Mag-federal system na?

ANG dakong politikanhong kausaban nga atong gipaabot ubos sa administrasyon ni President Rody Duterte mao kining pag-usab sa atong kagamhanan gikan sa unicameral system ngadto sa federal system.

Buot ipasabot, duna na unya kitay mga lain-laing mga estado nga nahiusa ubos sa usa ka federal government. Sa teorya, moguwa nga mas mahatagan og awtonomiya ang kada rehiyon, kana kon regional ang pagbahig unya sa lain-laing mga estado.

Ang maong sistema, sa teorya, makahatag og mas dakong awtonomiya sa Muslim Mindanao ug sa Cordilleras.

Ingon niini sab ang mahitabo sa Sugbo ug sa Central Visayas.

Apan di pa man kita makakita gyud kon unsay hulagway niini kay moagi pa man kita sa proseso sa pag-usab sa atong batakang balaod o Konstitusyon.

Ug kining pag-usab sa batakang balaod dunay tulo ka paagi.

Una, mahimong mag-eleksyon kita aron mugnaon ang usa ka constitutional convention o Concon. Ang maong Concon mao nay modesisyon kon unsay porma sa iilis nato nga porma ug sistema sa pangagamhanan. Ang mauyonan sa Concon ipaagi dayon og referendum.

Ikaduha, mahimong ang Kongreso modesisyon nga maconvert ngadto sa usa ka constituent assembly. Di na moagi sa usa ka mahal nga eleksyon sa mga delegado kay ang Kongreso na man lang ang magmugna sa bag-ong Konstitusyon.

Kon wa ko masayop, moagi sab ang produkto niini sa usa ka referendum.

Ikatulo, mahimo sab nga usbon ang Konstitusyon pinaagi sa usa ka people’s initiative. Ang gustong kausaban papirmahan sa pipila porsiyento sa katawhan.

Sa pagka karon, atong malantaw nga matunga ang mga magbabalaod. Dunay pabor sa constituent assembly. Duna say gusto og Constitutional Convention.

CONCON

Alang kanako, mas labing maayo alang sa nasud ang Constitutional Convention kay makasalmot ang mas dakong bahin sa populasyon sa proseso sa pag-usab sa Konstitusyon.

Sa eleksyon lang daan alang sa mga representante, maapil ang dakong bahin sa populasyon sa dakong debate. Ug kining maong kasinatian sa panahon sa kampanya moresulta sa usa ka mas nagpakabanang mga botante sa panahon sa referendum.

Mas gamay og gasto tuod ang Constituent Assembly. Apan alang kanako, di na lang unta mosawsaw ang atong mga kongresista sa pagsulat sunod Konstitusyon.

Pananglitan, ang usa ka dakong argumento batok sa Constituent Assembly mao ang posibilidad nga moduso kining mga sakop sa Kongreso nga makapabor kanila. Pananglitan, mahimong sila mismo modesisyon nga patas-an ang ilang mga termino.

Kinsa na man lang unyay makagawong sa mga kongresista kon mahinayon ang ConAss.

Hinuon, sa Concon, duna sab gyuy posibilidad nga malayo ang mga hisgutanan gikan sa unsay orihinal nga tuyo sa Duterte administration.

Apan mas mopusta ko sa pagkakaron sa Concon kay mas daghan ang makasalmot sa proseso.

BAHA UG TRAPIK

Gikinahanglan ang kooperasyon sa lain-laing mga local government units dinhi sa Metro Cebu kon gusto kitang makamugna og malungtarong mga solusyon sa baha ug trapik.

Alang kanako, lisud kon mag-iyahay lang ang mga mayor. Apil sab dapat ang kooperasyon sa gobernador.

Tuod man, lisud kini kon magpatigbabaw ang politika. Mas mahinungdanon malihok kini karon samtang layo pa ang 2019.

Sa akong tan-aw, mas maayo og moduso sa usa ka metrowide nga solusyon kining mga personalidad ug mga sector nga nag-una ang interes sa katawhan ug dili ilang kaugalingon. Nag-una sab ang interes sa mga kabus ug dili ang mga adunahan.