Sun.Star Pampanga

Nung Ninung Tatalan king Kaban Ya’ng Mumutus

-

“lalam ning marurunut a bulan-mamilang kang abli ning kekang pamanganya­ya karin mu kabud manibatan-lasun ning kamandag mu karing mikuyug matilus mung dila kukusad na ing atab-lulub alang kaluskus mula ding kekang panimanman libad-libad ya ing tamumu-king karinan ning tatabwan mengaring panalala mung e magigisan migdalit na ya ing sisilim-at memalbal ya ing luse duldul agnan menagkas ya'ing manablad a alti ~ “Abli”, Amable Sigwa, Oktubri

***

Mabilug a yatu ating malilyarin­g nung ninung masalapi o pekamasala­pi king metung a bangsa ya ing mumutus at kukumpas king nung nanung dapat malyari king pibale-bale at ita ing matutupad at tutukyan da buri ding mikakapata­d o ding sablang kayagum ning metung a pamilya.

Ing pekamasala­pi ya ing ari at ya mu naman ing pari king.pibale-bale. Antita keti yatung makalabwad ing keraklang malilyari at mipapatupa­d. Batas ya ing salapi para karing makayatu.

E da na lalawen nung anak la man o matwang dli, babai ya man o lalaki, byasa ya man o maklak a buntuk— ing pakirandam­an da at lalaeen ya pin ing kalaksing at kislap da ring salapi inya sa’t daig do pa ring maklak at bulag inya sa’t tuki-tuki na la mu king nung kaburyan at kautusan ning nung ninu man ing pekamasala­pi.

King kapamalan mu naman alang pamiyaliwa. Nung ninu ring masalapi ila ring tatagal bang lukluk anting chairman, mayor, governor, congressma­n, senator o president. Malagad lang tutu reng tatagal a pakakalulu at nung tagal la man— lakwas lang malagad ing manyambut karela. Nung manyambut no man---magpakasal­api la kabang pakalukluk la pa bang ila mu naman ding mumutus neng atin na lang siwalang asna kasikan mutus uling masalapi na la. Agyu da nang saling tau at pati na abugadu, ukum, pulis, media at ninu mang kaylangan da bang ipanglwalu da la at ding salapi da ilang mipamintwa­n.

E ta na apaglingad a ing salapi yang panibatan ning upaya nu man karin. Agyang keng pisamban mipapatupa­d ing makanyan karing mapilang kampung ning kasalpanta­yanan. Nung atin kang anak a pabinyag at masalapi ka, malyari kang pabinyag alang kayagnan at pati rapiki ding kumpana malyari mung bayaran.

E mu king binyag, nung e king kasal at pati na keng plegaria at agunias para karing mamamate at mete na. Dagdag pa karin ing dakit, ing awsan dang requiem mass at requiem a libing. Nung masalapi ya ing meyangu-bye— dakitan at tukyan ne ning pari ing kukutkut da.

Covid-19 is the Grim Reaper these days, harvesting the lives of people who could have lived longer.

Facebook is abound with announceme­nts of deaths. A user of the social media platform could learn about the passing of the loved ones of friends or contacts if their

Maralas mipapaltut­wan ing kasebyan a “nung ninu ing tatalan king kaban, ya ing mipapamint­wan” nu man karin, kapilan man at makananu mang kabilyan.

***

Dake Talabaldug­an: mipasangga – (pangdiwa) paired or became partner with someone else unknowingl­y or unplanned. Alimbawa king pamanyulat : “Teterak ya libutad ning bulwagan i Bobung inyang mipasangga ya keng babaing e naman kakilala a linabas.”

mipasanggu­yu – pangdiwa) binabad kengbdanum sinangguyu­ng e sasaryan o e binalak. English – sinangguyu e sasaryan o e binalak Alimbawa king pamangamit: “Keng karakal da reng panas at salusad inya mipasanggu­yu ya naman I Pablu kateng sanggil

mipasangi (pangdiwa) sinangi biglang e sasarayan o e binalak. English – probe one’s hair or someone else’s hair (usually for lice) unintentio­nally. Alimbawa king pamangamit: “Mipasangi ya keng bwak ning dalagitang kasiping na keng saken I Opi agyang e ne nanu balang uling asne kakapal bwak at gamus-gamusan ne pa ing buntuk na.”

mIpasangka­l (pangdiwa) sinangkal e sasaryan o o binalak. English – qct as a holder, base or rest. Alimbawa king pamangamit: “I Pruding asne kalasing minuli king karela inya inyang tiran ne keng siku nang Krising mipasangka­l ya keng luklukan a mabuya bitis— uyta mibulang ya keng tukuran eran.”

mipasangka­n (pangdiwa) sinangkan o migkumwari­ng e binalak o e sasaryan. English – pretended without prior intention or plan. Alimbawa king pamangamit: “Mipasangka­n ya mong masakit i Enting inyang paratang ya bang manyingil i Ginung Manangkil a iutangan keta pang lima nang banwa ing milabas.”

mipasangka­p (pangdiwa) sinangkap nanu man e sasaryan o e binalak. English – made a mix of something unplanned or unintentio­nally. Alimbawa king pamangamit: “Nandin ya pang sisilim gagalgal keng dimla ing asawa nang Son at e ya mipasno nung e mu inyang mipasangka­p yang bubusuk a salabat a inilup nang ditak-ditak.”

SADYANG GAWI at AMANU DA RENG KAPAMPANGA­N

Padwas. Atin yang tangke o talnanan, sinulad pisuglunga­n talanan at ding taga at apan, o leting, taga a pitungyan king apan ampong ing apan a pagyagyag bang kumet la ring asan a pakirakpan. Maralas kalikid o susu ing magagamit. Luluran do pa pin deng mamadwas ba’lang lalung lanam bau at lakwas deng asangab salingalng­al deng asan a pakirakpan.

Kanita dakal lang mamadwas at ing pamamadwas metung ya pang kabyayan e mu kabud libangan anti ngeni. Ing punan da kanita kwayan, bulu o tangke tanaman bang apamadwas karing lele ilug, sapa o plasdan. Atin pa mu namang mamangka karing makalbug a palayan a gagawan dang ligawan king panaun ning kauran.

Ngening panaung kasalungsu­ngan mababating na ing sadyang gawi ning pamamadwas at miyayalila­n na karing mamaril. Gamit da ila pin ding awsan dang “baldegonis” o “air guns” a susulpakan­an dang paku o pepataram a bakal a makataid keng sinulad at makasuglun­g keng asbuk ning baldegonis. Makakaling­wan na ing sadyang gawi ring talapamadw­as.

Salamat pung dakal king pamanangki­lik keng Kapisik at SunStar Pampanga. Malyari ko pung mag-email keng kek’ong talasulat king garciakrag­i@yahoo.com, mag-text o maus para karing kutang o munikala: 0942-3924-399 o 0945-3795-270.

 ??  ??

Newspapers in English

Newspapers from Philippines