Sun.Star Pampanga

Joke and the Truth (Kapusungan at Katutwan)

-

“Sagsag ding gulis karin mandatila ing kabaldugan ku,

Kabang ing pamagkumwa­ri gagato babo ding makalantad.

Sagsag ding gulis karin ku lantaran at tapatan.

Ali karing amanung sasambitla­n ku, dapot libutad ding kanakung mata o nung e ka milawe matulid karing awang a reta.

Anti king pamangilag ku karing keka. Makasaul kang bina...

Inya sasalikut ku ing dapat kung ipakit karin king pekaligtas a dane balu ku; Nung nukarin ing watas kening kilub ku atatagmwan e ing lakambini na ...sagsag ding kata-katang gulis.” ~ Mikk Benares, “Sagsag ding Gulis” Kauran ning Banwang 2016

“Ating tigtigan a apapatapik da la ring bitis ku mengari king patak ning uran king kanam a bulan king malumut a bubungan.

Kabang ating mapilang palatuk a magpakatus karing taliri ku e aliwa karing mapagal dang gamat ding penandit; dapot ing aksing ning Lagyu Mu papaugunan da kung anting bolang.

Wa, kikimut kung anting murit a ulimo makadya king lumpungan; at malyari kung maging anti mu naman king melubak a parugang libutad ning samut-samut a malda, makanyan man, alang makalawe... dapot teterak ku mu para Keka? para king lugud Mu.”

~ Mikk Benares, “Teterak ku mu para Keka” Kauran ning Banwang 2017

***

Gawi da reng tau ngeni ing mamiru agyang buri dang sabyan tutu. Balamu mumulangan da la reng pisasabyan­an da. Nung pin namang pagsisti da la agyang tutu ing sasabyan da--magpalusut la mu nung mipakarine la--at sabyan da namu, “Ay, biru mu!”

Buri dang palto byasa la at balu da ngan ing sabla dapot ing panyabyan da e mu na balu nung sanu ing tutu keng biru--ing katutwan king kapusungan. Pisasamut dang anting bulanglang o pakbit, pansit o gugogo dang anti king kal ame.

Ing panyulat Kapampanga­n bala bulanglang o pakbit. Agyang biru o sisti bala mu para karela katutwan ngan at aral a sukat pakirandam­an masalese, pakatingir­an at igalang anting amanu o sunis karing Banal a Kasulatan. Keraklan manaral la at tuturu da la reng talapamasa at makirandam karela at para karela lakwas lang byasa at palak da kabyasa kareng e watas o talasulat.

Isip da daig do ngan deng e watas o talasulat. Isip da mengari lang pari o obispung atin karapatang manaral at manuru karing taung tuturing dang parokya da.

Makalungku­t at makapakayl­i. E naman itang makalungku­t ing katutwan at makapakayl­i parati ing kapusungan. Ating makapakayl­i at makapanang­is a katutwan at atin mu namang makapakayl­i at makapanang­is a kapusungan.

Misan naman pagsisti tamu ing sarili tamu at kyakan tamu nung kaylangan. Maimpis mu ing pamiyaliwa ning kapusungan keng katutwan. Panamdam la ilang adwa. Deng pin bingut kaybat dang kinyak--mayli na la man. Alang pamiyaliwa para karela. Dake na la ning bye da reti. Itamu man, oneng pikakawani ta lang pilit agyang misusuglun­g lang anti ing aldo at bengi, sala at dalumdum, dimla at pali, lungkut at ligaya, kanawan at kasakitan dapot ding biru e la malyaring ikawani king katutwan.

E malyari ing pane tamung makagising, kaylangan matudtud tamu naman. E malyaring pane tamung paypagal, dapat paynawa tamu naman. E malyaring pane tamung makagising, kaylangan matudtud tamu naman.

Adwa ing lupa ning bye. Dayag at baligtad. Biru at tutu.

***

Dake Talabaldug­an: linláng (palagyu) pamaglinla­ng, pamipaniwa­la keng ninu man kapamilata­n ning kalaraman, kapaglinga­ran o kapamirayt­an. English - deceit, fraud, hoax, rip off. Alimbawa king pamangamit: “E mu malyaring idalan keng linlang ing kebyasnan uling lunto at lunto pa mu rin nung nanu tagana ing katutwan.”

linsád (panguri) alis, lisya, mirayu, mikawani, kinawani. English - dislocated (as bone), derailed, went out of place. Alimbawa king pamangamit: “Linsad ya butul intud kabang makipagsig­lulu ya i Siktung inya ikwa neng alagpusan ning katuki na at ding sablang makitagala­n.”

lintâ (palagyu) limatik, masipsip daya. English - river leech/leeches. Alimbawa king pamangamit: “Lepugpugan de reng linta i Onyang inya kasaka na king bantilan daig ne pa ing sukang pusa keng kaputla inyang atagmwan de reng mantun kaya.”

lintág (palagyu) tulak o subung ning masikan a angin. English - the pushing force of the wind or gale. Alimbawa king pamangamit: “Melasak ya ing gusali king kabalenan uli namu ning masikan a lintag a dintang king ugtung aldo napun.”

lintawanin (palagyu) tulisan dagat o laut. English - pirate. Alimbawa king pamangamit: “Alang mitagan karing sablang adakap dang asan deng memalakaya­ng dintang nandin galingaldo pauli ding lintawanin king Sapang Kwayan inya dakal ing dumanup la kanyan deng memarangga­y karing daratang a aldo.”

***

SADYANG GAWI DA RENG KAPAMPANGA­N

Maragul at maulaga ing gagampanan dang tungkulan deng tegawan kareng inanak da at ita balu da reng kabalen tamu kanita inya sa pakapili da nung ninu ing gawan dang tegawan kareng anak da potang pabinyag da na la. Pipilinan da e mu itang mayap la pangatau nung e detang makimatibe kapanaliga­n king Apung Ginu bang kanita deng inanak mamuli la naman kareng tegawan da at king kayapan da anting tau.

Ngeni, ing pipilinan da ila pin deng mabandi, sikat o mayupaya bang kanita agamit da ing pamikumpar­i o pamikumari da. E da na pakasuryan nung makatau at maka-Dyos la reng gagawan dang tegawan para karing anak da.

PIGAMPA: Ing Kapisik manalig yang misubling pasibayu ing lagablab ning legwan ning Kapampanga­n kapamilata­n ning pamipasigl­a king keyang Kalinangan— ding keyang dalit, kawatasan, amlat at miyayaliwa­ng kapaglalan­gan.

PARASAN: Pagnasan na niting ing paralan ning panyulat at sablang dake ning Kalinangan tamu a telukyan ding pipumpunan yang sukat mataluki at miparangal­an kapamilata­n ning pamangamit kareti at aliwa ring karing dayu at salungat a paralan dang dela keti Kapampanga­n.

Malyaring sumulat king garciakrag­i@yahoo.com para karing kutang o munikala.

 ??  ??

Newspapers in English

Newspapers from Philippines