Makapakayling Makapakyak!
“Nung misaldak kung mate ngeni, aku ing pekamasyang taung mabye.” ~ Samuel Goldwyn
”Sukat kang parating tumagun karing libing ding aliwa, nung ali, e la tumagun king keka.” ~ Yogi Berra
” Abalu tamu king amlat a ing tau ala yang abalung nanu man king amlat.”~ Georg Wilhelm Friedrich Hegel
“Ing panalala ku asne makasora; ala kung bage akakalingwan.” ~ Edith Konecky
”Makatud ya i Hegel inyang sinabi nang ababalu ta king amlat a ing tau ala yang ababalu king amlat.” ~ George Bernard Shaw
“Dapat kang kumabye lub namu ning panakitan mu, agyang manutang ka mu bang agawa mu iti.” ~ Josh Billings
”Syempre ing pangaku ning pulitiku e na singulaga ing papil nung nu makasulat iti. ~ Russell Pearce
*** Mengari ketang tanda o symbol na ning showbusiness a adwang maskarang ing metung mayli ya ing metung kikyak ya ing bye tamu keti king yatu antita mu naman– misan masaya at misan malungkut; misan mayli at misan kikyak mu naman–bala nung makananu la reng bingut. Daratang ing misan kikyak ya kaybat kabud-abud mayli yang pasagakgak at bigla ne namang kumyak. Bala murit ya.
Oneng atin mu namang malilyari taganang makapakayling makapakyak. Agnan ing lumbe ila ning tula at mising-sikan la kasiri. Metung a alimbawa–ing kapatad mu paglaraman na ka dapot balu mung ing sasabyan na taganang e tutu. Kaybat pipilit na pa mu rin ing kalarama na agyang sasabyan mu na kayang balu mu na ing milyari at makabitasa ka keng katutwan. Wa, mangapakayli ka oneng masakit ka lub uling agagawa na ning kapatad mung arap-arapan na kang mumulangan at ing masakit balu mung pamiyartan na ka.
Ing maplas kanita ya pin ing mekatapilan na na depatan ita keka at nung makatapilan na gewa ing antitang kasalanan keka antita me ya naman karakal ukdu pepatawaran. Makatula pin ing antita uling bala na amumulag na ka dapot e na akakit ing agyang pibala-baligtad me ing yatu kapatad me pa mu rin inya mu mangapakayli ka keng pilit nang daraptan kekang kalaraman.
Makapanasakit ita king pusu mu uling ika ing makasanak king mangapalyari. Manupaya ka mu. E me ya buring mipakarine uling pakamalan mu pa mu rin ing e pamiyaliwa ning dayang kakawal karing uyat yu at pusu–metung kayu uri daya uling mikapatad kayu.
Uli ning ulit-ulit malilyari iti lakwas makapakayling pasagakgak potang lapitan na ka na naman ning kapatad mu at ulitan na mu ing sadya nang pamagmulang keka. Pata na ka keng gagawan na. Sinawa na ka. Misane na ka.
King pambangsang mangapalyari, ating pamiyawig ita. Atin kareng meyaus pekapun ngeni ing ulit-ulitan da ing pamamirayit karing memalen pati na king mabilug a bangsa. Ing makatula bala da tanga la reng memalen. Bala da neng pakalukluk la e na mapupus ing upaya da. Bala da mabye lang mabye.
Potang arap-arapan at lantad-lantaran ing kalaraman at kapamiraytan ing gagawan da mangapkayli na kang masikan agyang agwantan mu. Bala da rugu ala lang utak deng memalen. Dapot uling mengaring kamandag ing lulwal karing balungus da mangapakyak na ka mu potang asno kakapal lupang ulitulitan da ita uling ala kang akarapat nung e na sagakgak keng ayli.
***
Dake Talabaldugan: litid (palagyu) bakting o pisi ning pana. English - chord for bow. Alimbawa king pamangamit: “Mekatadinalan neng pepasulagpo paslu keng pana nang Dinung kanita ya pa kepataran mumunang litid.”
litó/ litú (panguri) lingasngas, tuliru, gulu isip. English - dazed, confused, peflexed. Alimbawa king pamangamit: “Litu yang bina i Karling inyang bayu ya mangulu keng lele pisamban ning kabalenan inya ikwa nang mesukul keng pemandapat nang labis-labis.”
liwag (palagyu) kaliwagan, kupad/ kakuparan, bagal/ kabagalan. English slowness to act or response. Alimbawa king pamangamit: “Maragul a bage ing liwag ding manulu keng Pasing inya mipakarok ya lalu at mipalambat ya pa bayu ya milwal keng pipanulwan kaya.”
liwalas (palagyu) lwalas, kayaliwalasan, malapad a bage, dane pipagpatinganginan. English - spaciousness, breezy. Alimbawa king pamangamit: “Daig ya ing sapa keng liwalas nig ilug inya naman mipapabilis la reng mumuli at lalabas a pakabangka king Mawling Makabebe.”
liwanag (palagyu) kaliwanagan, lino, mayakit, masala king mata. English - clarity, lucidity, perpsicuity. Alimbawa king pamangamit: “Nung ating liwanag ing tuturu ning talaturu at makirandam yang masalese ing talapagaral–saguli lang mabyasa deti at ing talaturu e ya lalabis pagal agyang malambat ing pamagpalino na.”
***
SADYANG GAWI DA RENG KAPAMPANGAN
Ala nang binang mayayakit a salikap keng panaung kasalungsungan at ngeni ing abyas masanting agyang e agad malilinis dapot kanita inyang gagamit lang igu bang itatap ing pale dakal lang mamisali at sasali kareti bang asime dang masalese ing pale o abyas at milako ing ilo at batung mangalati. Ing salikap kambe ning igu yang gagamitan bang ikawani ing dinat keng pale at kabud pakiskis da na asna kalinis pangakiskis.
Deng igu magagamit la naman kanita bang pilatagan da reng magtinda keng palengki o talipapa nanu man ing pamisali da. Ngening e no gagawa uling ala nang sasaling masalese kareng igu at salikap uling malinis na ing papalwal da kareng kiskisan uling digdag da la reng panglinis keng mekiskis nang abyas.
Ditak-ditak magigisan la reng minunang akagaywan tamung gamitan a kasangkapan kareng pibale-bale. Metung ne kareta ing igu at pati na salikap. ***
PIGAMPA: Ing Kapisik manalig yang misubling pasibayu ing lagablab ning legwan ning Kapampangan kapamilatan ning pamipasigla king keyang Kalinangan— ding keyang dalit, kawatasan, amlat at miyayaliwang kapaglalangan.
PARASAN: Pagnasan na niting ing paralan ning panyulat at sablang dake ning Kalinangan tamu a telukyan ding pipumpunan yang sukat mataluki at miparangalan kapamilatan ning pamangamit kareti at aliwa ring karing dayu at salungat a paralan dang dela keti Kapampangan.
Malyaring sumulat king garciakragi@yahoo.com para karing kutang o munikala.