Bulan ning Nwan a Rusadyu (Month of the Holy Rosary)
“Alang nanu mang kaligaligan, sasabyan ku kekayu, agyang nanu man kasakit, a e tamu asalese kapamilatan ning Nwan a Rusadyu.” ~ Sister Lucia of Fatima
“King panaun ning dalumdum, ing pamanalan king Rusadyu mengaring pamanalan king mikalam a gamat ning kekang indu.” ~ E Mibulalag Lagyu
“Ing Rusadyu ing pekamayap a panulu karing mababalisa, e maligaya, matakut, at misakab a kaladwa, bitasa uling yayabe na ing agnan-agnan a gamit ding atlung upaya: ing makalabwad, ing makiswala, at ing makadiwa.”
~ Archbishop Fulton Sheen
“Ampat ing Nwan a Rusadyu masalese yang metungge, pagkaluban na la ri Yeswa at Maryang dagdag a ligaya at lakwas iting nabang kesa karing aliwang pangadi.”
~Louis de Montfort
*** Miyayaliwa ing uri ning pamangadi. Ating awsan dang “spontaneous” at ating awsan dang “formulative”. Ing mumuna–“spontaneous prayer”–ya pin ing pamangadi a nung nu ing mangadi sasabyan na o papasyag na ing kapagnasan nang buring malyari at iti keraklan pang sariling kayapan o para karing kamaganak, kakaluguran o pati na kabalen— karing sabla. Ing “formulative prayer” ya pin ing pangading patungge ning pisamban kapamilatan ding pari king misa o karing talasalpantaya at agnan-agnan la king pamanungge o mipakibatan la. Buri na sabyan niti ing pangading iti pangmalda ya inya ing sangkan inya ipangadi ya uling ing parasan nang metung ya pin ing pamisamak o pamiyabe-abe ding malda o dakal a talasalpantaya.
Ing Rusadyu o Holy Rosary, gagamitanan metung a pitungitunging butil-butil at bilug-bilug a dutung, plastic, o batung mal anti ring perlas, marmol, dyamanti o mekad gintu, pilak, tangsu o tingkaputi. anting metung a “formulative prayer” kanita ya pang minunang panaun gagamitan da ne reng talasalpantaya karing miyayaliwang kasalpantayanan e mu ring Katoliku nung e pati ring Buddhists, Muslims, Hindus at ding Vaishnavas. Atin neng kai sasamutanan deng pamagdalit deng aliwa at atin mu naming daralit da alus ing mabilug a rusadyu. E ya mu anting pangmalda nung e pangadi ya naman neng magdili-dili.
Ing Nwan a Indung Marya ing mitatag king Nwan a Rusadyu kanita pang ka-13ng dalambanwa o 13th century AD— pepakit ya kang Santo Domingo (Ing mitatag karing Lupung ding Dominikano) dininan neng rusadyu anti king gagamitan tamu ngeni, at pekisabyan ne a ituru na iti karing Kristyanu ing pamangading “Ibpa Mi”, “Bapu Marya” at “Ligaya” kesa karing dalit o “Psalms” a minuna pang panaun tutunggen da na ring talasalpantaya.
Nung pakasuryan, ing pamagrusaryu e ya mu pangadi nung e lakwas yang papuri king Apung Ginu at king Indung Marya–at uling ing Apung Ginu balu na nung nanu ing sablang kaylangan tamu agyang e tamu sabyan Kaya–neng magrusaryu tamu anti ta na mu naman anyaran Kaya ing saup at sablang kapagnasan tamu.
Ing Indung Marya pepakit ya pa karing aliwang talasalpantaya king Fatima, Medjugorje at aliwa pang dane ning yatu bang ipaganaka ing ulaga ning pamagrusaryu.
Ing pamagrusadyu e ya mu kabud formulative nung e spontaneous prayer ya naman. ***
Dake Talabaldugan: mipaula (pangdiwa) mepilitang manula neng alang akarapat o agyang e sasaryan at e binalak. English – made some guess due to lack of choice or did it unintentionally or unplanned for whatever reason or reasons. Alimbawa king pamangamit: “Neng mipapunta ya keng balen na ning paglolwan na ning baintau mipaula nya’mu nung nukarin yang tagana ing bale nang Iskang Baruya a dara na ning keyang palsintan.”
mipaulagan (pangdiwa) midinang ulaga o apaulagan e sasaryan at e binalak. English – given some importance, worth or value unintentionally or unplanned for whatever reason or reasons. Alimbawa king pamangamit: “Mipaulagan ing dapat nang kayapan Peping inya naming meyangu ne bye at akalkal da karing kasulatan ding tala ding penyaupan nang pakakalulu at pamanuru nang pamangadi karing kayanakan.”
mipaulit (pangdiwa) mepilitang mulit o gawang pasibayu neng alang akarapat o agyang e sasaryan at e binalak. English – made some repititions due to lack of choice or did it unintentionally or unplanned for whatever reason or reasons. Alimbawa king pamangamit: “Keng lutu nang gotung Syana agyang makarine pa mipaulit kang manyad dagdag uling asna kanyaman tagana pangalutu.”***
SADYANG GAWI at AMANU DA RENG KAPAMPANGAN
Deng kayanakan kanitang minuna baling makanyang bulan ning Oktubri maglibut la karing matanaman a dane ning baranggay da. Keraklan karen lang lalam impun kwayan talatalanga at mamanaswal karing mangalabung a bulung bang manakit lang babagwa. Mantun la karetang bulbulin, maragul at mabangis a babagwa.
Atin mu namang mandakap babagwa karing kutkutan (kampusantu) uling dakal lang tanaman karin a pagdatunan da reng babagwang mayap pakilaban. Deng aliwa karing bakawan lele dagat, at deng aliwa pa karen lang posting kuryenti nung nu la adarakap deng awsan dang babagwang kuryenti a asna kabangis at katapang. Karing malapit king bunduk ken lang bunduk mangwang babagwa uling lakwas lang marakal karin.
Daratuk da la reti karing bale kasapwegu a siksikan karin dapot atin lang sabat-sabat a mibubuklud karela bang e la milaban-laban kilub ning bale rang gewa ning mamisese karelang anak a mailig makilaban. Deti pakilaban da la karing aliwa mu namang babagwang arakap da reng kakayalung da e mu king barangay da nung e pati na karing aliwang bar an ggay.
Ngeni, ing gawi da reng kayanakan kanita mekalingwan na at miyalilan na king pamanalbe da kang Spiderman keng sine, kareng DVD, karing a-donload dang video o king YouTube at aliwa pang malyaring piyalben.
Salamat pung dakal king pamanangkilik keng Kapisik at SunStar Pampanga. Malyari ko pung mag-email keng kek’ong talasulat king garciakragi@yahoo.com, mag-text o maus para karing kutang o munikala: 0942-3924-399 o 0945-3795-270.