PAGDUNGGO (PART 2)

PAGKAGABII niana sa dihang nahinanok na sa pagkatulog ang mga bata, miduol si Jonas kang Mabel nga niadtong higayuna nanghugas og plato.

“Day, diara diay ang pambayad sa eskuylahan ug kining lima ka gatos ibayad sa utang ila Neneng” segun ni Jonas samtang gibutang sa lamisa ang kwarta.

“Unya kanus a man daw mo molarga?” Pangutana sa iyahang asawa.

“Unyang kadlawun ingun ni Pareng Victor” tubag ni Jonas.

Nagdali-dali si Mabel og digamo, gipreparar niini ang mga gamit ni Jonas, iyahang sinina, tambal ug uban pa.

“Pwede sab kaha ko mubali didto ingkasog manganak ko?” segun ni Mabel.

Mitando lamang si Jonas. Nahinanok na og tulog ang tibuok banay ni Jonas. Apan nagtukaw gihapon siya, unyang kadlawun molarga na sab siya ug mabiyaan na sab niya ang duha ka anak ug ang mabdos nga asawa. Usa kabulan ug kapin sab siya mawala. Morag nakigduyog ang mga balod sa gibati ni Jonas kay taob man ang dagat ug kusog ang hampak sa mga balud.

Pagkakadalawun wala na gipukaw ni Jonas si Mabel. Gihabulan niya kini arun dili mapanuhutan unya mibiya sa ilahang panimalay. Morag nihunas na sab ang dagat. Niadto siya padulong ilang Victor ug tua nakita niya iyahang mga kaubang mananagat. Nagkabaguod sab kini sa ilahang mga dala. Ang uban gihatud pa sa ilahang mga asawa. Nitabang og karga si Jonas og mga bato ug ice sa bangka, ingun man sa ilahang konsumo nga pagkaon ug tubig.

“Wala na kay nakalimtan?” pangutana sa ilahang operator nga si Balong samtang gitan-aw ang makina sa ilahang sakayan. Paghuman sa pipila ka minuto, minabigar na sila ug paghuman sa duha ug tunga kaadlaw tua na sila sa lawud. Walay laing makita si Jonas gawas sa dagat nga nagtabyog sa ilahang bangka, sa iyahang paghangad sa kahitaasan, langit ra sab ang iyahang makita.

Sa pag-abot didto matag usa sa mga mananagat nisakay dayun sa mga pakura, dala ang pasol ug buya, gisugdan ni Jonas ang paghulog niini bisag hapdos sa panit ang kainit sa adlaw.

Milabay lang ang pila ka minuto namatikdan ni Jonas nga gahi naman ang naylon nga iyahang gikuptan. Tingalig nay paak, maong giguyod dayun niya ang iyang pasol ug gibira kini. Taman sa tawhanung kusog ni Jonas iyahang gibira ang naylon ug wala siya masayop, usa ka dakong bariles iyahang nakubit. Gibunalan dayun niya kini sa makusog ug gibutang sa kaw it. Mao sab iyahang mga kaubang mananagat naningkamot arun makajackpot! Nagpadayun sa panagat silang Jonas ingun man sa pagbulad sa mga isda didtos lawud. Daghan-daghan sab siyag nukos sa iyahang kaugalingong kontiner.

“Swertehang Jonas karun uy! Nakig uyon gyod nimung dagat da!” matud pa sa ilahang financer nga si Victor samtang nagbahinbahin og kwarta sa iyahang mga mananagat sa ilahang pagdunggo.

“Gikaluy-an lang siguro boss,” matud pa ni Jonas nga niadtong taknaa lipay kaayo tungod kay pulo ka dagkong bariles ang iyahang napatimbang. Mikabat kinig saysenta mil. Ang kwarenta porsyento sa kwarta naadto sa bangka nga gisakyan ni Jonas, alang sa panggasolina niini ug konsomo nila sunod lawud, ang saysenta porsyento tungaan nila ni Victor, wala pay labot dinhi ang iyahang utang tong niaging bulan. Swerte nalang nga nakalimpyu siyag dyis mil.

Isa ka adlaw human sila midunggo sa lapyahan nahimugso sab ang iyahang ikaupat na anak. Walay kasudlan ang kalipay sa mga mag-asawa labi na si Mabel nga nanganak sa usa ka pribado nga ospital. Tungod kay dako-dako sab ang bahin ni Jonas napailisdan niya ang ilahang buslot nga atop, nabaydan na sab ang utang ila Neneng. Nagpasalamat si Jonas sa dagat. Nanghinambog sab si Odo ug Duday sa mga kadula nga daghan na kuno silag kwarta tungod kay duha ka singko na ilahang balon taga-adlaw.

“Nas, mangayo kog pangkapital bi, muhulog ko sa KAPA ba” ni Mabel samtang gihapuhap ang abaga sa bana usa niana kagabii.

“Unsa mana Day?” pangutana ni Jonas.

“Kanang mutubo og tirti persent ba,” segun niini.

“Na, daku naman kaayo na nga kantidad Day” ni Jonas sa kaistorya.

“Awa god si Neneng oh nagkakotse na tungod anang KAPA, easy money ra na kaayo, patulugon lang nato ang kwarta, si Lidya man gani oh nakapay out og hapit milyon!” isplikar sa baye.

“Ginainves man god daw na nila sa laing nasud unya kon mudako na ang kwarta mao na ilahang ipang-pay out sa katawhan!” ni Mabel nga munamunag pasabot sa bana.

Dili makadili si Jonas sa asawa, nahuna-hunaan pod niya nga kinahanglan sab siguro ni Mabel nga adunay kalingawan maong gitugutan niya kini nga mubali na lang ilang Victor. Pagkabuntag niana dungan silang Mabel nga miadto ilang Victor arun mubali.

“Ha? Kadako god anang dyis mil!” segun ni Victor nga nakuratan sa giasuy ni Jonas.

“Lagi Boss pero mubalik man sab ang kapital”, segun ni Mabel.

“Aw, lage, hinuon pod, daghan man isda sa dagat” matud pa niadtong Victor samtang misiplat kang Jonas.

Wala mapakyas si Mabel. Mihatag og kwarta kadtong Victor. Kabalo si Jonas nga dako kaayo nga kantidad ang dyis mil, pila na unta kasako sa bugas ang mapalit niini, mao nang kinahanglan gyod niya mabalik sa lawud bisag magkinaunsa pa. Bag o minabigar silang Jonas gibuhong siya ni Mabel sa mga balon.

Nilusbog na gyod sa dagat silang Jonas ug human sa pipila ka adlaw miabot na sila sa lawud. Dose ka gamay nga bangka ang gibuhian sa lawud arun manguhag bariles, apan naunsang pagkaunsaa nga pulo na sila kaadlaw didto wala man gihapoy nakuha nga dagkong isda silang Jonas. Igo ra sila makakuhag isda nga borot ug pirit. Ang uban nagbulad nalang og nokus didto sa lawud.

“Asa naman ang mga isda dinhi?” pangutana atong Kulas nga pinakatiguwang nilang mananagat.

“Wala gyod tay ayo ani” segun ni Tuting, isa sa mga kauban niya nga ulitawo pa.

“Tingali tungod sa La Nina”, matud pang Artur. Gisaysay niini nga wala kuno miangay ang mga isda sa ilalum sa dagat. Nanago sab daw kini.

Nagpakahilum lang si Jonas. Nangomedya si Kulas nga tingalig nahurot na ang isda sa ubang panagatan tungod kay daghan na kaayog nanagat.

Pipila ka adlaw niana mipauli ang ilahang sakayan og bukol si Jonas. Nangayo gihapon og porsyento si Victor sa ilahang mga nokus nga gibulad didtos lawud. Ultimu paon nilang Jonas gibaligya sab nila sa mga tawo sa centro arun makakwarta.

--

Hannah A. Leceña is a public school teacher. She was a writing fellow of Davao Writing Workshop 2018, Bathalad-Sugbu Creative writing Workshop 2019, and Iligan National Writing Workshop 2019. Her short story ‘Pagdunggo’ won first place in the 4th Satur P. Apoyon Tigi sa Mubong Sugilanong Binisaya. The Davao Writers Guild is publishing the winning works of the recently concluded short story writing contest for the National Literature Month. For more details, please visit our website: www.dagmay.online.