Way sala ang buang

TINUOD ba kanang giingon nga way sala ang buang? Duna bay gibasihan kini sa atong mga balaod? Ang Article 12, Revised Penal Code, naglatid og mga sirkumstansya nga mag- exempt sa ka tawo gikan sa criminal liability.

Usa sa mga tawong way criminal liability mao ang usa ka tawo nga buang (An imbecile or an insane person). Gawas lang kon gibuhat niya ang krimen atol sa gitawag nga lucid interval, sa panahon nga naulian siya sa maayong kabuot o pangutok.

Ang English-Cebuano Visayan Dictionary ni Fr. Rodolfo Cabonce naghubad sa insane nga buang, hungog, way buot, buringog. Samtang ang imbecile gihubad nga hungog, buangbuang, kulangkulang, kwanggol.

Kon ang usa ka tawo nga imbecile o kaha insane makahimo sa usa ka krimen, ang korte momando nga i- confine siya sa hospital o asylum alang sa mga buang. Di siya makagawas o makabiya kon way mando gikan sa samang korte.

Tinuod nga way tulubagong kriminal ang usa ka tawong buang. Pero kon makahimo siyag krimen adto siya hiposa sa ospital o asylum sa mga buang. Mao kana nga kuyaw ang depensa nga magpabuangbuang kay kon motuo ang hukmanan, iipon ka sa tinuod nga mga buang ug kuyaw nga matakdan ka sa pagkabuang.

Ubos sa Revised Penal Code, way criminal liability ang usa ka tawo nga ubos sa panuigon nga siya ka tuig. Apan gipatas-an kini sa Juvenile Justice Law ngadto sa 15 paubos. Mao kini ang hinungdan nga dunay mga sindikato nga nigamit sa mga menor de edad nga nagpanuigon og 15 anyos paubos kay di man sila makiha.

Way tulubagong kriminal ang usa ka tawo nga samtang naghimo sa usa aksyon subay sa balaod nakahimog kadaot tungod sa aksidente lamang nga di iyang sayop ug wa siyay intension sa paghimo niini.

Sa samang higayon way tulubagong kriminal kadtong usa ka tawo nga nibuhat ubos sa pagpugos sa usa ka irresistible force kon di mabangbang nga kusog ingon man ubos sa uncontrollable fear of an equal or greater injury o di makontrolar nga kahadlok sa sama o mas labaw pang kadaot nga mahiaguman.

Ubos sa Article 247 sa Revised Penal Code (Death or physical injuries under certain conditions), way tulubagong kriminal ang usa ka bana o asawa nga makasamad o makapatay sa iyang gipakaslan nga kapikas nga naaktohan nga nakighilawas sa laing tawo.

Ubos sa Article 332, Revised Penal Code, way tulubagong kriminal ang magtiayon, ginikanan, mga anak sa kasong kawat, pangilad ingon man malicious mischief.

(Ang atong paghisgut-hisgot mahitungod sa balaud madungog na matag karon ug unya sa mga tampo nga dunay punto legal ngadto sa tulomanon nga “Alang Kanimo Kapuso” nga gisibya gikan sa ala-una ngadto sa alas dos sa hapon sa sibyaan DYSS Superadyo sa RGMA network.)