Buklat/Mulat
20
MAPALAD ang mga bata sa kasalukuyan dahil marami nang talambuhay na sadyang isinulat para sa kanila. Ang mga talambuhay na ito ay hindi lamang mga buhay ng mga tanyag na bayani ng bansa. Sa nakaraang mga taon, maraming nalathalang aklat na pumapaksa sa mga matatagumpay na negosyante, atleta, siyentista, at artista. Natugunan na ang pagkukulang sa paglalathala na minsang umapaw sa muling pagsasalaysay ng mga alamat at mitolohiya.
Mahalagang makabasa ang mga bata ng talambuhay upang mabigyan sila ng pagkakataon na tuklasin ang sarili nilang ambisyon. Sa pagbabasa ng mga talambuhay, naipapakita sa kanila ang mga piraso ng karanasan na magsisilbing aral o patnubay sa kanilang pagtanda. Wala pang nailathalang talambuhay para sa bata na nagtatampok ng malagim at malungkot na buhay ng isang tao. Laging may taglay na pag-asa ang mga talambuhay na aagapay sa mga batang mambabasa na tuklasin din ang sarili nilang kagalingan at kabayanihan.
Narito ang mga dapat isaalangalang sa pagsusulat ng mga kuwentong-buhay:
1. Manalig sa paksang isusulat, pinili mo man ito o hindi. Kailangang panindigan ang isusulat na talambuhay kahit pa ito’y isang proyektong ipinasulat ng palimbagan o ng isang organisasyon. Kung hindi mapapanindigan ang paksa, huwag na lang tatanggapin ang isang proyekto. Ang paninindigan sa paksa ay mababakas sa masigasig na pananaliksik tulad ng pakikipanayam, pagbabasa ng mga nalathalang aklat at artikulo, o kaya’y pagsangguni ang mga di-nakalimbag na mga dokumento.
2. Ituring ang pagsusulat ng talambuhay bilang isang kuwento. Tukuyin ang mainam na panimula sa susulatin. Magiging lunsaran ito ng mga piling pangyayari sa buhay ng iyong paksa. Mahalaga ring magkaroon ng rurok ng talambuhay upang hindi akalain ng mambabasa na isang sanaysay o entry sa encyclopedia ang sinulat na talambuhay.
3. Kung ituturing na kuwento ang isang talambuhay, mahalagang tukuyin ang magiging hadlang sa layunin ng iyong paksa/tauhan. Karaniwang anyo ng talambuhay ay kuwento ng tagumpay. Ngunit bago magtagumpay ang tauhan, mahalagang dumaan siya sa mga pagsubok. Ang mga pagsubok o tunggalian ang magbibigay ng laman sa isang talambuhay.
4. Iwasang maglahok ng mga kabagot-bagot na detalye na hindi mahalaga sa talambuhay. Piliin ang mga detalye na may halaga sa ikasusulong ng naratibo. Gayundin, kailangang tumutok sa karakter o personalidad ng isang paksa. Mahalagang maipakita ang kanilang pagkatao.
5. Upang maging interesante ang tauhan, itampok din sa kanilang talambuhay ang kahinaan, pagsisisi, at pagbabago ng paniniwala. Maiuugnay ito sa pag-unlad ng tauhan.
6. Sa proseso ng pananaliksik, mapapansin na napakaraming makakalap na materyal. Makatutulong ito sa pagsusulat ngunit kailangang tandaan na hindi lahat ng materyal ay magagamit sa sulatin. Mas mainam na umapaw sa materyal kaysa naman kulangin o maging salat sa mga detalye ang isang talambuhay.
7. Makatutulong din kung magtatakda ng limitasyon sa sakop ng buhay ng isang tao. Imposibleng magkasya sa isang picture book ang buhay mula kapanganakan hanggang kamatayan ng isang tao.
8. Dahil ito ay magiging isang akdang pambata, mahalagang matukoy kung ano ang maiaambag ng talambuhay sa pag-unlad ng batang mambabasa. Bakit ito kailangang basahin ng bata? Magiging mabuting modelo ba ang tauhan para sa bata? May maiaalok ba itong ambisyon sa mambabasa?
9. Mahalagang desisyon din ang pagpili ng punto-de-bista sa talambuhay. Tipikal o karaniwan na ang ikatlong panauhan sa mga talambuhay. Maaari rin namang maging unang panauhan ang talambuhay. Sa pamamagitan ng pagkamalikhain, maaaring lumikha ng isang bagong tauhan na magsisilbing tagapagsalaysay. Halimbawa, sa aklat na Ben and Me ni Robert Lawson, isinalaysay ang buhay ni Benjamin Franklin sa pananaw ng isang dagang nagngangalang Amos. Sa Lub-Dub, Lub-Dub ni Russell Molina, ikinuwento ang tagumpay ni Dr. Fe del Mundo sa pananaw ng isang batang pasyente.
10. Mainam ding ang tema o mensahe ng isang talambuhay ay hindi nakalantad. Sa halip, ang tema ay kailangang inilalarawan sa pamamagitan ng mga eksena o pangyayari.
11. Kaugnay sa pananaliksik, mahalagang maghanda ng bibliograpiya upang pahalagahan ang mga sinangguning teksto. Dapat ding nakarekord ang mga panayam. Magagamit ang recording na ito kung sakaling may problemang lumitaw kaugnay sa manuskrito.
12. Maging maingat sa pagsasakuwento ng buhay ng isang tao. Kailangang nakabatay sa katotohanan ang mga pangyayari. Dapat nakabatay sa pananaliksik ang mga detalye. Mag-iingat din sa paglikha ng mga dialogo at baka hindi ito tumugma sa personalidad at kaisipan ng pinapaksa. Dapat ding gabayan ang ilustrador sa paglalarawan ng tagpo, kasuotan, kagamitan, at maging ang arkitektura sa panahong ginagalawan ng tauhan.
13. Bilang talambuhay sa anyo ng picture book, kailangang magtulungan ang manunulat at ang ilustrador sa pagkukuwento. Halimbawa, ang tungkulin ng paglalarawan ng tagpo at kasuotan ay tungkulin na ng ilustrador. Hindi na kailangan pang lumabas sa teksto ang mga paglalarawan.
14. Mainam din sa pagsusulat ng huling spread na balikan ang simula ng kuwento. Kailangang gawin ito upang maipakita ang pag-unlad ng tauhan. Mainam ding kasangkapan ito upang makabuo ng cyle sa naratibo.
15. Para sa karagdagang impormasyon, makatutulong sa aklat na maglaan ng tinatawag na “author’s note” o tala ng manunulat. Ito ay isang maikling sanaysay na magpapaliwanag sa buhay ng isang paksang personalidad. Ang mga hindi naisamang detalye sa talambuhay ay maaaring mailagay rito tulad ng mga petsa. Puwede ring maghanda ng isang timeline at gallery ng mga larawan upang maitampok ang yaman ng pananaliksik.
16. Bilang pangwakas, sana’y ang talambuhay na susulatin ay magtatampok din ng pagkabata ng isang personalidad. Mahalagang maipabasa sa mga bata na ang mga dakilang tao at ang mga bayani ay minsan ding naging bata gaya nila.