang gabii.

Nianang pagkahapon, segun sa report sa Office of Civil Defense (OCD) sa Maco, walo ang patay, katloag usa ang injured,

kap-atag walo ang nawala. Ilang gituohan nga adunay katloan ka tawo nga nakasakay na sa nagparking nga bus ang wa gyod makagawas hangtod nga natabonan sila.

Mipagawas dayon og order ang Maco Risk and Management Office paghikling sa mga lumulupyo sa silingang barangay sa Tagbaros, Elizalde, Mainit ug Panibasan. Miabot na karon ug

700 ang atua sa evacuation centers sa mga tulunghaan, gyms

ug simbahan. Ang mga samaron ug kritikal gidala sa duol nga tambalaman sa Mawab ug Tagum. Ang ginagmay rag kadaot diha ra sa Maco.

Sayo pa sa ikaduhang adlaw, gihingusgan pag-ayo ang rescue operation. Wala sila mogamit og heavy equipment sa mga lugar nga gituohang daghan ang nalubong. Kamot ug pala ang ilang gigamit sa hinay-hinay nga pagkuykoy sa lapok. Dugang lima ka patay ang ilang nakita.

Sa ikatulong adlaw, petsa 9, Biyernes sa hapon, mipagawas og report ang Maco Disaster Risk Reduction and Management Office pinaagi ni Jiesyl Mae Tan: 15 ang patay, 31 ang mga nangaangol ug 110 ang missing o wa pa igkita. Kini gibase sa report sa katawhan sa Masara ug sa silingang mga barangay sa mga membro sa ilang pamilya nga wala na gyod mauli sa ilang mga panimalay. Kadaghanan sa missing mga trabahante sa Apex, kay anang mga orasa maoy tinggawas sa unang shifting, ug mopuli na sad ang sunod.

Mga nangamatay: Archie Pasendo, Jundiel Dano, Rotshell Nunez, Slago Garin, Jay-ar Domingo Asena, Jonel Rabe, Helbert Nunez, Junilo Ragas, Ruben Calunsag, ug Ronald Canoy, ug lima ang unidentified.

Sukad pa niadtong unang semana sa bulan sa Pebrero, nasinati na ang pagsigeg ulan sa Davao Region bunga sa giingon nga shear line, pagtayhop sa northeast monsoon o amihan nga nakamugna og low pressure area . Ug gani, una nang gibaha ang lungsod sa Davao del Norte ug Davao Oriental ug miresulta sa pagkaguba sa mga karsada ug tulay.

Sa pamahayag sa opisyal sa Apex, “Wala man maapektohi sa kadaot ang among mining compound sanglit wala magagikan ang midahiling yuta didto sa mining site,” niya pa.

Sa pagsulat niini, gipadayon pa ang rescue operation, ug gibanabana nga madoble pa ang gidaghanon sa nangamatay

Ang kalamidad moabot nga dili gyod mapugngan. Kini bunga sa atong kinaiyahan sa kalikopan. Ampo gyod sa kanunay, salig sa atong buhing Diyos. —

Gipasakay ang mga samaran ug gidala sa haduol nga tambalanan sa Maco. Apan ang uban atahado pang moduol sa lugar kay basin unyag mokanap ug mopadayon pagdahili ang yuta sa ibabaw.