Pamikawakawani

“Ing kakaluguran mu ya pin ing mipakibatan mung pamangaylangan.

Ya ing asikan nung nu mu tenam ing lugud at pinupul ating pamipasalamat.

Ya ing tuknangan at pitamban api.

Uling daratang ka kaya king danup mu, at pagdulapan me para king kapayapan.

Kabud ing kakaluguran mu sabyan na ing king isip na e mu kakatakutan ing “ali” king sarili mung isip, at e mu kukumkuman ing “wa.”

At nung e ya bubulad ing pusu mu e ya tutuknang makirandam king pusu na;

Uling nung e karing amanu, king pamikaluguran, ding sabalang pamisip, sablang kapagnasan, sablang asaan mibabait la’t pisusulwan, king tulang e gugulisak.

Kabud mikawani ka king kakaluguran mu, e ka lulumbe; uling nung nanu ing buri mung dili kaya lakwas lilino nung ala ya, anti king bunduk a lakwas malino king kapatagan.

At e pabustan a alang sangkan king pamialuguran nung e mu ing pamaglalam ning diwa. Uling ing lugud a mantun magnasa yang e mu ing pamibulalag ning sarili nang mala nung e ing lugud anting dalang belugse; at ing mung pakinabangnan ing madarakap.

At bustan mung ing pekamayap mu yang kekang kakaluguran.

Nung balu na ing atab mu, pabalu mu naman kaya ing albug mu.

Uling nanu ya ing kakaluguran mu a pantunan mu bang palipasan la ring penandit? Pagdulapan ya parati karing penandit bang bumye.

Uling kaya ing pamangasna karing pamangaylangan mu, dapot aliwa ing panagkalubkuban mu.

At king yumu ning pamikaluguran bustan mung mikasagakgak, at pamidake king tula. Uling karing ambun ding mangalating bage ing pusu atatagmwan na ing abak at magi yang sagiwa.”

~ “Kakaluguran” nang Kahlil Gibran

Ing pamikaluguran malyaring pangsaguli mu o pangkabang bye o mekad pang alang-angga agpang karing kakaluguran mu at king pamikaluguran mu karela.

Potang bayu ing pamikaluguran alang mantun kekayung nanu mang kapintasan o kadakilan king balang metung. Tatanggapan ya ing kakaluguran alang nanu mang tuntunan nung e mu king atin kayung agnan a bage buri balang metung, at mekad atin kayu namang e buri at kareta mikasundu kayu. Deng aliwa yung abe antita mu naman. Pante-pante ing turing yu karing sabla. Alang masalapi at alang pakakalulu. Alang byasa at alang mangmang.

Tanggap yu nung ninu ikayu. Tanggap yu ing nung ninu ing balang metung.

Parati, pitage-tage yu ing tula at lungkut at pusulu-sulu yu ing segana-gana. Kapisik ding gamat yu mikit-ikit na kayu king sadya at parating piyayakitan. Ding sablang penandit pisusulu yu la at ing kekayung kayanakan lilipas agnanagnan at agnan agnan midaragdag la ring banwa king kayanakan yung sasaulan ning panaun inya miyayalilan nang kat w a.

Pikakasundwan yu nung sanu ring buri yu at nung sanu ding e yu buri— inya sa’t mikakaluguran na kayu pauli ding sangkan a reta. Dapot ding pikasundwan yu e yo man tinatag. Mipayntagun mung mikakasundu kayu karing bage e yu buri at gabe buri yu.

Makanyan man, kalabas ding aldo, bulan, banwa at makabang panaun–dakal ing memagbayu–ating miras aliwa bangsa at ating mekapagobra karing lungsud at atin mu namang mengalakwan king balen yung tibwan. Ating migtagumpe king kapanintunan da at bili king bye. Atin mu namang alang kasaplalan ing bye ra.

Memagbayu na ko ngan pauli ning pilatan a mamungang pamikandayu yu e mu king dayu at panaun nung e pati na pamisip, paglalawe king bye at karing sarili yu.

Ating e na tinwa isip at menatiling mabibye king milabas. Ating mengalingwan king milabas at king piyabe-abe yu kaniti. Dakal a pinili dang pekamaulaga ing pakinabang da king ninu man kesa keng tapat a pamikaluguran. Pangadwa o mekad tawli ne ing pamikaluguran o mekad mu naman megi nang alang ulaga ing piyabe yu king makabang panaun anting mikakaluguran.

Nung ninu ring masalapi, ila ring mayupaya agya mang ila ring maging sangkan ning pamikawakawani. Ila ring kukumpas king sabla malilyari king pamiyabe yu. E kayu tinwa isip agyang mengaputi na kayu’t mengalugus bwak.

Dintang na ing aldo akit yu ing mikawakawani na kayu pala at e yu na abalik pa ing piyabe at pisulu yu king malaut a milabas, at akalingwan yu na ing mangasayang aldo ring pamiyabe yu. Ing makalungkut— e yu na abalik pa ing mebating yung milabas.

Yari na. Migwakas na. Pamun kakaluguran.

***

Dake Talabaldugan:

1. mana (palagyu) pibandyan, ugali, gawi o kalinagan, pati na utang a miraras king telaga ning pamana a makaparikil o magakalub karapatan king o karing talapagmana. English - inheritance; heritage, legacy, bequest, endowment, birthright, estate, herditament, benefaction, patrimony. Alimbawa king pamangamit: “Ala ya kanung tanggapan a mana ing pangane nang anak Goryu uling e ne dininan karapatan king kasulatan a penabilin na king kayang abu gad u .”

2. manaba (pangdiwa) tataba, mikakataba katawan pauli ning masikan a papamangan o kelang-gagawan o kelangpamangimut. English - getting fat, getting plump, getting stout, heavy or brawny, blubber, fattening up, putting on weight, getting fatter, getting too fat; getting obese. Alimbawa king pamangamit: “Agyang ken yang bale da parati i Budang e ya patugut manaba uling asne kasikan mangan at ala yang unabis gagawan.”

***

SADYANG GAWI DA RENG KAPAMPANGAN

Kanitang minuna, deng kabalen magdapug la karing mula da inya ala lang mitatagan a makatambak a basura keng paligid at kilub da. Kanita kasi pane salamin, lata o Manila paper ing gagamitan da anting datukanan king nanu-nanung kaylangan ning tau. Ala pa kasing dakal a pamalut a plastic kanita at papil mu ing gagamitan ding keraklan karing malda inya sa’t lakwas malinis ing Menila ngeni keani kekatamu.

Ngening mitambak na la deng tricyle keti at kanita na megumpisa ing pamamawal da keng pamandapug keng plastic. Ala na kang akit mandapug kareng baranggay uling balu da na reng pantas a iti makakarok keng pamagbayu ning panaun. Dakal naman kasing pipagpilinan keng pamagnapnap basura at e mu kabud magdapug basura inya sa pati na ing pamandapug makakalingwan na anting minunang akasanayang gawi.

***

Dakal a salamat pu king pamanagkilik king Kapsisk. Malyari ko pung sumulat king garciakragi@yahoo.com para karing kutang o munikala.