Kto to jest człowiek spolegliwy?

Na przymiotnik spolegliwy natrafiamy już w Słowniku języka polskiego z 1915 roku. Dowiadujemy się, że ktoś spolegliwy to ‘ktoś pewny, godny zaufania’ i że owa forma pochodzi od czasownika spolegać, czyli ‘polegać na kimś’. Dzisiaj nie mówi się już jednak spolegać, wystarczy nam postać bezprzedrostkowa polegać.

Wynika z tego niezbicie, że przymiotnik spolegliwy znaczy ‘ten, na którym można polegać’.

Językoznawcy łączą przymiotnik spolegliwy wprost z czeskim wyrazem spolehlivý o takim właśnie znaczeniu. Jego rozpropagowanie zawdzięczamy prof. Tadeuszowi Kotarbińskiemu, który w „Traktacie o dobrej robocie” nakreślił ideał etyczny opiekuna spolegliwego.

Tymczasem duża część Polaków rozumie owo słowo zupełnie inaczej, że spolegliwy to ‘ktoś uległy, potulny, taki, który we wszystkim ustępuje’. Dlaczego? Otóż dlatego, że w formie spolegliwy występuje cząstka -legl-, bardzo przypominająca cząstkę -legł- w wyrazie uległy.

Ponadto na -liwy kończy się kilka przymiotników nazywających osoby lub przedmioty mające skłonność do czegoś, łatwo ulegające czemuś (np. kłótliwy to ‘ktoś, kto ma skłonność do kłótni’, łamliwy – ‘coś, co łatwo się łamie’). Wobec tego i przymiotnik spolegliwy miałby znaczyć ‘taki, który łatwo komuś lub czemuś ulega’. A to nieprawda. Zajrzyjcie do Wielkiego słownika poprawnej polszczyzny PWN (Warszawa 2004, s. 1085).