Bababo at Lalalam mu naman ing Kapampangan
“King kasalungsungan, lakwas na keti king kekatamung Indung Tibwan, ing ulaga ning kasulatan makakalingwan ne’t mitatambunan karing miyayaliwang lilingunan ding memalen— lakwas na ring kayanakan.
Malagad namung tutu, nung malilyari pa ing makasaksi kang kayanakanatatalanatmamasangaklat.Onungmamasalamanng aklat alangmayapakabalduuganinglamandareti.
Nung atin la mang kabaldugan, e la makabage o makasuglung king sarili tamung kalinangan at pamibye-bye.
Magmasabal tamu sa’t gunyat itamung manakit king sala. Dalakit ta na’t lakwan ding tabas ning lumang pamisip– palakbang, bista ma’t malagad, at paume, bista ma’t madalumdum at mabikwal ing gasgas.
Ala ta’ng sasayangnan a penandit agyang ditak! Papanatilyan tamu’t ipagdangalan ing kekatamung lipi— Liping Sugi! Liping Bayani! Liping Marangal.
Ding agtang mamagus karing kekata’ng panyulat— magi la sanang bilang dayang munye panibayung bye’t sigla king Amanung Siwan at Indung Tibwan!”
~ “Ing Ulaga ning Kasulatang Kapampangan”, Pawaga nang Dr. Evangelina H. Lacson,
Ing Susi, Bilungan 1-2, Pamipalimbag king Banwang 2005
Ing sanu ing lakwas malalam, ing amanu da reng aliwa o ing sarili tamung amanu? O’t ditak la mung bisang magsalitang Kapampangan lalu na keng Facebook? O’t buri na pa ing Tagalug ing gamitan da kesa keng sarili dang amanu— ing Kapampangan?
Kutang ita karing mapilan a sasabing makabalangingi ing
Dalise Kapampangan. Parating mababasa o mayayakit ing amanung “malalam”, “Kalalam a Kapampangan yan!”o “makanosebleed naman ing pamagsalita mu— kalalam! “Wow, makanosebleed ka!” O mekad Taglish pa— “Wow, nakaka-nosebleed ka naman, dude!”
Nanu wari ing sulit nung Kapampangan ka at Kapampangan ing gagamitan mu keng pamanyulat, pamag-post o keng pamakisabi mu lalu na nung Kapampangan ko ngan misasabi? Makarine waring abalu da reng e Kapampangan a Kapampangan ka? Den ping aliwa pakisabyan da kang Kapampangan potang ikayung adwa, e.
E makasdan nung mabating yang lubusan ing Kapampangan anting amanu tamu kasi ditak-ditak dapot bitasa at dakal na lang misasamut a amanung Tagalug keng aldo’ldo pamagsalita, pamanyulat at pamitalastasan tamu. E ulata dapot deng tune amanung Kapampangan makakalingwan na la at mayayaus na lang “malalam” pauli nita. Bababo naman ing kasumangid nita.
Kesa keng “e wari”— “di ba” ing gagamitan da reng keraklan. Kesa keng “kuldas”, “tipa”–“baba” ing sasabyan da. Alimbawa: “Kuya, baba ku keng kantu.” O’t e na arung o asbuk, ne?
Recent developments in the world, particularly in the US, make more credible the following message from our Blessed Mother to Gisella Cardia last Feb. 27:
"My children, at this moment the world is under the dominion of evil, which has now stopped hiding itself and which openly wants you to be its subjects; democracy is over and dictatorship has emerged. My children, I ask you to be firm in the faith, otherwise you risk losing the whole journey that you have undertaken up until now. Love Jesus and the cross, and you will have salvation."
And here's an indisputably related development in the US: Pres. Biden has signed the Equality Act which he had asked Congress to pass immediately.
In this regard, I am giving way to the words of author Jeffry Kuhner: "the Equality Act does more than designate the 'LGBTQ+ ' community as a 'protected class,' shielding them from discrimination in housing and
Sana mu nung alang Kapampangan a amanu masalese mu nung gumamit tamung aliwang amanung e kekatamu. Mandam tamu nung ala taganang malyaring gamitan a amanung kekatamu kesa keng lunto tamung makatula at manawang. Oneng atin. O’t aliwa ilang gamitan tamu?
Pasibayu— mamamate ya ing amanu nung e ya gagamitan lupa ning mumurung o lalati la ring kalamnan o muscles nung e ya kikimut ing makibandi kareti. Nung lalalam para kareng keraklan ing Kapampangan uling e da na gagamitan keng pamanyulat, pamagsalita at lalu na king pamisip da. E wari masanting nung dakal ya balung amanu ing tau?
Nung Kapampangan ka at byasa kang Kapampangan, keraklan byasa ka pang Tagalug at English mu naman o mekad atin pang aliwa. E masanting ita dakal ka malyaring akasabing aliwang bangsa?
Mekad pati keng paninap da managalug la ne, abe?
***
Dake Talabaldugan:
1. Minalin (palagyu) balen a makasuluk libutad ning Makabebe, Apalit , San Simon, Santo Tomas at Bacolor; menibat ya kanu king amanung “minalis” o linipat ing kabaldugan na ngara ding mapilang Kapampangan. Alimbawa king pamangamit: “Balang mababanggit ya ing Balen ning Minalin kanitang minuna ating biru a deng kanung tau karin pane lang duling.”
2. mingal (pangdiwa) sunga, pamanagal king pangisnawa pauli ning pagal, sasal, saya, takut, o karug salu. English to gasp or pant, to struggle to breathe, to have shallow breathing, agonal or labored breathing. Alimbawa king pamangamit: “Mingal kang labis nung e ka patugut mamulandit alang tuknang at mabilis.”
3. mingat (pangdiwa) magbana-banayad, magkala-kalale, magbagya-bagya, daraptan bang e manasakit o mikasakit, mipakarok o mate. English - be careful, rpudent or watchful; take care, pay attention, go easy, be watchful, be cautious, watch your steps or moves. Alimbawa king pamangamit: “Agyang pang anak-anak ka pa at masikan pamikakatawan sukat ka pa mu rin mingat keng nanu mang sakit o nanu mang makakarok king kekang katawan.”
4. mingwa (pangdiwa) magmasabal, mamilatan, magmalasakit, makilaban. English - protect, defend, care for, guard, forfend, bulwark, cover, keep, secure, shield, secure from attack or danger, prevent something from failing. Alimbawa king pamangamit: “Nung ninu pang dapat mingwa karing memalen ila pa ring magsamantala at mamirait karela.”
5. mimasmas (pangdiwa) biglang makapiisip-isip o makaganaka king sukat tandanan; bumye kamalitan kaybat mipatundu, metudtud, melyu o mebusul, mibalik o misubli panimanman. English - to regain or rcover consciousness, awaken, come to life, recover, come to one’s senses, rouse, revive, wake up, recuperate. Alimbawa king pamangamit: “Malwat neng makarate i Ason at migit neng pabanwang e migigising dapot nandin mimasmas yang bigla kabud abau na ing lutu nang ulam apu na.”
***
SADYANG GAWI DA RENG KAPAMPANGAN
Gawi da reng kabalen kanita a nung dandaman da ing tau ka Minalin–pagsisti da ka–sabyan dang tambing a “Tau minalin, duling! Duling!” Kanitang minuna pangasdanan ing antitang sisti. E manayun at agya mang biru mu, e masanting darandaman lakwas na nung tau ka Minalin.
Ing sabi da reng mangatwang apikutnan ning Kapisik–inya kanu pamalagywan da lang duling deng tau Minalin–deng kanung larawang santu keng pisamban karin “banlag” o duling” la. Inya miras karin kalabas ning dakal a banwa, pigumasdan la ring larawan lwal at kilub ning pisamban— atin lang pangaduling pin.
Makanyan man, king panaung kasalungsungan asalese da na la mata reng larawang mesabi at e no “duling”. Inya sa’t itang gawing pamagsisti kareng tau Minalin, agyang biru mu, mekalingwan na ngeni.
***
Salamat pung dakal king pamanangkilik keng Kapisik at SunStar Pampanga. Malyari ko pung mag-email keng kek’ong talasulat king garciakragi@yahoo.com, mag-text o maus para karing kutang o munikala: 0942-3924-399 o 0945-3795-270.
The Korean is presently detained at the BI detention facility in Bicutan, Taguig pending issuance and implementation of the order for his deportation by the bureau’s board of commissioners. “He will be placed in the immigration blacklist and banned from re-entering the Philippines,” Morente said. BI records revealed that sometime in September 2013, Lee allegedly received 25 million won, or equivalent to about US$22,000 from his first victim after persuading him to lend money for his alleged restaurant business.
The following year, Lee again reportedly enticed another victim to lend him a total of almost 280 million won, or roughly US$248,000, which the victim transferred to his bank account in several tranches.