‘Pagbisita og usab sa Boracay’

GAWAS SA PIPILA ka mga maka-kumonista nga party list organization nga legal nga frente sa Communist Party of the Philippines ug sa New People’s Army, ang mga gara-garaon ug pasikatiro lang nga mga indibidwal sa han-ay sa mga tawong simbahan ug mga nongovernment organization ang nagasige og bulabog sa katawhan aron mosulay og mugna og bagyo gikan sa hinay kaayo nga huros sa huyuhoy. Gipili ni Ex-justice Ma. Lourdes Sereno ang iyang natad sa panggubatan batok sa iyang mga kauban sa sulod mismo sa lawakan sa Korte Suprema. Ang demokrasya di mamatay tungod lang kay napilde siya sa kombati. Ang mga komunista lamang ug ang mga legal nga frente niini ang wa gyuy sipyat nga misinggit nga morag mga periko sa makapaukyab nga slogan nga “PATAY ANG DEMOKRASYA”. Ambot og nasabtan ba sab kaha ni nila.

Padayon ta sa ubang isyu. Hulaton na lang nato ang mga mosunod nga katikaran.

Bisitaan nato og usab ang lain pang tema nga puno sa kontrobersiya – Boracay – diin dunay mga panghitabo samtang nagtutok ta sa Korte Suprema.

Samtang ang tanan naminaw sa debate bahin kang Sereno, ang mga buwitre namalik sa Boracay uban ang hinayop nga paggamit sa gahum ug kahakog nga way katagbawan.

Gipakita sa ato ang malabong nga tubo sa mga lumot nga nabuhi tungod sa mga hugaw nga gikan sa mga establisimiyento nga naglinya sa baybay sa Boracay nga kaniadto limpyo kaayo, wa pa tay balita sa isyu sa grabe nga kurapsyon nga ninglamoy sa bilyones ka pesos nga nakolekta gikan sa environmental fee, pagbaligya sa mga agosan, bayad sa mga permit sa mga establisimiyento nga gitugotan nga magtukod og mga estruktura sa sulod sa ginaingon nga 25+5 nga pangutlanan. Duna koy dugang pangutana kay kining isyuha morag nalubong sa kontaminadong balas sa Boracay.

Gusto kong makahibalo ngano nga ang mga kompaniya sa tubig wa man kahatag og disente nga sewerage system bisan pa og ang ilang presyo ang lagmit pinakataas sa Pilipinas kun dili man sa tibuok kalibutan? Ang DENR, DPWH ug DILG nagpakita sa atoa og mga larawan sa sewerage og mga drainage pipe aron kunohay ta mobilib sa ilang nadiskubrihan kuno nga ekstraordinaryo. Ayaw mi isulod sa inyong bulsa. Kining maong mga ahensya kinahanglan motug-an sa atoa ngano nga ang mga kompaniya sa tubig walay sewerage system niining gamay nga isla nga duna lay 1,000 ka ektarya ug ngano nga ang lokal nga kagamhanan ningpiyong lang sa iyang mga mata niining isyuha ug sa ubang mga anomalya nga baklag pas patay sa sulod niining isla nga morag paraiso niadto apan karon mora na og pundohanan sa hugaw.

Pamalandongi. Pagorder ni Presidente Duterte nga isirado ang Boracay, ang lokal nga kagamhanan sa Boracay, ang local nga industriya sa turismo ug ang Department of Tourism ning-estimet dayon nga ang total nga mawala nga kita mokabat og P60 bilyones sa sulod sa unom ka buwan nga sarado ang Boracay. Kun tinuod ni, ngano man nga ang mga pasilidades dili paigo ug gubaon na ug, oo, tama si Presidente Duterte sa pagtawag sa Boracay og cesspool.

Ningsulat ko bahin sa Boracay human sa order ni Presidente Duterte nga isarado ang isla ug di una modawat og mga turista aron ma-rehab kini. Abi nako og ingon ana ra kasimple, apan ningbuhos sa ako ang mga impormasyon apil na ang mga litrato nga makapakurat og di gyud pwede nga ibale-wala. Ang pinakabag-o nga katikaran mao ang masulaw ug makauulaw nga paglapas sa mga direktiba sa Presidente ug mga Departamento sa paghunong sa bisan unsa nga kaugmaran sa isla.

Apan unsay atong makita ron? Gipatag ang bukid ug wa na ang kakahuyan! Segurado ko nga nagkanap dinhi ang mga personahe sa DENR ug lokal nga kagamhanan apil na ang usa ka yunit sa mga sundalo. Apan nganong nahitabo man ni nga pag-abuso nga bantang kaayo sa tanan, ug ngano nga wa man masumpo? Ang balibad o palusot nga atong madunggan mao nga kuno kining dakong wanang sa yuta nga nakalbo ibabaw sa kakahuyan dugay na nga napatag sa wa pa ang order nga ihunong ang mga kaugmaran. Wa gyud mag-usab ning mga amaw. Ang piñatag nga yuta ug ang kolor niini nagpakita nga bag-o pa lang gyud nga gihimo ang pagpatag.

Nakadawat ko og daghang litrato sa West Cove pagdemolis niini gamit ang mga sledge hammer ug kalayo nga giduslit sa mga anak sa irong buang. Sa bisan unsang linggwahe ang kahulogan niini ARSON. Nakadawat ko og kopya sa report sa pulisiya nga nagngalan sa mga tawo nga tua sa sulod sa hotel samtang kini nagdilaab. Ang tag-iya sa West Cove, usa ka Cris Aquino, wa intawon laing magamit nga pamaagi pagpahibalo sa panghitabo ngadto sa mga awtoridad kundili pinaagi na lamang sa Facebook. Malooy kas tawo. Naglaum ko nga dili tungod sa iyang pangalan kining grabeng pagpakaulaw kaniya. Sa iyang mga gimantala sa Facebook, nahibaw-an nato nga nakakuha siya og usa ka special land use permit (para sa turismo) gikan sa DENR ug nagabayad siya sa iyang obligasyon nga regular ug way langanlangan.

Matud pa niya, dili tinuod nga ang Korte Suprema ning-anular sa iyang FLAG-T permit. Mora og ang iyang kalbaryo mao ang pagkanselar sa FLAG-T permit sa DENR sa ningaging administrasyon nga niya pa iyang giapilar ug pending pa sa opisina sa Presidente. Kun kini nga Aquino nakabasa sa direktiba ni Duterte nga nag-ingon nga ang mga reklamo nga pareha niini ug di maaksyonan sulod sa 72 ka oras ginakonsiderar nga gitugotan. Pwede sab siya nga mopursige sa iyang katungod atubangan sa Presidente mismo. Kun bisi ang Presidente, pwede niyang hangyoon si Sek. Christopher “Bong” Go nga lihokon ang maong kaso kay gawas nga action man si Bong, ang gusto niyang pangalan, siya maoy nangulo sa Presidential Management Staff, ang unang rota sa mga reklamo aron maputol ang red tape ug ang paglangaylangay sa aksyon sa gobyerno.

Atong biyaan si Aquino gihambin ang iyang pagkaalaot. Tanawon nato ang ubang mga tinonto nga gipanghimo samtang gi-rehab kuno ang isla. Usa ka dakong hotel nga gireport sa akong mga tinubdan nga grabe ang gihimo nga mga kalapasan wa gyud hilabti. Daghan sa mga personahe sa DENR ug DILG ang ginapapuyo dinhi. Ang mga sundalo lang ang nagapuyo sa kampo. Gireport sa ako nga baga pa gyud kaayo og nawong ang nagadumala ug way kukaulaw nga nagbandera og trapal nga nag-ingon “business as usual”.

Komusta sab ang pagpatarbaho sa karsada? Imbes ang gilapdon tag 30 metros, ang report sa akong mga tinubdan nagingon nga ang ning-aging administrasyon ningaprub og resolusyon nga 12 metros lang ang gilapdon sa karsada ang himoon ug walay espasyo ang kadaplinan para sa mga naglakaw nga gimando sa balaod. Unsay nahitabo sa 9 ka metros sa kilid sa karsada nga lagmit girentahan o gibaligya ngadto sa mga okupante? Kinsa ang nagakolekta sa renta o sa kita sa pagbaligya niining bililhon nga kabtangan sa gobyerno? Tingali wala tun-i sa mga personnel sa DPWH ang mga balaod ug reglamento bahin niini o hadlok kaayo sila mangutana o mobawi sa kabtangan sa gobyerno.

Ang mga atubangan sa baybay sa mga dagko ug bantugang mga hotel ginaangkon gihapon nila bisan og kini publiko. Adunay lista ang DENR sa mga nagalapas niini. Panahon na nga makakita ta og resulta. Para asa ang P2-billion calamity fund para sa Boracay? Nangutana lang ta.

Gikan niining maong isla nga mas daghan pa ang turista kay sa mga residente ug nahimo na nga numero unong destinasyon sa mga naglulinghayaw gikan sa nagkalainlaing parte sa kalibutan, ninglutaw ang kamatuoran nga dili lang ni gilibutan og tubig nga hilabihan kahugaw, kundili mostrador pa gyud ni sa kurapsyon.