Panitikan sa panahon ng Kastila at Amerikano ating balikan
ANG asignaturang Filipino ay hindi dapat kanselahin dahil sinasariwa nito ang ating pinagmulan. Marami mang mapapait na kwento ang ating kasaysayan ipinagbuklod tayo nito sa kasalukuyang malaya tayong ipahayag at gawin an gating mga nais marating sa buhay ng wala ng anumang pangamba na kahit sa paglabas man lang ng ating mga bahay ay mapahamak na tayo.
Kung ang asignaturang Ingles ay may sariling grupo ng panitikan, ang Fili pino din mayroon na masarap balikan, lalo na kung ang mga estudyante sa ngayon ay di alam kung bakit ginagawa ang mga bagay-bagay tulad ng mga senakulo o pasyon. Kahapon lamang ay isinagawa ang taonang Traslacion ng Itim na Nazareno sa Quiapo, Manila. Bago ito ginanap, may mga sunud-sunod na misa at panalangin isinigawa muna.
Ang mga i to ay kabahagi ng panitikan na nagsimula pa sa matagal na panahon, partikular sa panahon ng Kastila. Ating balikan kung paano nagsimula ang panitikan sa panahon ng Kastila at ng Amerikano. Sa susunod kung artikulo, akin namang tatalakayin kung kamusta na ang panitikan sa panahon ngayon ng mga millennial.
Nagsimula ang panitikan ng taong 1565 sa pananakop ng mga Kastila na pinamumunuan ni Gobernador-Heneral Miguel Lopez de Legazpi. Ang diwa ng pagsisimula nito ay nagpatuloy hanggang mag-digmaan noong 1872. Sinasabing sa panahon ng Kastila may naging dalawang uri ng panitikan na nabuo: ang panitikang pamaksang pananampalataya at kabutihang-asal, at ang panitikang rebolusyunaryo at sedisyoso. May tatlong katangian ang panitikan: ( 1) may sari- saring kaanyuan at pamamaraan gaya ng mga tulang liriko, awit, kurido, pasyon at senakulo na siyang ginagamit magpasahanggang ngayon.
Saka meron ding duplo, karagatan, kumedya, sarsuwela, talambuhay at mga pagsasaling- wika; ( 2) ang karaniwang paksaing panrelihiyon; at (3) ang lalong nakararami tulad ng huwad, tulad, o halaw sa anyo, paksa o tradisyong Kastila. Ang alibata na ipinagmamalaki bilang kauna-unahang abakadang Filipino na nahalinhinan ng alpabetong Romano ay isa sa naging impluwensiya ng mga Kastila sa panitikang Filipino. Ang pagkasinop at pagkakasalin ng makalumang panitikan sa Tagalog at iba pang wikain ay nangyari din noong panahon ng Kastila. Gayundin ang pagkalathala ng iba’t ibang aklat na pambalarila sa wikang Filipino tulad sa Tagalog, Ilokano at Bisaya, at ang pagkakaroon ng makarelihiyong himig ng mga lathalain ng panahayong yaon. Ang mga dula noon ay ginugrupo sa tatlo: (1) ang dulang pangtanghalan o pangentablado tulad ng senakulo, moro- moro, komedya at karilyo; ( 2) ang dulang pantahan tulad ng pamamanhikan at panubong o patung; at ( 3) dulang panlansangan tulad ng pangangaluwa, panunuluyan at salubong.
Nang tayo ay lumaya sa tatlong daang pananakop ng Kastila, sinakop naman tayo ng mga Amerikano. Kung kaya’t ang panitikan na natutunan natin sa panahon ng Kastila naging panitikan na may hangaring makamit ang kalayaan at may katangiang marubdob na pagmamahal sa bayan at pagtutol sa kolonyalismo at imperyalismo. Dahil dito nanaig ang diwa ng nasyonalismo, nagkaroon ng kalayaan sa pagpapahayag kung saan nagkaroon ng mas maraming pahayagan, at lumawak din ang karanasan ng mga Pilipino lalo na at nagpatayo ng mga mas maraming paaralan ang mga Amerikano, binago nila ang sistema ng edukasyon, ipinagamit nila ang wikang Ingles, at pinalahok ang mga Pilipino sa pagpapalakad ng pamahalaan.
Kung ngayon ay may Philippine Daily Inquirer at Philippine Star, ang Manila Bulletin na hanggang ngayon ay masigasig, ay isa sa apat na pahayagang unang naglathala sa panahon ng Amerikano. Siya lang sa tatlo pang pahayagan na El Grito del Pueblo, El Nuevo Dia at El Renacimiento, ang patuloy pa ring naglalahad ng balita at kaganapan sa bansa magpasahanggang ngayon.
Kung hindi natin babalikan ang mga panitikan na ating natutunan mula pa sa ating kanununuan, hindi natin maiintindihan ang mga uri nitong atin pa ring isinasagawa hanggang ngayon. Kung aalisin natin ang asignaturang Filipino, paano natin mapapanatili ang ating wika.
Kung ganitong malalim na nga ang ating pagkakaintindi at mas madalas pa nating magamit ang banyagang salita kaysa sa sariling atin, nawawala na ang wikang Filipino, paano pa kaya kung kanselahin natin ang pagtuturo ng asignaturang ito? ( Paid article)