PasibayungPamiyabe-abeKaybat ding LimampulungBanwa
(Reunion after Fifty Years)
Binang makatula ing pamikit pasibayu kalabas ding limampulung banwa. Dakal a mibayu. Dakal a miyalilan Itsura Panugali Paglalawe king bye. Kabyayan at kabilyan king bye. Mipapasalamat ka at akaya belang pasibayu ding akaklasi o akayabe king pipagaralan inyang kayanakan yu. Manyaman balikdan kabang mipagkwentu kayu.
Kabud mikit kayung mikakaluguran, mipangumusta kayu at mipaglwaltawling balita king pamibye-bye ning balang metung—e mu ing manga santing— tungkul keng maswelu at maplas a dela nang karanasan karing milabas a banwa. Ating makapakayli at ating makatululwa. Ating makasumami at ating makawili. Anti tanaman talagaing bye, misasamuting saya at lungkut, nyaman at pait, swerti at malas.
Agyang misan migtagumpe ka king kapanintunan o kabyayan, daratang na maning kasakitan king bye a makalaso pusu. Agyang misasaldak naka man kabyayan at pati bye pamilya—atin namang magtagumpe king pisasabyang pibandyan o salapi. Malagad mung tutu ing pareu mung akwang aning nung nanu mu ing mayap at masanting, manyaman at mayumu, kasaplalan at kapayapan.
Kabang mipangumusta kayu apa pansinga nyunung nanu ing migbayu king balang metung at e mu asalikut iti. Ating meyayat, ating metaba, ating lalung melagu at ating mebawas legwan. Ating mesanting at ating mesura. Atin nakayung maputing bwak, lumpis keng balat at menaliwa na kayutalakad at lakad paulining dela nang panaun. Ating nung nanu la kanita makanyan la pa mu rin ngeni. Metwa la mu pin onenging ugalida’t isip e naatasinulung at melakwan karing mengalabas a napunat ena manayuna sasaksyan ngeni.
Mangasdan naka mu potang atin kang abalung sikretung ngeni mu pa din damat e mu sukataisip a milyaripalaita at akutang mu king sarilimung—depatan na palaita? Bala e bage kaya para arapatna ita. Bala mu momaliing pamangilala mu kaya kanita. Itangawsan dang overrate mu la kayapan o karokan ding tau, e makatudpalaita.
Alata mung karapatang manusga karing aliwa. Sarilita mu man e ta lubusang kakilala. Balamu mo dengaliwa mu reng tutwa para karengaliwang tau, inyasa’tagyanganaklang e palak karelaawsan dong koya o atsi, bapa o dara, tata o inda.
Dapot deng mikakalugurang tapat a mikit pasibayu asna kaswelung midungutdungut kayu at mipagkwentung alang bawal o no-holds-barred ngara pin. Ing tutu, kulang ing patingapun keng kwentuwan yu neng mikikit kayung pasibayu deng kakaluguran kay batning makabang panaun.
Manyaman mikit-ikit pasibayu iko reng kakaluguran inyang kayanakan pa.
1. gatil– (palagyu)litid, amad. English: ligament. Alimbawa king pamangamit: “Bala da e ne milaka ding baintau, ngeni palakesipitan yang gatil keng kayangi ntud.”
2. gatlâ– (palagyu)tanda, lamat. English: linemark, graven or printed, such as those found on measuring cups, graduated cylinders, coins, etc. Alimbawa king pamangamit: “Neng mayna ne mataingdara mi sasalatan na nala mu renggatla ring barya bang abaluna la ulaga.”
3. gatláng– (palagyu)gitling, gulis a pakera a magagamit anting panandang panyuglung keng panyulat. English: the dash, (–), punctuation mark. Alimbawa king pamangamit: “Makasanting la keng pamanyulat neng gagamitan la reng gatlang inya deng talasulat lalulang sasanting sulat neng gagamitan da la.”
4. gatô/gatû– (panguri)katbud, buya. English: weakening of a structure due to age or length of usage. Alimbawa king pamangamit: “Lalung mabibina ing gatuning kwayan neng mibababadya keng danum albug neng kauran.”
5. gato– (palagyu) makaba bokeng danum o e mananabu anting miyayanyud keng angin. English: floating, afloat, buoyant, on the surface, not sinking. Alimbawa king pamangamit: “Masikan ing gato ning bola laluna neng ala yang laman nung e mu angin.”
Makabayakanuikiingbingutnengbina yang mag-berat o pilpyarukarengninumangpengari at gagawannangpunaningpanga-bingut naba’nangakwa ing burina.
Misan pakilikyaagyang e nakaylangan. Misan manyawadya pang dedyanna o tsupunagyangmaragul ne bay a munga pansingan da at yang lingunan da. Alimbawa: “Mekaba ne naman iki ing bingutagyang adwana la reng walina.”