Padulong sa Federalismo

Moabag sa kongreso ang 25 ka mga sakop sa Constitutional Commission nga gitudlo ni Pres. Rodrigo Duterte pag-usab sa pipila ka mga probisyon sa 1987 constitution.

Ang maong batakang balaod naumol human ang katawhan nasilag sa martial law nga gilusad ni Pres. Ferdinand Marcos sa 1972. Dunay mga probisyon nga dili na haom sa kasamtangang sitwasyon sa nasod sama sa economic restriction, dynasty, multi-party system, juvenile justice ug daghan pa. Hinoon moagi pa og referendum paghimulso sa mga tawo. Daghang nagtuo nga ang pagretoki sa konstitusyon mao ang paghatag og hingpit nga gahom ni Duterte pag-imponer og martial law human mobahad kon dili gyod masulbad ang drugas. Tumoy ra sa dila ang paglitok sa martial law gani misalikway sa awhag nga ipahamtang sa South Tawi-tawi, Jolo ug Basilan nga ang mga bandidong rebelde mitago sa gikidnap nga 25 ka mga bihag.

Ang presidente dunay gahom sa pagdeklarar og martial law kon ang nasod sulongon ug mahulga ang katawhan. Apan layo ra sa tinaig manok ang martial law kondili padulong sa federal system nga dugay nang gipalakaw sa pundok Federal Advocates for Better Philippines nga nagpaluyo sa presidente. Nakaagi na ang nasod sa martial law nga mao ang balaod militar o diktadoriya nga sistema nga pagabut-an lamang sa presidente diin ubos sa mando ang tanang ahensya sa gobyerno. Parliamentary system nga dumalahon sa prime minister ug asembliya hulip sa kongreso nga anaa gihapon ang hudikatura. Kasamtangang Presidential system nga mao ang Democratic form of govt. nga gidumala sa ehikutibo, lehislatura ug hudikatura. Ang maong mga sistema nasulayan na apan giulipon sa sobra ka sentralisado diin ang kinadakang gahom gikomkom sa kagamhanang nasyonal.

Tanang buhis adto han-ok sa nasodnong panudlanan suyopon sa Imperial Manila wala makab-ot ang makiangayon ug paspas nga kaugmaran dili patas ang kalamboan. Padayon ang pagkatibugsok sa ekonomiya, mikuyanap ang kagutom, misulbong ang presyo sa mga palaliton ug nagkaguliyang ang isyo kabahin sa kinawatay sa kwarta sa mga magbubuhis naghitak ang kurapsyon. Nunot niini migimok ang pagduso sa kawsa ug adbokasiya sa sistemang federal ubos sa pagtuo nga maoy bugtong paagi pagsulbad sa nagpadayong krisis sa nasod. Ang federalismo maoy usa ka sistema nga ang katungod ug kagawasan giprotektahan sa lokal nga mao ang estado o rehiyon ug nasyonal nga gitawag og federal. Mahimong 12 na unya ka estado nga mao ang North Luzon, Cordillera, Central Luzon, Southern Tagalog, Bicol, Mimaropa, Eastern Visayas, Central Visayas, Western Visayas, Caraga, Northern Mindanao ug Southern Mindanao. Matag estado independente ug maghiusa lamang sa tibuok nasod pinaagi sa pagumol og federal constitution. Naa gihapon ang ehikutibo, lehislatura ug hudikatura nga nagromansa sa katahom sa demokrasya. Mag-isig bantay sa pangawkaw, makiangayon nga pagbahin sa gahom ug kinitaan, pagpanalipod sa katungod ug kagawasan sa katawhan ug ang gobyerno magpaubos kanunay diin ipatigbabaw ang balaod.