Pamanyiklod Gamat anting Pamigalang (Hand-Kissing as Form of Respect)

~ Confucius ~ Mahatma Gandhi

“Ninu man malyaring sambitla karing Nwan a Lagyu ning Panginwan king mapakumbabang kabilyan ning isip; makipanamdam a lakwas pang mababa karing are king dalan; ninu man dapat maging mapanupaya pa kesa karing impun, alang nanu mang maling panamdam a ketasan ning sarili at makadyang miyampang pamigalang karing aliwa a alang panayang nanu pamigalang karing aliwa. King kabilyan ning isip antini, ninu man malyaring midalit karing Nwan a Lagyu ning Panginwan.”

~ Ginung Tsaytanya, Katlung Pangadi (Lord Chaitanya, The Third Prayer)

***** Sisiklod ka pa, abe, kareng makatwa keka? Nung wa, nanung balu mung sangkan o’t sisiklod ka? Nung ali, nanung sangkan o’t ali ka sisiklod? Alang mituru keka? Kapampangan la ring pengari mo? Nung ali la alang sumumbat keka o mamarsala.

Kasalungsungan, atin pang mapilan a kayanakan o agyang matwa na mu naman a manyiklod karing makatwa o makiupaya kesa karela. Mekad amana da ing gawing ini karing pengari da uling daraptan da iti karing pibalebale manibat inyang minuna lang menakit sala ding mata da.

Kapilan migmula ing senayang pamanyiklod gamat? Kareng Tagalug, “mano”(Kastila king katayang gamat kekatamu) o “pagmamano” (pamanuma king gamat) ing yaus da keng pamanyiklod a kalupa tamu namang sasabi king “po” at “opo” agyang itamung Kapampangan “pu” at opu” tamu sasabyan, subali mu potang pakutang, kabud kasabi tamu makatwa la o lakwas lang makiupaya kekatamu.

Ing pamanyiklod gamat (aliwa naman ing pamanyiklod intud potang mangadi o sisimba) menibat ya king ugaling dela da keti ring Kastila a pamanumang gamat a kayawig ning pamanyiklod a kekatamu naman ing gamat ning sisikloran tamu tatagkil ta ya king kanwan tamu agya mang ating mapilan a keng arung da karin do tatagkil deng gamat dang sisikloran. Karing Muslim o HinduBuddhists, Isik, Apon at pati na Amerikanu e da gawi ing pamanyiklod.

Ugali da kasi, anting Katoliku, ing uman de gamat ing Papa (Pope) at pati na ring cardinal, obispu angga na karing pari at madre. Dakal ing iti ing penibatan ning pamanyiklod inya sa darandaman ta la reng makatwang sasabing “morus” ka nung e ka byasang manyiklod.

Ninu reng manyiklod at ninu reng sisikloran? Deng lakwas anak, lakwas mababa tungkulan at ding sasalpantaya karing pari angga na king papa ilang sisiklod. Sisikloran la reng pengari (apu, tata’t ima, bapa’t dara, kaka (atsi o koya); sisikloran la naman deng tegawan, talaturu, deng manulu at ninu mang ating tungkulan a matas.

Neng Pasku, ing pamanyiklod gagamitan da reng inanak o aliwang kayanakan ing pamanyiklod karing makatwa at tegawan da bang makatanggap aginaldu. Atin mu namang manyiklod la ba’mung ipakit da ing pamigalang da at e no man manayang aginaldu, agyang malagad la mu reta.

King malagwang salita, anting pamigalang, sisikloran la ngan deng sukat igalang. Makanyan man at subali pa kanita, ing pamanyiklod akasanayan da ne reng pulitiku keti manibat inyang ing sadyang Governor Lito Lapid kanita ikit yang siniklod keng sadya mu namang President Fidel Ramos inyang kapanaunang gagawan de pa ing mega-dike.

Ngening kasalungsungan, madalas tamung manakit karing pulitikung sisiklod karing lakwas matas karela. Alimbawa ila pin deng kagawad (councilors) a sisiklod karing punbalen (mayor) at nung ati yu ing punlalawigan o governor?den namang mayor kambe ring councilors deng sisiklod kaya. Nung kanung e ka siniklod, mekad isipan dang kasalang da ka reng lakwas matas a tungkulan keka.

Agyang kapilan, keraklan manayun ing pamanyiklod. O, siklod ku pu?ambisna e pa Pasku!

***** Dake Talabaldugan: 1. bagsák – (palagyu) nakbag, nabu. English – sudden fall of anything heavy. Alimbawa king pamangamit: “Masikan ing bagsak ning pasbul inya migising ya ing bingut keng silid.”

2. bagsák (panguri) – (palagyu) lasak/ lagsak, lagpak, ragsa, tomba. English – ruined, destroyed, fallen, demolished. Alimbawa king pamangamit: “Ing panga-bagsak ning gusali king kabalenan pauli ning ayun at e ning bagyu.”

3. bagsák – (palagyu, pangantabe) – e migtagumpe/ kelang-tagumpe, kelampalad, bigú. English – failed, flunked. Alimbawa king pamangamit: “Bagsak ya keng pamaglolo na i Tumas inya asne katamle manibat pa inyang Byernis Santu .”

4. bagsé – (palagyu) – bakse, gamit king pamamangka. English – paddle. Alimbawa king pamangamit: “Mebalag ya keng ilug ing bagse nang Idring inya ginamit na takad na mu.”

5. bagtíng – (palagyu) – bakting, payat at makabang tali o kawad. English – string, rope. Alimbawa king pamangamit: “Kaylangan mangabit bagting kareng bale bayu pa datang ing bagyu.”

KASEBYANG KAPAMPANGAN: Dikil pa mu naman king kalinisan da reng Kapampangan ing kasebyan a “menangsu”, “menamuti” at mengamate sinulad.”. Ing menangsu mekwa ya king amanung tangsu at miyayambing ing rusing o dinat king malan o king balat; “menamuti” burin nang sabyan maragul na kinupas; ing “mengamate sinulad” buri nang sabyan, mikulapwan o king English discoloured by mildew or molds. Alimbawa king pamangamit: “Menangsu ya balat ing tatagal da king ligligan legwan, makananu yang manyambut?”Menamuti ya susulud ing dalo inya alang patugut ing pagsisti de.””Mengamate ya sinulad ing baru nang Isang inya pepalukas neng agad ning ima na.”

Agkatan da kang mambag o midake nanu mang Kapampangan a kawatasan, sanese, sisti, kasuryan o nanu mang dikil king Kapampangan. Pakiparala king email address, garciakragi@yahoo.com o iyaus o i-text king +639196940224. Nung karapatdapat ya’t makayagpang king dalerayang tuntunang Kapisik, masa kang milimbag ya sanu man kareng tutuking dangka ning Kapisik. Ipisik me, abe!