Ang Kahalagahan Ng Mga Katutubo Sa Pambansang Kalinganan

HINDI sila iba sa atin. May lipunan silang katangitangi at may pamanang-lahi na hitik sa dunong, kultura, at sining. Sila ang mga katutubo. Sila ang nabubuhay sa kabundukan at kanayunan na palaging nalalagay sa bingit ang kanilang pamumuhay at pag-iral. Kaya nilagdaan ang Presidential Proclamation No. 1906 noong taong 2009 na itinalaga ang buong buwan ng Oktubre bilang Pambansang Buwan ng mga Katutubo. Layon ng nasabing proklamasyon na pangalagaan at isulong ang mga karapatan ng mga katutubo na palaging hinahamon ng nagbabagong mundo. Kung tutuusin, maraming taon na rin ang lumipas simula ng ipinagdiwang natin ang Pambansang Buwan ng mga Katutubo.

Ang pagdiriwang ay pinangasiwaan ng Pambansang Komisyon sa Kultura at mga Sining (NCCA) bilang nangungunang sangay ng pamahalaan upang idaos ang nasabing tuntunin. Sa pamumuno ni Pambansang Alagad ng Sining Virgilio S. Almario, Executive Director Al Ryan Alejanre, at Deputy Executive Director Marichu Tellano, naging matagumpay ang nasabing pagdiriwang na tinampukan ng mga programa sa iba’t ibang bahagi ng bansa sa buong buwan ng Oktubre.

Sa taong ito, ang napiling paksa ay “Buhay Dunong: Pagkatuto Kasama Ang Mga Katutubo” (Vital Wisdoms: Learning with the Indigenous Peoples). Napagtanto kasi na ang karunungang katutubo na nahubog mula sa ilang dantaong karanasan ay magiging bukal ng kaalaman na maaaring magamit sa bagong panahon, hindi lang bilang eksotikong kaalaman kundi may katuturan at kagamitang angkop pa rin kahit sa nagbabagong mundo. Ito’y nakaukit sa sari-saring oral na tradisyon, wika, mga ritwal at pagdiriwang, sistema ng kaalaman, mga likhang sining, atbp.

Hitik ang ating mga pamayanang katutubo sa pamanang hindi nasasalat (intangible heritage). Sayang ang mga karunungang ito kung hindi maipamana sa mga salinlahi. Ito ang diwa na nagbubuklod sa atin at nagbibigay sa ating ng pagkakakilanlan bilang mga Pilipino. Dito tayo nakaugat, dito tayo natutong mangarap.

Binigyang-diin ni Alphonsus Teroso, puno ng subkomisyon ng NCCA na siyang nangangasiwa ng mga komunidad na pangkatutubo, na mahalaga ang pagtutulungan ng iba’t ibang sektor sa pagdiriwang ng Pambansang Buwan ng mga Katutubo. “Kinikilala ng pamahalaan ang mahalagang papel, pagtatampok at ambag ng mga katutubong pamayanan para sa pag-unlad ng bansa,” saad niya.

Talaga namang mahalaga ang dunong ng mga katutubo lalo na sa bansang kagaya ng

Pilipinas na umiiral at naninirahan ang iba’t ibang pangkatetniko. Ang pagsasantabi sa kanila sa pambansang diskurso at pagtataboy sa kanila sa laylayan ng lipunan ay isang uri na rin ng paglabag sa kanilang mga karapatan. Na kung minsan, tinitingnan natin sila bilang iba sa atin. Kaya napapanahon ang pagdiwirang para imulat ang ating kaisipan at buksan ang ating mga damdamin para sa makabagong pagtingin sa ating mga kapatid na katutubo.

Sinimulan ang pambungad na pagdiriwang sa pamamagitan ng isang press launch sa lobby ng NCCA na dinaluhan ng mga kasapi sa pamamahayag at mga kinatawan mismo ng NCCA at mga indibidwal na may katungkulang nakatuon sa pagpapaunlad ng ating kamulatan sa mga pamayanang katutubo.

May mga gawain din sa iba’t ibang panig ng bansa na kaakibat sa pagdiriwang na ito. Kagaya ng “Dayaw Suroy 2019” na binibisita ang iba’t ibang lalawigan para ipalaganap ang kamulatang pangkatutubo. May mga pit stop sa Lungsod ng San Fernando, Pampanga (Oktubre 3), Lungsod ng

Baguio (Oktubre 4). Sa Kabisayaan naman, may mga pagdiriwang na ginaganap sa Lungsod ng Iloilo (Oktubre 8), Lungsod ng Bacolod (Oktubre 9). Sa Mindanao naman, ang karaban ay bumisita sa Lungsod ng Davao (Oktubre 15). Ang salitang “suroy” ay hango sa salitang Cebuano na ang ibig sabihin ay “lakad” o “gala”.

Isa sa mga programa na ipinagmalaki ng pagdiriwang ay ang ginanap na pambansang “Kalkali.” Idinaos ito sa Maryhill School of Theology sa Lungsod ng Quezon noong Oktubre 28-29, 2019. Walong sesyon ang ginaganap sa loob ng dalawang araw na kinatampukan ng mga pagsasalita galing mismo sa mga IP communities. Dito, inihayag nila ang kanilang mga pananaw, isyu, at karanasan na may koneksiyon sa pagpapahalaga sa sining, usaping legal, etikal, at moral para maging bahagi sa paglikha ng mga pamamaraan na mapangalagaan ang mga pangkat-etniko sa Pilipinas. Hango ang salitang “kalkali” sa wikang Kankana-ey na ang ibig sabihin at “pakikipag-usap”.

Sa mga ganitong pagdiriwang, dapat makibahagi rin ang sambayanan para maiangat ang ating diskurso sa mga usaping pangkatutubo.

Si Pambansang Alagad ng Sining at NCCA Chair Virgilio Almario sa kanyang talumpati.

Si Executive Director Al Ryan Alejanre sa kanyang talumpati.

Naghandog ang mang-aawit na si Bayang Barrios ng isang maalab na awitin.

Ang pagtanghal ng katutubong sayaw na ikinagagalak naman ng mga dumalo sa press launch.

Nagsalita naman ang puno ng National Committee on Southern Cultural Communities na si Elmalyn Abatayo.