Pan de sal: Bilang Tanda ning Kabilyan Kabyayan (Breakfast Bread: As an Economic Indicator)

“At inyang kingwa na la ring limang piarung tinape at adwang asan, Tinalanga ya banwa, bindindisynan na la at pirasu ding tinape, at binye na la karing Keyang disipulus bang yapag arap da; at ding adwang sana pipitna-pitna na la karela ngan.

At mengan la ngan at kinabsi.

At kinwa da la ring labing-adwang tiklis a kisnang pira-pirasu at karing asan.

Ngeni ding mekapangan tinape manga lima lang libu. ~ Marku, Dangka 6: Sunis 41-44

(Mark 6:41-44)

“Ibpa mi ati Ka banwa, misamban Ya ing Lagyu Mu, datang kekami ing kayaryan Mu keti sulip anti banwa.

Ing kakanan mi king aldo-ldo ibye Mu kekami king aldo ngeni ampong ipatawad Mu kekami ing sala mi Keka, anti ning pamamatawad mi karing mikasala kekami, manga e Mu kami ipaysaul king tuksu nung e ikabus Mu kami king sablang marok. Yanasa.”

~ Yesu Kristo, Ing Panalangin ning Panginwan

Sadya reng agigisan kung pan de sa lima mu asna ku kakabsi. Ngeni, walu na bisa ku pa. e naman itang mesikan kung mangan nun’e sobra la kalati ngeni reng titinda rang pan de sal deng panadirya neng mengatas ngan ing panyaliwan. Masanting sana nung magpakapayat ka, o tanung rugung payat na ka makananu na ka?

Deng basic commodities— metung ne ing pan de sal— ilang mamye tanda nung mamangat o mibabagsak ing ekonomya ning bansa. Nung mikakamal la o lalati o diritak la, buri nang sabyan nita sasakit ing bye at mikakamal ing panyaliwan uli ning mibababa ya ulaga ing pesus kontra keng dolyar at aliwa pang salaping pangmabilug a yatu.

Mitatas ngan ing panyaliwan inya ing sadyang asasali keng dinalan diritak kumpara kareng menglabas a banwa. Nung ela mitatas a sweldu reng tau diritak la malyaring saliwan kareng penakitan dang pera.

pamanyake tricycle (traysikad at de padyak), jeep at bus mikakamal ing pasai inya darakal la rugung maglakad namu at e mamasai bang makatipid la agyang ditak mu. Arimwan pin naman nung kwentan tamu ing atitipid kilub ning paruminggu, pabulan at pabanwang pweding gamitan namu keng pamamalengki kesa keng sake ka

pa lalu na nung malyari pa namang lakaran namu.

Ing pamangan yang pekamasakit tipiran lalu na ing pamangan da reng bingut at anak a daragul pa. Magi lang pandak at maklak a buntuk nung e sapat at alang sustansya ing kakanan da reng anak kabang mangalati la pa. Nung wari keng bale, ditak-ditak yang gagawan ba’yang mayaring matibe. Agyang ditak-ditak e naman buri na sabyan nita kulang-kulang.

Ing almusal pa naman yang pekamaulagang dili karing atlung pamamangan o meals king patingapun at king almusal dapat dakalan at gawan pekamarakal a sustansya ing dapat kanan tamu lalu na reng kayanakan a daragul pamu. Deng pan de sal ilang keraklan at maralas kakanan da reng pakakalulu king abak at neng pin mikamal ing panyaliwan pati na krudu, melati la inya meritak la kakanan ngeni.

Balu da kaya reng masalapi ini? Balu da naman kaya reng manungkulan ini? Nung balu da, nanu ing gawan da bang mika-solusyun?

Aldo maslag at salamarakal abe!

***

Dake Talabaldugan: ditâ – (palagyu) singkona. English – Alstonia scholarsis: milky pine or white-cheese-wood tree, noted for its abundant bitter milky sap, said to be a local source for quinine. Alimbawa king pamangamit: “Ating minta keng bale da ri Gustu neng ikit da la reng dakal a tanam nang dita keng mula na at buri do kanung saliwan.”

ditak – (palagyu) kapurit, dimut, kadaklut, kapuling. English – few, bit, of little amount. Alimbawa king pamangamit: “Nung e man makabaknal ing ditak e na ka man mapuling keng dakal.”

diw๠– (palagyu) panamdam, isip. English – sense, the senses, the mind specifically. Alimbawa king pamangamit: “Bagya ya pang metwa ing bapa ku, melabug ne diwa uling e na ata tanggap ing mete ne ing keyang asawa.”

diwಠ– (palagyu) male ding tau at sablang lelangan, panimanman. English – consciousness, pakiramdam, male, kamalayan. Alimbawa king pamangamit: “Ing diwa ya ing tanda na ning pamaniral ning kaladwa keng katawan at ala na ing bye nung ala yu iti.”

diwà³ – (palagyu) sampulung, buud. English – gist, central point. Alimbawa king pamangamit: “Ing diwa na ning Banal a Kasulatan ya pin ing luguran ya ing Apung Ginu king mabilug a pusu, mabilug a isip at mabilug tamung pangatau at kadwa kanita ya pin ing luguran la ring aliwa anting sarili tamu.”

IRIYANG KAPAMPANGAN: Ing iriya tungkul kareng pan de sal a dindam ku ya pin ing ila kanung maging kalamnan o muscles ngara deng apu ku, inya buri da kanita nung makayapag la reng pandesal pakapangan mi. Uyta pala ing buri dang sabyan, pakapangan ming pandesal bang taba kaming masalese uling dakal la pin naman carbohydrates inya dakal ka pin naman agagawang taba. E pala muscles ing amanwan da— taba pala— uling pin namang ing carbs maging taba lalu na nung e magagamit ing energy a makatipun keng katawan.

PAMIPALINO: Ing Kapisik magnasa ya at manwalang misubling pasibayu ing lagablab ning legwan ning Kalinangan Kapampangan kapamilatan ding keyang dalit, kawatasan, amlat at miyayaliwang kapaglalangan a misulat king pigmulan at tune kulitan kambe ning dalise at mapagmasabal a pamisip at parasan. Ing panyulat ding pipumpunan yang sukat mataluki at miparangalan kapamilatan ning pamangamit kareti at aliwa ring karing dayu at salungat a paralan dang dela keti Kapampangan. Ing Kapisik ala yang kikilingan a kapanaligan, aguman o ninu man nung e ing Lubusang Katutwan.

Malyaring sumulat king garciakragi@yahoo.com para karing kutang o munikala.